ارگ كريمخانی
واقع در استان فارس و شهر شيراز
نوع بنا : تاریخی
قدمت : زندیه
( تاریخ میلادی : 1750-1794 )
ارگ كريمخاني در حقيقت اندروني و قصر سلطنتي سلسله زنديه در شهر شيراز بود . اين ارگ به شكل قلعه آجري با ديواره هاي بلند ساخته شده كه در هر چهار گوشه آن برجي بزرگ بر پا است .ساختمان شهر باني در مقابل اين ارگ ساخته شده و از خود ارگ از سال 1345-1315 به عنوان زندان شهرباني استفاده مي شد. بخشي از تالارها و اتاقهاي مرمت شده آن نمونه اي زيبا از سبك معماري دوران زنديه را نشان مي دهند . در مرکز شهر شیراز ساختمان چهار گوشی که روی بدنه بیرونیدیوارها وچهار برج آن نقش و نگارهایی ساده و زیبا به وسیله آجر به ارتفاع حدودا" 15 متر پدید آمده که هر بیننده ای را نسبت به حکومت پر عظمت کریم خان به تفکر وا میدارد. در این ساختمان که ارگ کریم خان نامیده می شود "اندرونی" کریم خان زند (خانواده خان زند و محارم ایشان) زندگی می کردند. قلعه دارای چهار برج می باشد که ارتفاع برجها از دیوار قلعه بلندتر است. در ورودی قلعه دری چوبی و بزرگ است که در ضلع شرقی قلعه قرار دارد. در بالای در ورودی صحنه نقاشی روی کاشی هفت رنگ انجام شده که کشته شدن دیو سفید به دست رستم پهلوان را نشان می دهد. ارگ دارای سه شاه نشین در شمال ، غرب و جنوب حیاط می باشد. شاه نشین شمالی مخصوص زمستان ، شاه نشین غربی مخصوص فصل بهار و شاه نشین جنوبی مخصوص فصل تابستان مورد استفاده قرار می گرفت. در طرفین و پشت هر شاه نشین اتاقها و ایوانهایی قرار دارند. در سمت غربی حیاط تالار اصلی ارگ و منزل رسمی و استراحتگاه کریم خان زند قرار داشته است.تالاری که فعلا" دو ستون چوبی بلند در جلوی آن قرار دارد قبلا" دارای دو ستون سنگی بوده که آقا محمد خان قاجار دو ستون سنگی آنرا برای ساخت گلستان تهران به آنجا منتقل کرد و به جای آن دو ستون بلند چوبی کار گذاشته اند. ارگ کریمخانی ساختمان مجللی است که اتاقهایی با نقاشیهای زیبا در خود جای داده اما از سال 1315-1345 که به عنوان زندان شهربانی از آن استفاده شده همه آثار نقاشیها و مقرنس کاریهای آن با گچ پوشیده و دود گرفته شد. بیشتر اتاقها و تالارهای آن با سقف و دیوارهای بسیار به صورت سلولهای کوچک زندان در آمدند. هم اکنون ساختمان دفتر دوم میراث فرهنگی استان فارس میباشد و بناست که در آینده تبدیل به موزه ای بزرگ شود.
آدرس :شیراز- خیابان کریم خان
آرامگاه كوروش كبير
واقع در استان فارس و شهر مرودشت
نوع بنا : تاریخی
قدمت : هخامنشی
( تاریخ میلادی : 330-550 )
در مسير جاده اصفهان-شيراز در دشت مرغاب ,آرامگاه كوروش كبير قرار گرفته است. بناي آرامگاه مشتمل بر اتاقي چهار گوش است كه برفراز يك سكوي شش طبقه قرار دارد. زير سقف اتاق تا سطح بالاي بام آرامگاه , در حدود سه متر فاصله دارد و دراين فاصله , محل دو قبر تعبيه شده است كه يكي را خوابگاه ابدي كوروش و ديگري را مدفن همسر او (كامان وان) مادر كمبوجيه دانسته اند .
