pouya6721
عضو جدید
چگونگي رعايت ايمني در تست تجهيزات برقدار
بحث ايمني يكي از مباحث عميق و جدي در صنعت برق كشور است و موضوع رعايت ايمني در تست تجهيزات برقدار نيز از جمله موضوعات مهم در اين ارتباط به شمار مي‌آيد.
در مقاله زير كه به قلم مهندس تقي وحيدي كارشناس ارشد تحقيقات و بهره‌وري شركت توزيع نيروي برق جنوب خراسان تدوين شده است؛ موضوع رعايت ايمني در تست تجهيزات برقدار مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.
يكي از موضوعات مهم و اساسي كه بايد درمورد ايمني كاركنان شاغل در شركت‌هاي توزيع مدنظر قرار گيرد، رعايت ايمني هنگام تست تجهيزات برقدار است. در اين نوشتار سعي شده به صورت خلاصه نكات مهم ايمني براي افرادي كه به نوعي با تست تجهيزات برقدار سر و كار دارند ارايه شود. تست‌هايي كه در اين دستورالعمل از آنها ياد شده، شامل تجهيزات برقي فشار ضعيف (تا سطح ولتاژ يك كيلوولت متناوب با 5/1 كيلوولت مستقيم)، لوازم خانگي تكفاز و سه فاز و تجهيزات با ولتاژهاي بيش از محدوده فشار ضعيف است.
تست ايمن تجهيزات برقي
تست ايمن تجهيزات برقي مورد استفاده افرادي قرار مي‌گيرد كه در كارگاه تست وسايل برقي كار كرده و يا فرآيند تست را مديريت مي‌كنند. همچنين تست وسايل برقي به دلايل متعددي انجام مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به مواردي همچون تست‌هاي تضمين كيفيت قطعات به كار رفته در تجهيزات برقي، تست‌هاي مربوط به تشخيص عيب وسايل برقي، تست شناسايي خطاي دستگاههاي برقي و كنترل‌هاي روتين ايمني اشاره كرد.
توصيه‌هاي ايمني
توصيه‌هاي زير مي‌تواند تا حد زيادي از برق گرفتگي جلوگيري كرده و محيطي ايمن براي كاركنان را ايجاد كند:
1- به كاربردن سيستم‌هاي ايمني در كار مانند جلوگيري از تماس افراد با قسمت‌هاي برقدار تجهيزات و نيز حفاظت و عايق‌كاري تجهيزات برقي و دستگاههاي تست كننده آنها.
2- استفاده از تجهيزات مناسب براي انجام عمليات تست.
3- به كار گماردن افراد مجرب و آموزش‌ديده براي عمليات تست تجهيزات.
خطرات منجر به حوادث و صدمات
حوادث و ضايعات زماني رخ مي‌دهند كه قسمت‌هاي برقدار تجهيزات فاقد روكش بوده و افراد با اين قسمت‌ها تماس برقرار كنند. همچنين زماني كه بدنه دستگاه‌ها ارت نشده و با ولتاژ خطرناكي برقدار شده باشد، خطرات و ضايعات زيادي مي‌تواند متوجه افراد شود. بنابراين موارد زير بايد كاملاً مدنظر قرار گيرند:
1- زماني هادي‌هاي بدون روكش هستند، احتمال تماس با قسمت‌هاي برقدار تجهيزات زياد بوده كه استفاده از منبع تغذيه ايزوله خطرات را به حداقل مي‌رساند.
2- اثرات برق‌گرفتگي غيرقابل پيش‌بيني بوده و منجر به حوادث مرگبار يا سوختگي ناشي از آرك‌زدگي يا خطر سقوط و وارد شدن شوك به بدن مي‌شود.
3- خطر برق گرفتگي زماني شديد است كه تماس با هادي برقدار سبب عبور جريان زياد از بدن شود. در حالت كلي, ولتاژهاي بيش از 50 ولت متناوب يا 120 ولت مستقيم در مكان‌‌هاي خشك جزو ولتاژهاي خطرناك بوده كه اگر محل كار نمناك باشد، ولتاژهاي بيش از 16 ولت متناوب يا 35 ولت مستقيم خطرناك خواهند بود.
