"Pejman"
دستیار مدیر مهندسی کشاورزی گیاهان دارویی
تجزيه و تحليل ضرايب مسير عملكرد برگ در متر مربع و عملكرد اسانس در ژنوتيپهاي نعناع
حسين زينلي1، خورشيد رزمجو3 و محمد باقر رضايي2
1- اعضاي هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان
2- موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور
3- دانشگاه صنعتي اصفهان
اصفهان- خيابان دستگرد- شهرك اميرحمزه- مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان- ص-پ- 81785-199.
خلاصه
نعناع يك گياه دارويي است كه اطلاعات كمي در مورد روابط بين صفات مورفولوژيكي و محتوي اسانس آن وجود دارد. اين آزمايش در قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار با استفاده از دوازه نمونه نعناع از دو گونه M. spicata و M.longifolia انجام شد. نتايج نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع و روز تا 50 در صد گلدهي از مهمترين اجزاي عملكرد برگ در متر مربع بوده و بنابراين انتخاب بر اساس اين صفات ميتواند در بهبود عملكردبرگ نعناع در متر مربع سودمند باشد. ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و صفات مورفولوژيكي همچنين نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت و قوي داشت. تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس دارد. بنابراين ممكن است كه از طول برگ به عنوان يك ماركر در جهت انتخاب ژنوتيپهاي با عملكرد بالاي اسانس در نعناع استفاده نمود.
واژههاي كليدي: اسانس، ژنوتيپ، نعناع
مقدمه
جنس Menthaيكي از جنسهاي خانواده Labiatae است كه داراي توزيع وسيع و اهميت تجارتي قابل ملاحظهاي است و در هرپنج قاره جهان كشت ميشود. ساقهها و برگهاي چندين گونه آن اغلب به عنوان ادويه و دارو مورد استفاده قرار ميگيرد(1و2). عملكرد برگ و عملكرد اسانس گياه نعناع نتيجه فعاليت تعداد زيادي از فرايندههاي رشد است. از آنجايي كه عوامل محيطي تاثير زيادي بر عملكرد برگ گياه و اسانس گياه دارند بنابراين در مراحل اوليه بهتر است كه به جاي عملكرد از اجزائ تعيين كننده عملكرد در جهت گزينش گياهان با عملكرد بالاي برگ و اسانس استفاده نمود. ضرايب همبستگي و تجزيه و تحليل ضرايب مسير روشهايي هستند كه به عنوان ابزاري براي تعيين روابط بين صفات و تعيين مهمترين صفات موثر بر عملكرد مورد استفاده قرار ميگيرند.
مواد و روشها
اين آزمايش در سال 1382 بر روي 12 نمونه نعناع از گونه M. spicata و M.longifoliaدر قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. هفده صفت مورفولوژيكي در مرحله 100 در صد گلدهي ثبت و با استفاده از دستگاه كلونجر مدل فارماكوپه بريتانيا و با استفاده از روش تقطير با آب محتوي اسانس بر حسب در صد محاسبه شد. به منظور مطالعه روابط بين صفات مورفولوژيكي و عملكرد اسانس و تعيين مهمترين اجزاء تعيين كننده عملكرد برگ گياه در متر مربع و عملكرد اسانس از روشهاي ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي و ضرايب مسير به روش دوي و لو استفاده شد.
نتايج وبحث
نتايج ضرايب همبستگي بين صفات مورفولوژيكي نشان داد كه روز تا 50 در صد گلدهي همبستگي مثبت و بسيار قوي و معنيداري با روز تا 100 در صد گلدهي r=0.94) (و همبستگي منفي، قوي و معنيداري با عملكرد گياه در متر مربع (r=-0.63) داشت. همبستگي بين عملكرد گياه در متر مربع با عملكرد برگ در متر مربع متوسط، مثبت و معنيداري بود(r=0.45). نتايج مقايسه ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي حاكي از آن است كه در بيشتر حالت مقدار ضرايب همبستگي ژنوتيپي از ضرايب همبستگي فنوتيپي بيشتر است. اين ميتواند ناشي از اثر تعديل كننده محيط باشد. نتايج تجزيه وتحليل ضرايب مسير روي عملكرد برگ در مترمربع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت (1.76). اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود.(-1.13) اثر مستقيم تعداد سنبله در گياه با عملكرد برگ در متر مربع مثبت و بالا بود .(0.72)ولي اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي منفي و متوسط بود(0.46) . روز تا 50 در صد گلدهي بعد از عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه انتخاب بر اساس اين دو صفت ميتواند در افزايش عملكرد برگ در متر مربع موثر واقع شود.
ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و ساير صفات مورفولوژيكي نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت، قوي و معنيداري داشته است (0.83). نتايج و تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس داشت (0.81). در راستاي بهبودعملكرد اسانس با استفاده از اين نتايج، محققان اصلاح نباتات بايستي در جهت افزايش طول برگ و ارتفاع گياه و در جهت كاهش طول ساقههاي فرعي و طول سنبلههاي ساقه فرعي تلاش نمايند. از آنجايي كه محل بيوسنتز مونوترپنها در كركهاي ترشحي برگ است، بنابراين توجه به افزايش سطح برگ با توجه به اينكه طول برگ باعث افزايش سطح برگ گردد تاثير به سزايي روي عملكرد اسانس خواهد داشت. با توجه به تحقيقات محققان اين امر به نظر ميرسد كه منطقي باشد، زيرا بيشتر اين كركهاي ترشحي در قسمت دور از محور برگ و در قسمت حاشيه قرار دارند(1).
منابع
1- بقاليان، ك، و نقدي بادي، ح، گياهان اسانس دار، نشر اندرز، 1379.
2- Chambers, H., and Hummer, K. E., Chromosome counts in the Mentha collection at the USDA-ARS national clonal germplasm repository, Taxon, Vol. 43, pp. 423-432,1994.
Path analysis of plant yield per m2 and essential oil content in Mentha genotypes
Hossein zeinali and Mohamd- Bagher Rezaei
Isfahan Agriculture and Natural Resources Research Center, Research Institute of Forests and Rangeland
Abstract
Mint is a medicine plant that there is little information available on relationship between morphological traits and essential oil content. This experiment was carried out using a randomaized complete block design with three replications. Twelve Mentha accession belonging to M. spicata and M. longifolia were used. Result indicated that plant yield per m2 had the highest direct effect on leaf yield per m2. Indirct effect of plant yield per m2 through days to 50 flowering was negative and high. In general, path analysis of morphological traits on leaf yield per m2 showed that plant yield per m2 and days to 50 flowering were the most important of yield component of leaf yield per m2. Therefore selection on basis of this characters will be used in developing higher-yielding varieties. Genotypic and phenotypic correlation between essential oil content and morphological traits indicated that the correlation between essential oil content and leaf length was high and positive. Path analysis also showed that leaf length had the highest direct effect on essential oil content. It was suggested, leaf length may be used as a marker trait for selecting genotypes with high essential oil content in Mentha.
Keywords: Essential oil, Mentha, yield
حسين زينلي1، خورشيد رزمجو3 و محمد باقر رضايي2
1- اعضاي هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي اصفهان
2- موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور
3- دانشگاه صنعتي اصفهان
اصفهان- خيابان دستگرد- شهرك اميرحمزه- مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان- ص-پ- 81785-199.
خلاصه
نعناع يك گياه دارويي است كه اطلاعات كمي در مورد روابط بين صفات مورفولوژيكي و محتوي اسانس آن وجود دارد. اين آزمايش در قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار با استفاده از دوازه نمونه نعناع از دو گونه M. spicata و M.longifolia انجام شد. نتايج نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع و روز تا 50 در صد گلدهي از مهمترين اجزاي عملكرد برگ در متر مربع بوده و بنابراين انتخاب بر اساس اين صفات ميتواند در بهبود عملكردبرگ نعناع در متر مربع سودمند باشد. ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و صفات مورفولوژيكي همچنين نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت و قوي داشت. تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس دارد. بنابراين ممكن است كه از طول برگ به عنوان يك ماركر در جهت انتخاب ژنوتيپهاي با عملكرد بالاي اسانس در نعناع استفاده نمود.
واژههاي كليدي: اسانس، ژنوتيپ، نعناع
مقدمه
جنس Menthaيكي از جنسهاي خانواده Labiatae است كه داراي توزيع وسيع و اهميت تجارتي قابل ملاحظهاي است و در هرپنج قاره جهان كشت ميشود. ساقهها و برگهاي چندين گونه آن اغلب به عنوان ادويه و دارو مورد استفاده قرار ميگيرد(1و2). عملكرد برگ و عملكرد اسانس گياه نعناع نتيجه فعاليت تعداد زيادي از فرايندههاي رشد است. از آنجايي كه عوامل محيطي تاثير زيادي بر عملكرد برگ گياه و اسانس گياه دارند بنابراين در مراحل اوليه بهتر است كه به جاي عملكرد از اجزائ تعيين كننده عملكرد در جهت گزينش گياهان با عملكرد بالاي برگ و اسانس استفاده نمود. ضرايب همبستگي و تجزيه و تحليل ضرايب مسير روشهايي هستند كه به عنوان ابزاري براي تعيين روابط بين صفات و تعيين مهمترين صفات موثر بر عملكرد مورد استفاده قرار ميگيرند.
