| آثار | ویژگی |
| جامی به زبان عربی تسلط کامل داشت و آثار بسیاری از شاعران عرب را بزبان فارسی در آورده است. اشعار وی حکایت از علم و اطلاع کاملش در صرف و نحو عربی : نمطق : حکمت مشائی : حکمت اشراق : حکمت طبیعی: حکمت ریاضی : علم فقه و اصول : علم حدیث و علم هیئت دارد. { نورائی: همان: ص۲۷} جامی در سرودن مثنوی : غزل و قصیده تبحر داشت و نام استادان سخن را با احترام و تجلیل بسیار ذکر می نمود . جامی : استادی حکیم خاقانی را در قصیده سرایی می ستاید و در غزلسرایی طرز و سلوب کمال خجندی را اختیار می کند . مثنوی سرایی خودرا مدیون حکیم نظامی و امیر خسرو دهلوی دانسته است. او همچنین از رودکی: معزی: انوری:سعدی : سنایی: ظهیر فاریابی و سلمان ساوجی تعریف و تمجید کرده و از نبوغ و عظمت فکر عارف روم: مولانا: سخن گفته است. { نورائی : همان: ص ۸-۲۷} آثار جامی در شبه قارة هند : کشورهای آسیای مرکزی و دنیای غرب لویژه در ادبیات ادبیات انگلیسی: آلمانی و فرانسوی شناخته شده و مقبولیت خاصی داشته است. { مایل هروی : همان:صص۰۶-۳۰۲ } تعدادتالیفات جامی را به اختلاف ۴۷: ۵۴ و ۹۹ عنوان و یا جلد ذکر نموده اند: ارقام دیگری نیز در سام میرزای صفوی در تحفة سامی ( ۴۵عنوان ) : و عبدالغفور لاری ( ۴۸ عنوان) نیز ثبت شده است { نورائی : همان: ص۳۴} و حتی آن را بیش از صد اثر نیز دانسته اند. { اثرآفرینان : همان: ص۱۹۰} . |
| بهارستان | جامی این اثر بهتقلید از گلستان سعدی به رشتةتحریر در آورد .{ دکتر صفا : ذبیح الله . خلاصة تاریخ سیاسی : اجتماعی و فرهنگی ایران از آغاز تا پایان عهد صفوی . چاپ دوم . تهران: انتشارات امیر کبیر : ۲۵۳۶ : ص۲۸۸ } و در آن ضمن اشاره به عظمت شعر و شاعری : شاعران متملق و چاپلوس را سرزنش می کند . { نورائی: همان: ص ۲۷} جامی در این اثر به تربیت فرزندش اهمیت بسیاری داده است. { افصح زاده: اعلاءخان. ؛ اندیشه های اخلاقی جامی ( واپسین بخش) . ؛ روز نامة همشهری . سه شنبه ۵ مرداد ۱۳۷۸ : ص۹ } |
| منشآت جامی | در تالیف این اثر شیوه های مختلف ادبی بکار رفته و در آن به فراخور حال اشعاری آمده است: بطور کلی در این نامه ها جانب ایجاز و اختصار رعایت شده و در مورد اوضاع اجتماعی : اقتصادی و فرهنگی خراسان و ماوراء النهر در قرن نهم هجری اطلاعات گرانبهایی عرضه شده است. { شهیدی: حمیده. ؛ نامه هاو منشآت جامی.؛ کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. دی و بهمن ۱۳۸۰ : ص۳۸ } |
| دیوان اشعار | این اثر به مناسبت سه دورة مشخص حیات جامی به سه بخش : ۱- فاتحه الکتاب ( آغاز جوانی ) ۲-واسطه العقد : به معنی مهرةمیانی گردن بند و کنایه از دورة کمال و میانسالی ۳- خاتمه الکتاب (پایان زندگی) تقسیم شده است. این سه بخش مشتمل است بر قصاید : قطعات: غزلها و رباعیات. جامی در تقسیم دیوان خود به این سه قسمت به امیر خسرو دهلوی نظر داشته است. {صوفی : زندگینامة شاعران ایرانی: ص۱۶۸ } این دیوان در حدود هشت هزارو هفتصدو پنجاه بیت دارد. {دهخدا: علی اکبر. لغت نامة دهخدا .جلد پنجم. زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی . تهران: انتشارات دانشگاه تهران : ۱۳۷۳ : ص ۶۵۰۸ } |
| فوائد الضیائیه | شرح کافیة ابن حاجب که کتابی است دربارة نحو : که به شرح جامی معروف است. { اغت نامة دهخدا : ج ۵ : ص ۶۵۰۸ } |
| نصیحت نامه ها | جامی در این آثار یک سلسله افکار تعلیمی خویش را ابراز داشته و دربارة صنعت خط : هنر شاعری و اهمیت علم سخن می راند. { افصح زاده : همان : ص ۹ } |
| اشعه اللمعات | شرح کتاب لمعات شیخ فخرالدین ابراهیم همدانی مشهور به عراقی است که به امرامیر علیشیر نوائی تالیف گردیده است. { لغت نامة دهخدا: ج ۵ : ص۶۵۰۸ } |