4- در برخي تجهيزات مانند مايكروفر، ولتاژهاي فشار قوي با ظرفيت چندين هزار ولت وجود دارد كه تماس با هادي‌هاي حامل اين ولتاژها خطر مرگ در پي دارد. جريان‌هاي بيش از 5 ميلي‌آمپر و يا بارهاي ذخيره شده بيش از 350 ميلي ژول در تجهيزات مي‌توانند منجر به بروز ضايعات در بدن شوند.
5- اگر در نقطه تماس بدن با قسمت‌هاي خطرناك تجهيزات برقي، پوست بدون سوراخ شده و يا بريدگي در آن ايجاد شود، جريان شوك وارده به بدن و نيز ميزان خطر بيشتر خواهد بود. البته پوست سالم هم ممكن است در زمان تماس با هادي حامل جريان يا در اثر سوختگي ناشي از جريان صدمه ببيند.
ارزيابي ريسك و خطرات
افزون بر عواملي همچون سطح ولتاژ، ميزان بار ذخيره شده، ميزان جريان برق و طبيعت محيط، عوامل ديگري هم براي ارزيابي خطرات بايد مدنظر قرار گيرند كه پرسش‌هاي زير در فرآيند ارزيابي ريسك و خطرات مهم هستند:
1- آيا كار با تجهيزات در ولتاژ و جريان ايمن انجام مي‌شود؟
2- آيا ضرورت دارد افراد با تجهيزات برقدار و يا در نزديكي آنها كار كنند؟
3- ماكزيمم ولتاژ موجود بر روي هادي‌هاي درون تجهيزات چقدر است؟
4- آيا افراد تست كننده تجهيزات، شايستگي‌هاي لازم را دارا بوده و آموزش‌هاي لازم را فرا گرفته‌اند؟ اگر صلاحيت كامل ندارند، بر كار آنها نظارت كافي صورت مي‌گيرد؟
5- چه نوع حفاظ فيزيكي (فنس‌هاي موقت يا دائمي) براي پيشگيري از خطر برق‌گرفتگي درنظر گرفته شده؟
6- ساخت محدوده دائمي تست ضرورت دارد يا منطقه موقت تست؟
7- آيا در زمان تست تجهيزات، آنها را به صورت برقدار رها مي‌كنند؟
8- آيا منطقه تست مجهز به لامپ‌هاي هشدار دهنده است؟
9- آيا از كليدهاي محافظ بدن RCD) يا Residual Current Devices) به عنوان وسايل تكميلي حفاظت استفاده شده است؟
10- آيا مسيرهاي مرتبط با زمين يا فيبر عايقي يا فرش لاستيكي محدود شده‌اند؟
11- آيا از ترانسفورماتورها يا باتري‌هاي ايزوله به عنوان منبع تغذيه ايمن استفاده مي‌شود؟
ايمني كاركنان
تمامي كاركنان بايد از اين نكته آگاهي داشته باشند كه در مناطق ايزوله از زمين و يا با وجود استفاده از ترانسفورماتور ايزوله و حتي استفاده از كليدهاي RCD، باز هم خطر برق‌گرفتگي وجود دارد. همچنين كاركنان بايد كاملاً از اتفاقات ناگواري كه ممكن است در اثر برق گرفتگي رخ دهد، آگاهي داشته و نيز آموزش‌هاي لازم در زمينه كمك‌هاي اوليه از جمله CPR را فرا گيرند. (CPR مخفف عبارت Cardiac Pulmonary Resuscitation به معني برگرداندن قلب و شش مصدوم به حالت نرمال اوليه است.)
نواحي دائمي تست
مكاني كه براي تست دائم تجهيزات مورد استفاده قرار مي‌گيرد، بايد داراي شرايط زير باشد:
1- تحت كنترل يك فرد مسئول باشد.
2- به وسيله فنس جدا شوند تا از ورود افراد غيرمجاز به منطقه جلوگيري شود.
3- داراي علائم هشداردهنده مناسب در ابتداي ورود به منطقه باشند.
4- تنها براي كاركنان مجاز و نيز افراد واجد شرايط قابل دسترسي باشند.