آدرس :مرودشت - پاسارگاد
نقش شاپور
واقع در استان فارس و شهر داراب
نوع بنا : تاریخی
قدمت : دوره ساسانی
نقش شاپور در شش کیلومتری جنوب شرقی داراب و در دل کوه پهنا واقع شده و در سال 260 میلادی توسط هنرمندان دوره ساسانی حجاری شده است . در زیر این نقش چشمه ای از آب شیرین می جوشد که یک استخر طبیعی ایجاد کرده است
آدرس :شش کیلومتری جنوب شرقی
مجموعه ویرانه های تخت جمشید
واقع در استان فارس و شهر مرودشت
نوع بنا : تاریخی
قدمت : از دوره داریوش اول تا 150 سال بعد از او
( تاریخ میلادی : 330-550 )
بر فراز تپه سنگی کوه رحمت در جلگه مرودشت ویرانه های به جا مانده از کاخ تخت جمشید نمایان است . شاهکاری که مانند دیوار عظیم چین یا اهرام ثلاثه مصر . تنها شاهدی بر رنج انسانها نیست تجلی ذوق و هنر والایی است که با دستهای آفرینشگر معماران چیره دست ایرانی خلق شده است . کاخهای بزرگ تخت جمشید از زمان داریوش اول (521 پیش از میلاد ) تا 150 سال بعد از وی بنا شده ا ند و امروزه می توان بر سنگ نبشته های میخی این کاخها نامهای داریوش اول . فرزندش خشایارشاه و اردشیر سوم را دید . راه ورود صفه پلکانهای دو طرفه است که از هر طرف 110 پله پهن و کوتاه دارند . بالای پلکانها بنای ورودی تخت جمشید قرار گرفته که ساختمان عظیم (دروازه بزرگ) با دو گاو بالدار سنگی و سر انسانی روی آن حجاری شده است . نبشته های بالای این نقوش به سه زبان پارسی باستانی . ایلامی و بابلی هستند که بیان کننده تاریخ اتمام بنای ورودی به فرمان خشایارشاه است . غیر از دروازه ورودی دو دروازه خروجی یکی رو به جنوب و دیگری رو به شرق قرار دارند . دروازه جنوبی از دروازه دیگر پهن تر است . کف و بنیاد آن را از سنگ ساخته اند و به کاخ آپادانا یا کاخ بزرگ بار راه دارد . ستون های باقی مانده و نقش های برجسته پلکان های زیبا و بی نظیر آن هنوز هم عظمت و شکوه این کاخ را نشان می دهند . وسعت کاخ تخت جمشید 125 هزار مترمربع و از چهار بخش مهم تشکیل یافته است : 1- کاخ های رسمی و تشریفاتی 2- سرای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی 3- خزانه شاهی 4- دژ و باروی حفاظتی .این بخش ها از سنگهای بزرگ تراشیده و صیقل یافته ساخته شده اند . کل ساختمان روی صخره های طبیعی استوار است . کتیبه ای که از داریوش بر دیوار ضلع جنوبی کاخ باقی مانده است نشان می دهد که پیش از احداث تخت جمشید هیچ اثر و بنایی در این مکان وجود نداشته است . سنگهای به کار رفته در تخت جمشید دو گونه اند : نوع اول شامل سنگهای صخره ای از جنس آهک به رنگ خاکستری شفاف است که از معادن شمال غربی تخت جمشید و نواحی دور یا نزدیک کاخ آورده اند . نوع دوم شامل سنگهای صخره ای از جنس آهک است که از سنگهای نوع اول سخت تر و فشرده تر است و به رنگ خاکستری مایل به سیاه دیده می شوند . این سنگها را از معادن مجدآباد (40 کیلومتری غرب تخت جمشید )آورده اند . کاخها و بناهای معروف تخت جمشید عبارتند از : 1- کاخ کوچک یا دروازه ملل 2- کاخ بار آپادانا 3- کاخ داریوش (از نخستین کاخهایی است که روی صخره تخت جمشید بنا گردیده و این کاخ را کاخ تچر نیز گفته اند . 4- کاخ صد ستون یا تالار صد ستون 5- کاخ یا دروازه نیمه تمام 6- خزانه تخت جمشید 7 – کاخ سه دری یا تالار شورا 8 – چاه سنگی 9 – آرامگاه اردشیر دوم و سوم 10 – کاخ خشایارشاه معروف به هدیش .مجموعه کاخهای تخت جمشید در سال 330 پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناها به صورت ویرانه درآمد .از بناهای برجای مانده و نیمه ویرانه بنای مدخل اصلی تخت جمشید می باشد که معروف به کاخ آپادانا است و در انتهای پلکانها بر سطح صفه ای قرار دارد . تعدادی از ستونهای بلند و پلکانهای بزرگ آن که نقش های برجسته دارند هنوز هم باقی مانده اند . کاخ آپادانا مشتمل بر یک تالار مرکزی با 36 ستون و سه ایوان 12 ستونی در قسمتهای شمالی . جنوبی و شرقی است که ایوانهای شمالی و شرقی آن به وسیله پلکانهایی به حیاط های مقابل متصل و مربوط می شوند . این کاخ شکوه و عظمتی خیره کننده داشته است .
آدرس :فراز تپه سنگی کوه رحمت در جلگه مرودشت
منبع:iranpedia