امروزه صنعت نساجی به یکی از زمینههای اصلی برای کاربرد فناوری نانو در تولید محصولات و بهبود فرایندها تبدیل شده است. تولید لباسها و منسوجات خانگی خود تمیزشونده، ضد آب و ضد لک، ضد چروک و پوشاک محافظ در برابر اشعه ماوراءبنفش، بانداژهای حاوی نانوذرات نقره برای زخمهای سوختگی و لباسهای ورزشی ضد بو و ضد باکتری، شماری از تحولات ایجاد شده در صنعت نساجی با کمک فناوری نانو هستند.
به طور کلی نوآوریهای تاثیر گذار در بازار صنعت نساجی شامل مواردی است که یا توسعه محصولات جدیدی را مطابق با تقاضای مصرفکننده در پی داشته باشند و یا اینکه در با ایجاد تحول در فرآیندهای تولید، موجب کاهش قیمت، افزایش ظرفیت تولید و ارتقاء کیفیت شوند. درآینده نزدیک، نوآوری در تولید محصولات جدید تحول کلیدی خواهد بود که توسط فناوری نانو در صنعت نساجی ایجاد خواهد شد.
بهکارگیری فناوریهای نوین توسط شرکتهای کوچک نساجی، بهعلت وجود مرزهای بسیار مستحکم و نفوذناپذیر این گونه فناوریها و نیز هزینه بالای تغییرات، بسیار دشوار است. بههمین خاطر بهنظر میرسد که شرکتهای بزرگ نساجی که دارای انواع مختلف محصولات هستند، در این عرصه پیروز میدان باشند. این فرصت رشد سریع، در اختیار بخش منسوجات فنی و محصولاتی مانند منسوجات نظامی و ورزشی است که قیمت تمامشده برای آنها زیاد مهم نیست. در زمینه ورود فناوری نانو به بازار پوشاک که حدود 60 درصد بازار منسوجات را تشکیل میدهد، موانع زیادی وجود دارد. اما با این وجود، فناوری نانو موجب ارتقاء گستردهای در واحدهای نساجی موجود خواهد شد که بیشتر این رشد در بخشهای غیرمتعارف خواهد بود.
ارزش بازار محصولات نساجی که از فناوری نانو استفاده میکنند، در سال 2007 در حدود 6/13 میلیارد دلار بودهاست که براساس پیشبینیهای صورت گرفته، درسال 2012 با یک افزایش سریع به 115 میلیارد دلار خواهد رسید. بیشترین نرخ رشد، مربوطبه محصولاتی غیر از محصولات خانگی و پوشاک است که در آن¬ها، نیاز به بهبود کارایی و نه کاهش قیمت، پیشران بهرهگیری روزافزون از فناوری نانو خواهد بود. به هرحال، همه بازارها بهطور یکسان از فناوری نانو تأثیر نخواهند پذیرفت و کاربردهای خاص از قبیل منسوجات نظامی و ورزشی، که قیمت تمام شده آنها اهمیت چندانی ندارد و «کیفیت» عامل تعیین کننده است، بیشترین میزان رشد را خواهند داشت.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با کاربردهای فناوری نانو در صنعت نساجی، به معرفی برخی از نقشهای موثر این فناوری خواهیم پرداخت.
این مقاله در نشریه فناوری نانو شماره 168 در تاریخ 1390/07/15 به چاپ رسیده است.
به طور کلی نوآوریهای تاثیر گذار در بازار صنعت نساجی شامل مواردی است که یا توسعه محصولات جدیدی را مطابق با تقاضای مصرفکننده در پی داشته باشند و یا اینکه در با ایجاد تحول در فرآیندهای تولید، موجب کاهش قیمت، افزایش ظرفیت تولید و ارتقاء کیفیت شوند. درآینده نزدیک، نوآوری در تولید محصولات جدید تحول کلیدی خواهد بود که توسط فناوری نانو در صنعت نساجی ایجاد خواهد شد.
بهکارگیری فناوریهای نوین توسط شرکتهای کوچک نساجی، بهعلت وجود مرزهای بسیار مستحکم و نفوذناپذیر این گونه فناوریها و نیز هزینه بالای تغییرات، بسیار دشوار است. بههمین خاطر بهنظر میرسد که شرکتهای بزرگ نساجی که دارای انواع مختلف محصولات هستند، در این عرصه پیروز میدان باشند. این فرصت رشد سریع، در اختیار بخش منسوجات فنی و محصولاتی مانند منسوجات نظامی و ورزشی است که قیمت تمامشده برای آنها زیاد مهم نیست. در زمینه ورود فناوری نانو به بازار پوشاک که حدود 60 درصد بازار منسوجات را تشکیل میدهد، موانع زیادی وجود دارد. اما با این وجود، فناوری نانو موجب ارتقاء گستردهای در واحدهای نساجی موجود خواهد شد که بیشتر این رشد در بخشهای غیرمتعارف خواهد بود.
ارزش بازار محصولات نساجی که از فناوری نانو استفاده میکنند، در سال 2007 در حدود 6/13 میلیارد دلار بودهاست که براساس پیشبینیهای صورت گرفته، درسال 2012 با یک افزایش سریع به 115 میلیارد دلار خواهد رسید. بیشترین نرخ رشد، مربوطبه محصولاتی غیر از محصولات خانگی و پوشاک است که در آن¬ها، نیاز به بهبود کارایی و نه کاهش قیمت، پیشران بهرهگیری روزافزون از فناوری نانو خواهد بود. به هرحال، همه بازارها بهطور یکسان از فناوری نانو تأثیر نخواهند پذیرفت و کاربردهای خاص از قبیل منسوجات نظامی و ورزشی، که قیمت تمام شده آنها اهمیت چندانی ندارد و «کیفیت» عامل تعیین کننده است، بیشترین میزان رشد را خواهند داشت.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با کاربردهای فناوری نانو در صنعت نساجی، به معرفی برخی از نقشهای موثر این فناوری خواهیم پرداخت.
این مقاله در نشریه فناوری نانو شماره 168 در تاریخ 1390/07/15 به چاپ رسیده است.