5- داراي چراغ‌هاي هشدار دهنده به طور ترجيحي سبز و قرمز باشند تا حالت خطر و وضعيت ايمن را نشان دهند.
6- داراي شستي‌هاي قطع اضطراري باشد تا در مواقع اضطراري بتوان منابع تغذيه را قطع كرد (بايد توجه كرد كه كنترل‌هاي اضطراري نبايد تغذيه روشنايي عمومي را از مدار خارج كنند.)
7- حاوي پوسترهايي درباره خطر برق‌گرفتگي و كمك‌هاي اوليه باشند. پوسترها بايد در نقاط حساس نصب شده و اقدامات ايمني و نيز شماره تلفن‌هاي امدادرساني در آنها درج شود.
نواحي تست موقت
زماني كه انتقال تجهيزات به محل دائمي انجام عمليات تست، عملي نباشد مثلاً موقعي كه تجهيزات بسيار بزرگ هستند، در اين صورت يك منطقه تست موقت در اطراف تجهيزات ايجاد مي‌شود. تمامي اقدامات پيشگيرانه‌اي كه درمورد مناطق تست دائم به آنها اشاره شد، در اين حالت هم بايد مدنظر قرار گيرند وگرنه نياز به ارزيابي مجدد خطرات داريم.
مناطق ايزوله از زمين
منطقه تست بايد حتي‌الامكان از زمين ايزوله باشد. بدين منظور ضرورت دارد موارد مشروحه زير رعايت شود:
1- ميز تست از مواد عايق ساخته شود.
2- لوله‌ها، رادياتورها، سازه‌هاي فولادي ساختمان، وسايل برقي ارت‌شده و ديگر قطعات فلزي بايد عايق شده و از تماس آنها با ميز تست جلوگيري شود.
3- درصورت نياز به استفاده از هويه يا چراغ‌هاي مخصوص روشنايي ميز كار، بايد از نوع فشار ضعيف اين وسايل استفاده شده و برق آنها نيز از ترانسفورماتور ايزوله تأمين شود.
4- فرش عايق لاستيكي بايد تميز و خشك باشد و در فواصل زماني منظم، تست شود.
5- اگر از نوارهاي مچي مخصوص تخليه الكتريسيته ساكن استفاده شود، اين نوارها بايد داراي مقاومتي در حد يك مگااهم يا بيشتر باشند تا مانع ارتباط مستقيم فرد با زمين شوند.
تغذيه تجهيزات تحت تست
براي تست تجهيزات بايد از ترانسفورماتور ايزوله به عنوان منبع تغذيه استفاده شده و همچنين بايد شرايط زير مدنظر قرار گيرد:
1- براي هر ميز، ترانسفورماتور جداگانه‌اي درنظر گرفته شود.
2- چنانچه اين كار مقدور نباشد، از يك ترانسفورماتور ايزوله براي تغذيه همه ميزهاي تست استفاده شود كه در اين حالت بايد خطر اتصال اين منبع تغذيه به زمين را در هر ميز به درستي كنترل كرد تا از نبودن جريان نشتي به زمين مطمئن شد.
ساخت مناطق ايمن براي تست
منطقه ويژه تست مي‌تواند به يكي از صورت‌هاي زير باشد:
1- اتاقي مخصوص داراي وسايل حفاظتي ويژه و مجهز به درهاي ايمن براي جلوگيري از دسترسي افراد غيرمجاز.
2- منطقه‌اي مشخص شده در يك كارگاه مجهز به مانع فيزيكي و فنس دائمي.
3- ميز كار ويژه عمليات تست.
4- محلي مشخص در خلال فرآيند توليد و يا در انتهاي خط توليد.
5- منطقه‌اي موقت در اطراف تجهيزات با استفاده از فنس‌ها و موانع فيزيكي.
حفاظت از افراد تست‌كننده تجهيزات
حفاظت از افراد تست‌كننده تجهيزات به صورت‌هاي زير امكان‌پذير است:
1- انجام تست در جريان‌ها و ولتاژهاي كم و بي‌خطر
2- استفاده از محفظه‌هاي مجهز به قفل براي قراردادن دستگاههاي تست كننده (براي اين منظور سيستم قفل و كليد مخصوص موسوم به trapped key يا key exchang با عايق مناسب توصيه مي‌شود كه سيستمي ساده و در عين حال بسيار كارآمد بوده و در زمان كار با تجهيزات و يا فرآيندهاي خطرناك مورد استفاده قرار مي‌گيرد).
