مسموميت هاي غذائي
مسموميت هاي غذائي، به مفهوم جامع آن يعني مسموميت هاي ناشي از مصرف مواد غذائي شامل مسموميت هاي ناشي از سموم طبيعي (كه نمونه هايي از آن ها ذكر خواهد شد)، سموم باكتريال، قارچي، سموم شيميائي و مصنوعي (سموم فلزي، سموم دفع آفات نباتي و غيره) و سمومي كه به عنوان متابوليت ناشي از فعاليت هاي آنزيماتيك عوامل خارجي يا داخلي در مواد غذائي پيدا مي شوند بخش مهمي از بيماري هاي ناشي از مصرف غذا را تشكيل مي دهند.
مواد سمي طبيعي
هنگامي كه سخن از مسموميت هاي غذائي به ميان مي ايد غالبا توجه همه به سموم باكتريال و گاهي به مواد سمي شيميائي معطوف مي شود، ليكن علاوه بر اين ها تعداد قابل توجهي از مواد سمي طبيعي در گياهان و محصولات غذائي حيواني يا ناشي از فعاليت هاي كپك ها وجود دارند كه در حد خود، مهم مي باشند .
مواد سمي طبيعي در مواد غذائي گياهي (Phytoalexine)
در بسياري از مواد غذائي با منشا گياهي به طور طبيعي تركيبات شيميائي خاصي يافت مي شوندكه آثار سمي و زيان بخش آن ها مورد مطالعه قرار گرفته است و در مواردي كه مقدار يا طول زمان مصرف آن ها زياد بوده نشانه هاي باليني ناشي از آن ها در اشكال شديد و خفيف ظاهر گرديده است. قبل از اشاره به نمونه اي از فيتوآلكسين ها تذكر يك نكته مهم لازم است: توجه به وجود فيتوآلكسين ها در مواد غذائي مورد مصرف را به هيچ عنوان نبايد به معناي ضرورت اجتناب از مصرف اينگونه مواد غذائي، نتيجه گيري نمود بلكه در كنار آثار نامطلوب شناخته شده براي اين تركيبات شيميائي طبيعي، آثار بسيار مفيدي نيز براي بسياري از آن ها شناخته شـده است (به عنوان مثال مي توان به آثار ضد سرطاني و آنتي اكسيداني بسياري از اين تركيبات و نقش آن ها در خنثي كردن راديكال هاي آزاد مثبت اشاره كرد.
بعضی از اين تركيبات را كه به طور طبيعي در موادغذائي مورد مصرف وجود دارند به شرح زیر می باشند :
· تركيبات سيانوژنتيك:در بادام تلخ، هسته هاي تلخ، لوبيا و برخي حبوبات ديگر، ذرت خوشه اي، مانيوك.
· تركيبات گواتروژن : (تيوسيانات ـ گواترين، آليل ايزوسيانات) موجود در انواع كلم، شلغم، تخم خردل (سفيد و سياه)، سويا، گردو وبادام زميني . . .
· فوراتو كومارين : در پوست ليمو، كرفس، جعفري
· اگزالات ها :در ريواس، اسفناج، سيب زميني شيرين (Pomea Status) (سيب زميني شيرين كه بيش از يك سوم آن معمولا در طول نگهداري و عرضه خراب ميشود در فرايند خراب شدن آن يك تركيب زيان بخش فورانوسزگوئي ترپن بنام Ipomeamaron با اثر هپاتوتوكسيك و تعدادي از مشتقات Ipomeanine با اثر ايجاد كننده ادم ريوي ايجاد مي گردد) كاكائو، چاي، گوجه فرنگي، كنجد و جعفري.
· نيترات ها :در چغندر، اسفناج، هويج.
· سولانين و مشتقات آن :در سيب زميني (در سيب زميني معمولي نيز در فرايند سبز شدن و خراب شدن، لپتين كه مهار كننده آنزيم كولين استراز است ايجاد مي گردد)، سيب زميني جوانه زده و پوست آن، بادنجان نارس، گوجه فرنگي نارس، فلفل سبز ( Capsidiol در فلفل سبز وجود دارد).
· تانن ها :در پوست انار، چاي، قهوه
· گلوكزيدها :شامل گلوكزيدهاي سيانوژنتيك نظير آنچه كه در بادام تلخ و لوبياها وجود دارد، همچنين ساپونين ها، گليكوزينولات ها و . . .
· آلكالوئيدها :كه در برخي گياهان داروئي و مورد مصرف در تغذيه يافت مي شود.
· فاكتورهاي ضد تغذيه اي (Antinutritional) : كه شامل مهار كننده هاي آنزيم هاي گوارشي، لسيتين ها (با خاصيت آگلوتينه كردن گلبول هاي قرمز)، آمينواسيدهاي سمي و غيره مي باشند.