مواد و روشها
اين آزمايش در سال 1382 بر روي 12 نمونه نعناع از گونه M. spicata و M.longifoliaدر قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. هفده صفت مورفولوژيكي در مرحله 100 در صد گلدهي ثبت و با استفاده از دستگاه كلونجر مدل فارماكوپه بريتانيا و با استفاده از روش تقطير با آب محتوي اسانس بر حسب در صد محاسبه شد. به منظور مطالعه روابط بين صفات مورفولوژيكي و عملكرد اسانس و تعيين مهمترين اجزاء تعيين كننده عملكرد برگ گياه در متر مربع و عملكرد اسانس از روشهاي ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي و ضرايب مسير به روش دوي و لو استفاده شد.
نتايج وبحث
نتايج ضرايب همبستگي بين صفات مورفولوژيكي نشان داد كه روز تا 50 در صد گلدهي همبستگي مثبت و بسيار قوي و معنيداري با روز تا 100 در صد گلدهي r=0.94) (و همبستگي منفي، قوي و معنيداري با عملكرد گياه در متر مربع (r=-0.63) داشت. همبستگي بين عملكرد گياه در متر مربع با عملكرد برگ در متر مربع متوسط، مثبت و معنيداري بود(r=0.45). نتايج مقايسه ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي حاكي از آن است كه در بيشتر حالت مقدار ضرايب همبستگي ژنوتيپي از ضرايب همبستگي فنوتيپي بيشتر است. اين ميتواند ناشي از اثر تعديل كننده محيط باشد. نتايج تجزيه وتحليل ضرايب مسير روي عملكرد برگ در مترمربع نشان داد كه عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را بر روي عملكرد برگ در متر مربع داشت (1.76). اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي بسيار بالا و منفي بود.(-1.13) اثر مستقيم تعداد سنبله در گياه با عملكرد برگ در متر مربع مثبت و بالا بود .(0.72)ولي اثر غير مستقيم اين صفت از طريق روز تا 50 در صد گلدهي منفي و متوسط بود(0.46) . روز تا 50 در صد گلدهي بعد از عملكرد گياه در متر مربع بالاترين اثر مستقيم را روي عملكرد برگ در متر مربع داشت. به طور كلي تجزيه ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي روي عملكرد برگ در متر مربع در نعناع نشان داد كه انتخاب بر اساس اين دو صفت ميتواند در افزايش عملكرد برگ در متر مربع موثر واقع شود.
ضرايب همبستگي فنوتيپي و ژنوتيپي بين عملكرد اسانس و ساير صفات مورفولوژيكي نشان داد كه عملكرد اسانس با طول برگ همبستگي مثبت، قوي و معنيداري داشته است (0.83). نتايج و تجزيه وتحليل ضرايب مسير همچنين نشان داد كه طول برگ بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد اسانس داشت (0.81). در راستاي بهبودعملكرد اسانس با استفاده از اين نتايج، محققان اصلاح نباتات بايستي در جهت افزايش طول برگ و ارتفاع گياه و در جهت كاهش طول ساقههاي فرعي و طول سنبلههاي ساقه فرعي تلاش نمايند. از آنجايي كه محل بيوسنتز مونوترپنها در كركهاي ترشحي برگ است، بنابراين توجه به افزايش سطح برگ با توجه به اينكه طول برگ باعث افزايش سطح برگ گردد تاثير به سزايي روي عملكرد اسانس خواهد داشت. با توجه به تحقيقات محققان اين امر به نظر ميرسد كه منطقي باشد، زيرا بيشتر اين كركهاي ترشحي در قسمت دور از محور برگ و در قسمت حاشيه قرار دارند(1).
منابع
1- بقاليان، ك، و نقدي بادي، ح، گياهان اسانس دار، نشر اندرز، 1379.
2- Chambers, H., and Hummer, K. E., Chromosome counts in the Mentha collection at the USDA-ARS national clonal germplasm repository, Taxon, Vol. 43, pp. 423-432,1994.
Path analysis of plant yield per m2 and essential oil content in Mentha genotypes
Hossein zeinali and Mohamd- Bagher Rezaei
Isfahan Agriculture and Natural Resources Research Center, Research Institute of Forests and Rangeland
Abstract
Mint is a medicine plant that there is little information available on relationship between morphological traits and essential oil content. This experiment was carried out using a randomaized complete block design with three replications. Twelve Mentha accession belonging to M. spicata and M. longifolia were used. Result indicated that plant yield per m2 had the highest direct effect on leaf yield per m2. Indirct effect of plant yield per m2 through days to 50 flowering was negative and high. In general, path analysis of morphological traits on leaf yield per m2 showed that plant yield per m2 and days to 50 flowering were the most important of yield component of leaf yield per m2. Therefore selection on basis of this characters will be used in developing higher-yielding varieties. Genotypic and phenotypic correlation between essential oil content and morphological traits indicated that the correlation between essential oil content and leaf length was high and positive. Path analysis also showed that leaf length had the highest direct effect on essential oil content. It was suggested, leaf length may be used as a marker trait for selecting genotypes with high essential oil content in Mentha.
Keywords: Essential oil, Mentha, yield