نام سوره های قرآن را در یک تقسیم بندی می توان به چند بخش و چند محور تقسیم کرد .
درك و شناخت تناسب هر يك از اين نام‌ها با سوره نياز به مراجعه به خود سوره و جای کاربرد آن نام در متن سوره دارد .
تقسیم بندی یاد شده چنین است :
1- یک دسته از سوره ها، به نام اشخاص است و نیازی به توضیح وترجمه ندارد. این سوره ها عبارتند از : یونس، هود، یوسف، ابراهیم، مریم، لقمان، محمد (ص) ، نوح .
2- دسته دیگر نامهایی است که از حروف مقطعه اول سوره ها گرفته شده است . مانند : طه یس، ص، ق
3- بعضی از سوره ها به نام برخی از حیوانات است، از قبیل : بقره ( گاو)، انعام ( چهار پایان )، نحل ( زنبور عسل )، نمل ( مورچه ) ، عنکبوت ، فیل .
4- دسته دیگری از سوره ها، به نام پدیده های طبیعی و مظاهر خلقت است همچون : رعد، نور، کهف (غار )، دخان (دود) طور ( نام کوه ) نجم ( ستاره ) ، قمر ( ماه )، دهر ( روزگار ودوران )، حدید ( آهن )، تکویر ( درهم پیچیده شدن خورشید )، انفطار ( شکافته شدن )، انشقاق ( شکاف برداشتن و دو شقه شدن )، بروج ( برجهای دوازده گانه فلکی )،غاشیه ( فراگیری شب و قیامت )، فجر، شمس ( خورشید )،لیل ( شب ) ضخی ( روشنایی روز )، تین ( انجیر ) علق ( خون بسته، زالو ) زلزال ( زلزله )، عصر (عصر، روزگار و زمان )، فلق ( سپیده )، طارق ( ستاره ظاهر شونده ).
5- یک دسته دیگر، سوره هایی است که به نام برخی از گروههای اجتماعی و طوایف و قبایل و جناحهای فکری و تیپهای مختلف مردم و غیر مردم می باشد، مانند : آل عمران ( خاندان حضرت مریم = پدر و مادرش وخودش و پسرش حضرت عیسی ) نساء ( زنان ) انبیاء (پیامبران )، مومنون، شعرا، روم، احزاب ( گروهها و قبایل مخالف مسلمانان مدینه )، سبا ( قومی معاصر حضرت سلیمان ) صافات ( صف کشیده ها، از مجاهدان ،نمازگزاران، فرشتگان ) زمر ( گروههای و دسته ها ) مومن جاثیه ( گروه به زانو افتاده درقیامت )، صف ( صف رزمندگان راه خدا )، منافقون، عادیات (مجاهدان تیر تک و چابک سوار)، مطففین ( کم فروشان )، کافرون، ناس ( مردم) ذاریات ( فرشتگان پراکنده کننده )، مرسلات ( فرشتگان یا بادهای فرستاده شده )، نازعات ( کشنده های به قوت ).
6- ششمین دسته، سوره هایی است که به نام مکانها و سرزمینهای خاصی می باشد .مثل : اعراف ( جایی میان بهشت و جهنم ) حجر ( نام سرزمین قوم ثمود میان مدینه و شام )، حجرات ( حجره ها، اتاقها ) بلد ( شهر مکه )، احقاف ( سرزمین قوم ثمود در جنوب حجاز ).
7- برخی از سوره ها به نامهایی است که مخصوص قیامت می باشد، مانند واقعه، تغابن ( گول خوردگی و حسرت )،حاقه ( حتمی و مسلم ) قیامت، نبأ ( خبر، خبر رستاخیز )، قارعه ( کوبنده ).
8- و ...متفرقات، یعنی آنچه که در عنوانهای کلی یاد شده نمی گنجد، همچون :
فاتحه ( گشاینده ) .
مائده ( سفره و خوان غذا )
انفال ( منابع و ثروتهای عمومی در طبیعت )
توبه ( بازگشت ) .
اسراء ( حرکت در شب، معراج پیامبر ) .
حج ( قصد، زیارت خانه خدا )
فرقان ( جدا کننده حق از باطل = نام قرآن ) .
قصص (داستان و قصه )
سجده ( سجده کردن )
فاطر ( شکافنده و پدید آرنده = نام خدا ) .
فصلت ( بخش بخش و فصل فصل شده = اوصاف آیات قرآن ) .
شوری ( مشورت و همرایی ) .
زخرف ( زینت و زیور )
فتح ( گشایش، پیروزی ) .
رحمن ( بخشنده، نام خدا ) .
مجادله ( گفتگو و جدل )
حشر ( بیرون آمدن، گرد آمدن ) .
ممتحنه ( زن امتحان شده ) .
جمعه ( روز جمعه، نماز جمعه ) .
طلاق ( طلاق دادن زن )
تحریم ( حرام و ممنوع ساختن )
ملک ( فرمانروایی ) .
قلم ( قلم، خامه ) .
معارج ( نردبانها، رتبه های بالا برنده ) .
جن ( موجودی نامرئی با ویژگیهای عجیب ) .
مزمل ( گلیم به خود پیچیده = خطاب به پیامبر ) .
مدثر ( جامه به خود پیچیده = خطاب به پیامبر ) .
عبس ( چهره در هم کشیده ) .
اعلی ( برتر و بالاتر = نام خدا ) .
انشراح ( گشاده و وسیع شدن ) .
قدر ( اندازه، سنجش، ارزش ) .
بینه ( دلیل روشن و حجت آشکار ) .
تکاثر ( افتخار به زیادی ثروت و عزت )
همزه ( عیب جو و طعنه زن )
ایلاف ( الفت دادن )
ماعون ( ظرف غذا )
کوثر ( خیر فراوان = حضرت فاطمه (ع)) .
نصر ( یاری )
تبت ( شکسته باد )
اخلاص ( خالص کردن )
داستانها، مطالب و موضوعاتی که در سوره ها مطرح شده، گاهی انگیزه و عامل اشتهار یک سوره به آن نام گشته است.
آیا می دانید که کدام یک از سوره های قرآن کریم به نام حسین بن علی( علیه السلام) مشهور است؟