3- استفاده از عايق كاري موقت.
4- ايجاد منطقه ايزوله از زمين.
5- استفاده‌ازترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منبع تغذيه اصلي (با رعايت حد ولتاژهاي خطرناك مذكور در فوق)
6- استفاده از كليدهاي RCD با حداكثر جريان قطع نامي 30 ميلي‌آمپر بدون داشتن زمان تأخير قابل تنظيم.
دستگاههاي ويژه تست تجهيزات برقي
درمورد دستگاههاي خاصي كه در تست تجهيزات برقي كاربرد دارند، مي‌توان به دستگاههاي تست عايقي اشاره كرد. اين دستگاه‌ها ولتاژ زيادي در خروجي توليد كرده و برخي از آنها قابليت كاهش جريان خروجي را تا سطح ايمن و بدون خطر 5 ميلي‌آمپر دارا هستند. هنگام كار با اين دستگاه‌ها بايد اطمينان حاصل شود كه انرژي در منبع ذخيره نشده باشد. از ديگر دستگاههاي خاص مي‌توان به اسيلوسكوپ و سيگنال ژنراتور اشاره كرد كه ممكن است ولتاژهاي خطرناك در زمان تست تجهيزات در آنها ايجاد شده و يا در اين دستگاه‌ها شكست عايقي پديد آيد. تنها در ولتاژ 30 ولت مؤثر است كه اسيلوسكوپ در برابر شكست عايق داخلي حفاظت مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير، از تكنيك‌هاي مختلفي براي مقابله با مشكل عايقي اسيلوسكوپ‌ها استفاده مي‌كنند تا امكان اندازه‌گيري در محدوده ميلي‌ولت تا يك كيلوولت ميسر شود. يكي از اين تكنيك‌ها، استفاده از عايق‌‌هاي اپتيكي و يا Opto-isolators است. عايق اپتيكي از يك نيمه هادي تشكيل شده كه اين نيمه هادي امكان عبور سيگنال مابين مدارات يا سيستم‌ها را در حالي كه نسبت به يكديگر ايزوله هستند، فراهم مي‌سازد. در ضمن استفاده از كليد RCD با حداكثر جريان قطع نامي 30 ميلي‌آمپر همراه با وسايلي مانند ترانسفورماتورهاي ايزوله مي‌تواند اقدام ايمني مناسبي باشد.
آموزش
تمامي پرسنل درگير در فرايند تست بايد آموزش‌هاي خاص ايمني را فرا گيرند. همچنين در هنگام رويارويي با موارد زير، احتمالاً نياز به آموزش‌هاي جديد خواهد بود:
1- تغييرات در طراحي محصول توليدي و نيز تغيير در جانمايي و نصب تجهيزات
2- تغييرات در روش‌هاي توليد يا متدهاي كاري
3- تغييرات در دستگاههاي تست و روش‌هاي انجام تست
4- تغييرات در كاركنان تست‌كننده تجهيزات و ساير افرادي كه ممكن است اين تغييرات بر آنان اثرگذار باشد.
صلاحت تست‌كنندگان
در شركت‌هاي كوچك، برق كاران و تكنسين‌‌هاي ماهر عملكرد سيستم‌هاي برقي را كنترل كرده و بايد از تمامي جنبه‌هاي ايمني مربوط به تست آگاهي داشته باشند. وقتي اقدام به ساخت منطقه تست مي‌شود، موارد زير بايد رعايت شود.
1- افراد كم‌تجريه از رويارويي با خطرات محافظت شوند.
2- افراد ماهر و داراي دانش فني از ايمني لازم برخوردار باشند.
3- بدون ايجاد محيطي ايمن و حفاظت شده نبايد تنها بر صلاحيت فني افراد براي انجام كارهاي برقي تكيه كرد.
4- زماني كه كار تست توسط پيمانكاران انجام مي‌شود، موارد مربوط به ايمني در هنگام عقد قرارداد با آنان لحاظ شود.
