آب انبار و بركه
آب انبار و بركه
آب انبار و بركه
آب انبار و بركه
مقدمه :
به دليل خشكي آب و هواي بخش عمده اي از كشور ايران و عدم ريزش باران كافي در بيش از شش ماه از سال در اكثر نقاط و در نتيجه فصلي بودن آب رودخانه ها و عدم دسترسي به آب، تمهيدات گوناگوني جهت تامين آب شيرين در فصول خشك سال شده است. احداث بند، قنات و آب انبار را مي توان از اين جمله نام برد. در اين رابطه، آب انبار همان گونه كه از نام آن مشخص است، براي ذخيره آب در فصول پر آب و استفاده از آن در بقيه ايام سال مي باشد.
قديمي ترين آثار به جاي مانده از آب انبار تقريباً با پيدايش اولين تمدن هاي ايران هم زمان است. مخزن آب شهر ايلامي - دورانتاش(1) ۞ در چغازنبيل مربوط به هزاره دوم قبل از ميلاد هنوز باقي است. از دوران حكومت هخامنشيان نيز بقاياي آب انبار و آب راه هاي متعدد در قصر جمشيد وجود دارد.
در دوره اسلامي، آب انبار نيز مانند ساير ابنيه شهري در مراكز تجمع، مانند راسته هاي بازار و مراكز محلات و همچنين در كاروانسرا هاي بين راهي احداث مي شده. در شهر هاي گرم و خشك ايران هر محله اي اغلب براي خود يك آب انبار داشته كه توسط اهالي محل احداث مي شده و يا گاهي باني آن يكي از افراد متمكن و خيرخواه محله بوده است. آب انبار توسط اهالي خود محل اداره مي شد و از كسي مبلغي براي استفاده از آن گرفته نمي شد، فقط اهالي محل خرج تعميرات و نگهداري آن را مي پرداخته اند.
در شهر هاي گرم و خشك آب انبار از ابنيه مهم شهري بوده و بناي آن با بادگير هاي بلند و گنبد هاي حجيم از فواصل دور در سيماي شهر خودنمايي مي كرده است. آب انبار هاي مهم داراي سردر هاي ورود بسيار زيبا بوده اند كه با انواع كاربندي ها و مقرنس ها تزيين مي شده و گاهي شعري در جهت سلام بر امام حسين (ع) و لعنت بر يزيد و يا يادآوري خيري كه باني آن انجام داده بر روي كاشي هاي هفت رنگ نقش مي بست. چنانچه ابيات زير قسمتي از اشعار نوشته شده بر روي آب انبار حاج ميرزا حسين عامل در نزديكي ميدان امام ساوه بيانگر آن است.
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]به سـر فـتـاد مـرا كـه امـر خـيـري را[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 1 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بنـا گـذارم تا گـردم به نـيكـوان ملحق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بناي بركه آبي گذاشتم كه بر هدهد[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 2 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]ز سلسـبيل كـزو بـوده آب امـر الـحق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]غــريــق عــصـيـان بـودم بـراي نـجـات[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 3 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]از ايـن حـقـيـر بـنـا سـاخته يك زورق
[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]ز عـقل رفـت شـوالي بـراي تاريخـش[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 4 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]كه تا نويسند ماند ز مـن در اين زورق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بـــراي مــاده تــاريــخ اوخــر، گــفــتــا[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 5 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بـنـوش آب و بـگـو بـر يـزيد لعنت حـق[/FONT]
به دليل خشكي آب و هواي بخش عمده اي از كشور ايران و عدم ريزش باران كافي در بيش از شش ماه از سال در اكثر نقاط و در نتيجه فصلي بودن آب رودخانه ها و عدم دسترسي به آب، تمهيدات گوناگوني جهت تامين آب شيرين در فصول خشك سال شده است. احداث بند، قنات و آب انبار را مي توان از اين جمله نام برد. در اين رابطه، آب انبار همان گونه كه از نام آن مشخص است، براي ذخيره آب در فصول پر آب و استفاده از آن در بقيه ايام سال مي باشد.