| اعتقادنامه | منظومه ای است در اصول اعتقادات اسلامی : در این منظومه کتاب الله ( قرآن ) را قدیم شمرده و رویت خدای تعالی رامورد بحث قرارداده است . { همان} |
| ترجمة قصیدة میمة فرزدق | قصیدة معروفی است که فرزدق در مسجدالحرام در مدح حضرت سجاد انشاء کرده و جامی آنرا به فارسی ترجمه کرده است . { همان } |
| خاتمه الحیوان | یک منظو مة مثنوی می باشد که در آ خر عمر سروده است. { همان} |
| الدره الفاخره | در شرح و تفصیل مذاهب حکما و صوفیه است. { همان} |
| رشح بال در شرح بال | قصیده ای است که در آن شرح مختصری از احوال خویش را به نظم در آورده است . {همان} |
| شرح فصوص الحکم محی الدین عربی | این شرح در حاشیة جواهرالنصوص عبدالغنی نابلسی در مصر به چاپ رسیده است. {همان} |
| لوامع | شرح قصیدة همزیة ابن فارض است . { همان} |
| لوایح | مشتمل بر سی لایحه در بیان اصول تصوف است. جامی هریک از اصول تصوف رادر لایحه ای آورده و در بیان مطالب خود رعایت اختصار را کرده است . { دکتر صفا : همان :ص ۲۲۸ } این رساله به نثر مسجع و مشتمل بر برخی نکات عرفانی است. { لغت نامة دهخدا : همان} |
| نفحات الانس من حضرت القدس | در سال ۸۸۳ ه.ق تالیف شد و در آن شرح احوال ۶۱۴تن از مشایخ صوفیه آمده است . این کتاب در واقع ترجمه ای است از شرح احوال مشایخ صوفیة که خواجه عبدالله انصاری بزبان هروی نوشته است . نثر جامی در این اثر ساده و فصیح است. { دکتر صفا : همان : ص ۲۲۸ } |
| واسطه العقد | این کتاب را جامی در اواسط دوران زندگانی خود نوشته است . { لغت نامة دهخدا : همان} |
| مثنوی هفت اورنگ یا سبعة جامی | این اثر به تقلید از خمسة نظامی نوشته شده و شامل سلسلة الذهب : سلامان و ابسال : تحفه الاحرار : سبحه الابرار: خرد نامةاسکندری : لیلی و مجنون و یوسف و زلیخا می باشد. سلسله الذهب به ذکر حقایق عرفانی می پردازد. در مثنوی سلامان و ابسال : جامی نششان می دهد که چون فرزند زمان خود به قوة نصیحت و گفتار خویش , که آنرا لشکر می نامد : باوری بزرگ دارد. { افصح زاده : همان}جامی در مثنوی تحفه الاحرار ضمن اینکه شاعران متملق و چاپلوس را سرزنش می کند : به فرزند خود خواجه ضیاءالدین توصیه کرده است که هرگز گرد فن شعر و شاعری نگردد. { نورائی : همان : ص ۲۷ } این اثر دربارة پندو نصیحت همراه با حکایات و تمثیهای زیاداست. {صوفی : همان: ص۱۶۹ } جامی در سبحه الابرار اشعاری در خصوص گفتگوی پیرزال و پیامبر اسلام سروده { نورائی : همان: صص۹-۲۸ } و به ذکر مراحل سلوک و تربیت نفس می پردازد. خرد نامة اسکندری در ذکر موعظه و نصیحت از زبان فیلسوفان یونانی است . لیلی و مجنون داستان معروفی است که نظامی هم به نظم در آورده است . مثنوی یوسف و زلیخا : نظم داستان مشهور یوسف و زلیخا می باشد که مختصر آن در قرآن هم آمده است .{ همان }مجموعه کامل هفت اورنگ درموسسه اسمیت سونیان ، درواشنگتن دی .سی ایالات متحده آمریکا نگهداری می شود . [ حسینی مهدی . هفت اورنگ ، ابراهیم میرزا ، فصلنامه هنر ، پائیز ۱۳۷۷ . دوره جدید ، پیاپی ۳۷ ، ص۱۰۰ ] |
| تجنیس اللغات یا تجنیس الخط | |
| تاریخ هرات | |
| تفسیرالقرآن | |
| چهل حدیث | |
| رساله ای در معما | |
| شرح تائیة ابن فارض | |
| شرح قصیدة برده | |
| شواهدالنبویه | |
| مناقب خواجه عبدالله انصاری | |
| مناقب جلال الدین رومی | |
| النفحه المکیه | |
| نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص محی الدین عربی | |
| تاریخ صوفیان و تحقیق مذهب آنها | |
| مناسک حج منظوم | |