منبع:
www.hse.gov.uk/pubns/indg354.pdf
بحث ايمني يكي از مباحث عميق و جدي در صنعت برق كشور است و موضوع رعايت ايمني در تست تجهيزات برقدار نيز از جمله موضوعات مهم در اين ارتباط به شمار مي‌آيد.
در مقاله زير كه به قلم مهندس تقي وحيدي كارشناس ارشد تحقيقات و بهره‌وري شركت توزيع نيروي برق جنوب خراسان تدوين شده است؛ موضوع رعايت ايمني در تست تجهيزات برقدار مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.
يكي از موضوعات مهم و اساسي كه بايد درمورد ايمني كاركنان شاغل در شركت‌هاي توزيع مدنظر قرار گيرد، رعايت ايمني هنگام تست تجهيزات برقدار است. در اين نوشتار سعي شده به صورت خلاصه نكات مهم ايمني براي افرادي كه به نوعي با تست تجهيزات برقدار سر و كار دارند ارايه شود. تست‌هايي كه در اين دستورالعمل از آنها ياد شده، شامل تجهيزات برقي فشار ضعيف (تا سطح ولتاژ يك كيلوولت متناوب با 5/1 كيلوولت مستقيم)، لوازم خانگي تكفاز و سه فاز و تجهيزات با ولتاژهاي بيش از محدوده فشار ضعيف است.
تست ايمن تجهيزات برقي
تست ايمن تجهيزات برقي مورد استفاده افرادي قرار مي‌گيرد كه در كارگاه تست وسايل برقي كار كرده و يا فرآيند تست را مديريت مي‌كنند. همچنين تست وسايل برقي به دلايل متعددي انجام مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به مواردي همچون تست‌هاي تضمين كيفيت قطعات به كار رفته در تجهيزات برقي، تست‌هاي مربوط به تشخيص عيب وسايل برقي، تست شناسايي خطاي دستگاههاي برقي و كنترل‌هاي روتين ايمني اشاره كرد.
توصيه‌هاي ايمني
توصيه‌هاي زير مي‌تواند تا حد زيادي از برق گرفتگي جلوگيري كرده و محيطي ايمن براي كاركنان را ايجاد كند:
1- به كاربردن سيستم‌هاي ايمني در كار مانند جلوگيري از تماس افراد با قسمت‌هاي برقدار تجهيزات و نيز حفاظت و عايق‌كاري تجهيزات برقي و دستگاههاي تست كننده آنها.
2- استفاده از تجهيزات مناسب براي انجام عمليات تست.
3- به كار گماردن افراد مجرب و آموزش‌ديده براي عمليات تست تجهيزات.
خطرات منجر به حوادث و صدمات
حوادث و ضايعات زماني رخ مي‌دهند كه قسمت‌هاي برقدار تجهيزات فاقد روكش بوده و افراد با اين قسمت‌ها تماس برقرار كنند. همچنين زماني كه بدنه دستگاه‌ها ارت نشده و با ولتاژ خطرناكي برقدار شده باشد، خطرات و ضايعات زيادي مي‌تواند متوجه افراد شود. بنابراين موارد زير بايد كاملاً مدنظر قرار گيرند:
1- زماني هادي‌هاي بدون روكش هستند، احتمال تماس با قسمت‌هاي برقدار تجهيزات زياد بوده كه استفاده از منبع تغذيه ايزوله خطرات را به حداقل مي‌رساند.
2- اثرات برق‌گرفتگي غيرقابل پيش‌بيني بوده و منجر به حوادث مرگبار يا سوختگي ناشي از آرك‌زدگي يا خطر سقوط و وارد شدن شوك به بدن مي‌شود.
3- خطر برق گرفتگي زماني شديد است كه تماس با هادي برقدار سبب عبور جريان زياد از بدن شود. در حالت كلي, ولتاژهاي بيش از 50 ولت متناوب يا 120 ولت مستقيم در مكان‌‌هاي خشك جزو ولتاژهاي خطرناك بوده كه اگر محل كار نمناك باشد، ولتاژهاي بيش از 16 ولت متناوب يا 35 ولت مستقيم خطرناك خواهند بود.