قديمي ترين آثار به جاي مانده از آب انبار تقريباً با پيدايش اولين تمدن هاي ايران هم زمان است. مخزن آب شهر ايلامي - دورانتاش(1) ۞ در چغازنبيل مربوط به هزاره دوم قبل از ميلاد هنوز باقي است. از دوران حكومت هخامنشيان نيز بقاياي آب انبار و آب راه هاي متعدد در قصر جمشيد وجود دارد.
در دوره اسلامي، آب انبار نيز مانند ساير ابنيه شهري در مراكز تجمع، مانند راسته هاي بازار و مراكز محلات و همچنين در كاروانسرا هاي بين راهي احداث مي شده. در شهر هاي گرم و خشك ايران هر محله اي اغلب براي خود يك آب انبار داشته كه توسط اهالي محل احداث مي شده و يا گاهي باني آن يكي از افراد متمكن و خيرخواه محله بوده است. آب انبار توسط اهالي خود محل اداره مي شد و از كسي مبلغي براي استفاده از آن گرفته نمي شد، فقط اهالي محل خرج تعميرات و نگهداري آن را مي پرداخته اند.
در شهر هاي گرم و خشك آب انبار از ابنيه مهم شهري بوده و بناي آن با بادگير هاي بلند و گنبد هاي حجيم از فواصل دور در سيماي شهر خودنمايي مي كرده است. آب انبار هاي مهم داراي سردر هاي ورود بسيار زيبا بوده اند كه با انواع كاربندي ها و مقرنس ها تزيين مي شده و گاهي شعري در جهت سلام بر امام حسين (ع) و لعنت بر يزيد و يا يادآوري خيري كه باني آن انجام داده بر روي كاشي هاي هفت رنگ نقش مي بست. چنانچه ابيات زير قسمتي از اشعار نوشته شده بر روي آب انبار حاج ميرزا حسين عامل در نزديكي ميدان امام ساوه بيانگر آن است.
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]به سـر فـتـاد مـرا كـه امـر خـيـري را[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 1 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بنـا گـذارم تا گـردم به نـيكـوان ملحق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بناي بركه آبي گذاشتم كه بر هدهد[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 2 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]ز سلسـبيل كـزو بـوده آب امـر الـحق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]غــريــق عــصـيـان بـودم بـراي نـجـات[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 3 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]از ايـن حـقـيـر بـنـا سـاخته يك زورق
[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]ز عـقل رفـت شـوالي بـراي تاريخـش[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 4 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]كه تا نويسند ماند ز مـن در اين زورق[/FONT]
[FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بـــراي مــاده تــاريــخ اوخــر، گــفــتــا[/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif] ..... 5 ..... [/FONT] [FONT=Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif]بـنـوش آب و بـگـو بـر يـزيد لعنت حـق[/FONT]
تاريخ احداث آب انبار ها، معمولاً در درگاه آن ها ثبت مي شده و با حساب ابجد، سال بناي اين آب انبار 1186 هجري قمري (2) ۞ كه به دوره زنديه بر مي گردد، مي باشد.
فراهم نمودن آب بهداشتي، خنك و قابل دسترس براي همه اهالي، احتياج به يك سري تدابير زيست اقليمي داشته است كه در دنباله اين مقاله بحث خواهد شد.
شكل 1: يك آب انبار قديمي سنگي در جاده تهران - گرمسار.
در اين عكس قسمت هاي مختلف آب انبار شامل مخزن، گنبد و سردر راه پله مشخص مي باشد.
فراهم نمودن آب بهداشتي، خنك و قابل دسترس براي همه اهالي، احتياج به يك سري تدابير زيست اقليمي داشته است كه در دنباله اين مقاله بحث خواهد شد.
شكل 1: يك آب انبار قديمي سنگي در جاده تهران - گرمسار.
در اين عكس قسمت هاي مختلف آب انبار شامل مخزن، گنبد و سردر راه پله مشخص مي باشد.