مسموميت هاي غذائي، به مفهوم جامع آن يعني مسموميت هاي ناشي از مصرف مواد غذائي شامل مسموميت هاي ناشي از سموم طبيعي (كه نمونه هايي از آن ها ذكر خواهد شد)، سموم باكتريال، قارچي، سموم شيميائي و مصنوعي (سموم فلزي، سموم دفع آفات نباتي و غيره) و سمومي كه به عنوان متابوليت ناشي از فعاليت هاي آنزيماتيك عوامل خارجي يا داخلي در مواد غذائي پيدا مي شوند بخش مهمي از بيماري هاي ناشي از مصرف غذا را تشكيل مي دهند.
مواد سمي طبيعي
هنگامي كه سخن از مسموميت هاي غذائي به ميان مي ايد غالبا توجه همه به سموم باكتريال و گاهي به مواد سمي شيميائي معطوف مي شود، ليكن علاوه بر اين ها تعداد قابل توجهي از مواد سمي طبيعي در گياهان و محصولات غذائي حيواني يا ناشي از فعاليت هاي كپك ها وجود دارند كه در حد خود، مهم مي باشند .
مواد سمي طبيعي در مواد غذائي گياهي (Phytoalexine)
در بسياري از مواد غذائي با منشا گياهي به طور طبيعي تركيبات شيميائي خاصي يافت مي شوندكه آثار سمي و زيان بخش آن ها مورد مطالعه قرار گرفته است و در مواردي كه مقدار يا طول زمان مصرف آن ها زياد بوده نشانه هاي باليني ناشي از آن ها در اشكال شديد و خفيف ظاهر گرديده است. قبل از اشاره به نمونه اي از فيتوآلكسين ها تذكر يك نكته مهم لازم است: توجه به وجود فيتوآلكسين ها در مواد غذائي مورد مصرف را به هيچ عنوان نبايد به معناي ضرورت اجتناب از مصرف اينگونه مواد غذائي، نتيجه گيري نمود بلكه در كنار آثار نامطلوب شناخته شده براي اين تركيبات شيميائي طبيعي، آثار بسيار مفيدي نيز براي بسياري از آن ها شناخته شـده است (به عنوان مثال مي توان به آثار ضد سرطاني و آنتي اكسيداني بسياري از اين تركيبات و نقش آن ها در خنثي كردن راديكال هاي آزاد مثبت اشاره كرد.
بعضی از اين تركيبات را كه به طور طبيعي در موادغذائي مورد مصرف وجود دارند به شرح زیر می باشند :
· تركيبات سيانوژنتيك:در بادام تلخ، هسته هاي تلخ، لوبيا و برخي حبوبات ديگر، ذرت خوشه اي، مانيوك.
· تركيبات گواتروژن : (تيوسيانات ـ گواترين، آليل ايزوسيانات) موجود در انواع كلم، شلغم، تخم خردل (سفيد و سياه)، سويا، گردو وبادام زميني . . .
· فوراتو كومارين : در پوست ليمو، كرفس، جعفري
· اگزالات ها :در ريواس، اسفناج، سيب زميني شيرين (Pomea Status) (سيب زميني شيرين كه بيش از يك سوم آن معمولا در طول نگهداري و عرضه خراب ميشود در فرايند خراب شدن آن يك تركيب زيان بخش فورانوسزگوئي ترپن بنام Ipomeamaron با اثر هپاتوتوكسيك و تعدادي از مشتقات Ipomeanine با اثر ايجاد كننده ادم ريوي ايجاد مي گردد) كاكائو، چاي، گوجه فرنگي، كنجد و جعفري.
· نيترات ها :در چغندر، اسفناج، هويج.
· سولانين و مشتقات آن :در سيب زميني (در سيب زميني معمولي نيز در فرايند سبز شدن و خراب شدن، لپتين كه مهار كننده آنزيم كولين استراز است ايجاد مي گردد)، سيب زميني جوانه زده و پوست آن، بادنجان نارس، گوجه فرنگي نارس، فلفل سبز ( Capsidiol در فلفل سبز وجود دارد).
· تانن ها :در پوست انار، چاي، قهوه
· گلوكزيدها :شامل گلوكزيدهاي سيانوژنتيك نظير آنچه كه در بادام تلخ و لوبياها وجود دارد، همچنين ساپونين ها، گليكوزينولات ها و . . .
· آلكالوئيدها :كه در برخي گياهان داروئي و مورد مصرف در تغذيه يافت مي شود.
· فاكتورهاي ضد تغذيه اي (Antinutritional) : كه شامل مهار كننده هاي آنزيم هاي گوارشي، لسيتين ها (با خاصيت آگلوتينه كردن گلبول هاي قرمز)، آمينواسيدهاي سمي و غيره مي باشند.