4- در برخي تجهيزات مانند مايكروفر، ولتاژهاي فشار قوي با ظرفيت چندين هزار ولت وجود دارد كه تماس با هادي‌هاي حامل اين ولتاژها خطر مرگ در پي دارد. جريان‌هاي بيش از 5 ميلي‌آمپر و يا بارهاي ذخيره شده بيش از 350 ميلي ژول در تجهيزات مي‌توانند منجر به بروز ضايعات در بدن شوند.
5- اگر در نقطه تماس بدن با قسمت‌هاي خطرناك تجهيزات برقي، پوست بدون سوراخ شده و يا بريدگي در آن ايجاد شود، جريان شوك وارده به بدن و نيز ميزان خطر بيشتر خواهد بود. البته پوست سالم هم ممكن است در زمان تماس با هادي حامل جريان يا در اثر سوختگي ناشي از جريان صدمه ببيند.
ارزيابي ريسك و خطرات
افزون بر عواملي همچون سطح ولتاژ، ميزان بار ذخيره شده، ميزان جريان برق و طبيعت محيط، عوامل ديگري هم براي ارزيابي خطرات بايد مدنظر قرار گيرند كه پرسش‌هاي زير در فرآيند ارزيابي ريسك و خطرات مهم هستند:
1- آيا كار با تجهيزات در ولتاژ و جريان ايمن انجام مي‌شود؟
2- آيا ضرورت دارد افراد با تجهيزات برقدار و يا در نزديكي آنها كار كنند؟
3- ماكزيمم ولتاژ موجود بر روي هادي‌هاي درون تجهيزات چقدر است؟
4- آيا افراد تست كننده تجهيزات، شايستگي‌هاي لازم را دارا بوده و آموزش‌هاي لازم را فرا گرفته‌اند؟ اگر صلاحيت كامل ندارند، بر كار آنها نظارت كافي صورت مي‌گيرد؟
5- چه نوع حفاظ فيزيكي (فنس‌هاي موقت يا دائمي) براي پيشگيري از خطر برق‌گرفتگي درنظر گرفته شده؟
6- ساخت محدوده دائمي تست ضرورت دارد يا منطقه موقت تست؟
7- آيا در زمان تست تجهيزات، آنها را به صورت برقدار رها مي‌كنند؟
8- آيا منطقه تست مجهز به لامپ‌هاي هشدار دهنده است؟
9- آيا از كليدهاي محافظ بدن RCD) يا Residual Current Devices) به عنوان وسايل تكميلي حفاظت استفاده شده است؟
10- آيا مسيرهاي مرتبط با زمين يا فيبر عايقي يا فرش لاستيكي محدود شده‌اند؟
11- آيا از ترانسفورماتورها يا باتري‌هاي ايزوله به عنوان منبع تغذيه ايمن استفاده مي‌شود؟
ايمني كاركنان
تمامي كاركنان بايد از اين نكته آگاهي داشته باشند كه در مناطق ايزوله از زمين و يا با وجود استفاده از ترانسفورماتور ايزوله و حتي استفاده از كليدهاي RCD، باز هم خطر برق‌گرفتگي وجود دارد. همچنين كاركنان بايد كاملاً از اتفاقات ناگواري كه ممكن است در اثر برق گرفتگي رخ دهد، آگاهي داشته و نيز آموزش‌هاي لازم در زمينه كمك‌هاي اوليه از جمله CPR را فرا گيرند. (CPR مخفف عبارت Cardiac Pulmonary Resuscitation به معني برگرداندن قلب و شش مصدوم به حالت نرمال اوليه است.)
نواحي دائمي تست
مكاني كه براي تست دائم تجهيزات مورد استفاده قرار مي‌گيرد، بايد داراي شرايط زير باشد:
1- تحت كنترل يك فرد مسئول باشد.
2- به وسيله فنس جدا شوند تا از ورود افراد غيرمجاز به منطقه جلوگيري شود.
3- داراي علائم هشداردهنده مناسب در ابتداي ورود به منطقه باشند.
4- تنها براي كاركنان مجاز و نيز افراد واجد شرايط قابل دسترسي باشند.
5- داراي چراغ‌هاي هشدار دهنده به طور ترجيحي سبز و قرمز باشند تا حالت خطر و وضعيت ايمن را نشان دهند.
6- داراي شستي‌هاي قطع اضطراري باشد تا در مواقع اضطراري بتوان منابع تغذيه را قطع كرد (بايد توجه كرد كه كنترل‌هاي اضطراري نبايد تغذيه روشنايي عمومي را از مدار خارج كنند.)
7- حاوي پوسترهايي درباره خطر برق‌گرفتگي و كمك‌هاي اوليه باشند. پوسترها بايد در نقاط حساس نصب شده و اقدامات ايمني و نيز شماره تلفن‌هاي امدادرساني در آنها درج شود.
نواحي تست موقت
زماني كه انتقال تجهيزات به محل دائمي انجام عمليات تست، عملي نباشد مثلاً موقعي كه تجهيزات بسيار بزرگ هستند، در اين صورت يك منطقه تست موقت در اطراف تجهيزات ايجاد مي‌شود. تمامي اقدامات پيشگيرانه‌اي كه درمورد مناطق تست دائم به آنها اشاره شد، در اين حالت هم بايد مدنظر قرار گيرند وگرنه نياز به ارزيابي مجدد خطرات داريم.
مناطق ايزوله از زمين
منطقه تست بايد حتي‌الامكان از زمين ايزوله باشد. بدين منظور ضرورت دارد موارد مشروحه زير رعايت شود:
1- ميز تست از مواد عايق ساخته شود.
2- لوله‌ها، رادياتورها، سازه‌هاي فولادي ساختمان، وسايل برقي ارت‌شده و ديگر قطعات فلزي بايد عايق شده و از تماس آنها با ميز تست جلوگيري شود.
3- درصورت نياز به استفاده از هويه يا چراغ‌هاي مخصوص روشنايي ميز كار، بايد از نوع فشار ضعيف اين وسايل استفاده شده و برق آنها نيز از ترانسفورماتور ايزوله تأمين شود.
4- فرش عايق لاستيكي بايد تميز و خشك باشد و در فواصل زماني منظم، تست شود.
5- اگر از نوارهاي مچي مخصوص تخليه الكتريسيته ساكن استفاده شود، اين نوارها بايد داراي مقاومتي در حد يك مگااهم يا بيشتر باشند تا مانع ارتباط مستقيم فرد با زمين شوند.
تغذيه تجهيزات تحت تست
براي تست تجهيزات بايد از ترانسفورماتور ايزوله به عنوان منبع تغذيه استفاده شده و همچنين بايد شرايط زير مدنظر قرار گيرد:
1- براي هر ميز، ترانسفورماتور جداگانه‌اي درنظر گرفته شود.
2- چنانچه اين كار مقدور نباشد، از يك ترانسفورماتور ايزوله براي تغذيه همه ميزهاي تست استفاده شود كه در اين حالت بايد خطر اتصال اين منبع تغذيه به زمين را در هر ميز به درستي كنترل كرد تا از نبودن جريان نشتي به زمين مطمئن شد.
ساخت مناطق ايمن براي تست
منطقه ويژه تست مي‌تواند به يكي از صورت‌هاي زير باشد:
1- اتاقي مخصوص داراي وسايل حفاظتي ويژه و مجهز به درهاي ايمن براي جلوگيري از دسترسي افراد غيرمجاز.
2- منطقه‌اي مشخص شده در يك كارگاه مجهز به مانع فيزيكي و فنس دائمي.
3- ميز كار ويژه عمليات تست.
4- محلي مشخص در خلال فرآيند توليد و يا در انتهاي خط توليد.
5- منطقه‌اي موقت در اطراف تجهيزات با استفاده از فنس‌ها و موانع فيزيكي.
حفاظت از افراد تست‌كننده تجهيزات
حفاظت از افراد تست‌كننده تجهيزات به صورت‌هاي زير امكان‌پذير است:
1- انجام تست در جريان‌ها و ولتاژهاي كم و بي‌خطر
2- استفاده از محفظه‌هاي مجهز به قفل براي قراردادن دستگاههاي تست كننده (براي اين منظور سيستم قفل و كليد مخصوص موسوم به trapped key يا key exchang با عايق مناسب توصيه مي‌شود كه سيستمي ساده و در عين حال بسيار كارآمد بوده و در زمان كار با تجهيزات و يا فرآيندهاي خطرناك مورد استفاده قرار مي‌گيرد).
3- استفاده از عايق كاري موقت.
4- ايجاد منطقه ايزوله از زمين.
5- استفاده‌ازترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منبع تغذيه اصلي (با رعايت حد ولتاژهاي خطرناك مذكور در فوق)
6- استفاده از كليدهاي RCD با حداكثر جريان قطع نامي 30 ميلي‌آمپر بدون داشتن زمان تأخير قابل تنظيم.
دستگاههاي ويژه تست تجهيزات برقي
درمورد دستگاههاي خاصي كه در تست تجهيزات برقي كاربرد دارند، مي‌توان به دستگاههاي تست عايقي اشاره كرد. اين دستگاه‌ها ولتاژ زيادي در خروجي توليد كرده و برخي از آنها قابليت كاهش جريان خروجي را تا سطح ايمن و بدون خطر 5 ميلي‌آمپر دارا هستند. هنگام كار با اين دستگاه‌ها بايد اطمينان حاصل شود كه انرژي در منبع ذخيره نشده باشد. از ديگر دستگاههاي خاص مي‌توان به اسيلوسكوپ و سيگنال ژنراتور اشاره كرد كه ممكن است ولتاژهاي خطرناك در زمان تست تجهيزات در آنها ايجاد شده و يا در اين دستگاه‌ها شكست عايقي پديد آيد. تنها در ولتاژ 30 ولت مؤثر است كه اسيلوسكوپ در برابر شكست عايق داخلي حفاظت مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير، از تكنيك‌هاي مختلفي براي مقابله با مشكل عايقي اسيلوسكوپ‌ها استفاده مي‌كنند تا امكان اندازه‌گيري در محدوده ميلي‌ولت تا يك كيلوولت ميسر شود. يكي از اين تكنيك‌ها، استفاده از عايق‌‌هاي اپتيكي و يا Opto-isolators است. عايق اپتيكي از يك نيمه هادي تشكيل شده كه اين نيمه هادي امكان عبور سيگنال مابين مدارات يا سيستم‌ها را در حالي كه نسبت به يكديگر ايزوله هستند، فراهم مي‌سازد. در ضمن استفاده از كليد RCD با حداكثر جريان قطع نامي 30 ميلي‌آمپر همراه با وسايلي مانند ترانسفورماتورهاي ايزوله مي‌تواند اقدام ايمني مناسبي باشد.
آموزش
تمامي پرسنل درگير در فرايند تست بايد آموزش‌هاي خاص ايمني را فرا گيرند. همچنين در هنگام رويارويي با موارد زير، احتمالاً نياز به آموزش‌هاي جديد خواهد بود:
1- تغييرات در طراحي محصول توليدي و نيز تغيير در جانمايي و نصب تجهيزات
2- تغييرات در روش‌هاي توليد يا متدهاي كاري
3- تغييرات در دستگاههاي تست و روش‌هاي انجام تست
4- تغييرات در كاركنان تست‌كننده تجهيزات و ساير افرادي كه ممكن است اين تغييرات بر آنان اثرگذار باشد.
صلاحت تست‌كنندگان
در شركت‌هاي كوچك، برق كاران و تكنسين‌‌هاي ماهر عملكرد سيستم‌هاي برقي را كنترل كرده و بايد از تمامي جنبه‌هاي ايمني مربوط به تست آگاهي داشته باشند. وقتي اقدام به ساخت منطقه تست مي‌شود، موارد زير بايد رعايت شود.
1- افراد كم‌تجريه از رويارويي با خطرات محافظت شوند.
2- افراد ماهر و داراي دانش فني از ايمني لازم برخوردار باشند.
3- بدون ايجاد محيطي ايمن و حفاظت شده نبايد تنها بر صلاحيت فني افراد براي انجام كارهاي برقي تكيه كرد.
4- زماني كه كار تست توسط پيمانكاران انجام مي‌شود، موارد مربوط به ايمني در هنگام عقد قرارداد با آنان لحاظ شود.
منبع:
www.hse.gov.uk/pubns/indg354.pdf
آخرین ویرایش:
