چرا نياز به فرآوري گياهان داروئي داريم؟
1ـ گياهان داروئي هميشه به صورت تازه در دسترس ما نميباشند.
2ـ در بسياري از موارد ما نياز به ماده خاصي از گياه داريم و نياز به خود گياه به صورت كامل نيست.
3ـ گياه دارويي به صورت تازه، مدت زمان بسيار كمي قابل نگهداري ميباشد به همين منظور گياهان دارويي را پس از برداشت به روشهاي مختلف فرآوري ميكنيم.
بررسي گياه قبل از فرآوري
1ـ بررسي بار ميكروبي: چند نوع باكتري وجود دارد كه فعاليت آنها گياه را غير قابل مصرف ميكند: استافيلوكوك، اشرشياكلي، كپكها، مخمرها.
2ـ حشرهكشها: DDT ـ DDE ـ HCH.
3ـ سموم ميكروبي: آندوتوكسينها باكتريايي، آفلاتوكسينها.
4ـ ضد عفوني كنندهها: اتيلن اكسايد، متيل برومايد، فسفين.
5ـ راديواكتيويته: سزيوم، راديوم، يد.
6ـ فلزات سنگين: سرب، كادميوم، جيوه، آرسنيك.
7ـ داروهاي سنتتيك: ديازپام و عوامل خواب آور و ضد التهاب.
8ـ داروهاي حيواني: هورمونهاي تيروئيد
بهترين زمان برداشت گياهان دارويي
گلها: بهترين زمان برداشت گلها زماني است كه كاملا باز شده باشند. گلها را پس از تبخير شبنم صبحگاهي از روي گلبرگها جمع آوري ميكنيم.
بذرها: تخمدان گياه را بطور كامل همراه با حدود 25-15 سانتيمتر از ساقه هنگامي كه بذرها تقريبا رسيده اند جمع آوري ميكنيم. البته بايد توجه داشته باشيد كه قبل از پراكنده شدن بذرها بوسيله باد و خورده شدن بوسيله پرندگان جمعآوري كنيم.
اندام زيرزميني: ريشه، ريزوم و پياز را در پاييز و در اواخر دوره رويشي هنگامي كه بخشهاي هوايي گياه مردهاند و قبل از آنكه سفت شدن زمين در برداشت آنها ايجاد اشكال كند، آنها را جمعآوري ميكنيم.
مورد استثنا: ريشه شيردندان Dandlion در بهار ـ سير قبل از آنكه اندام هوايي آن كاملا از بين برود.
پوست: جمع آوري پوست گياه در اواخر پاييز انجام ميشود. هرگز تمام پوست يا يك نوار از پوست كه به صورت حلقه دور درخت قرار دارد را جدا نكنيم.
ساقه و برگ: اگر از همه بخشهاي هوايي استفاده كنيم جمعآوري گياه در وسط فصل گل دادن انجام ميشود تا مخلوطي از برگ، ساقه، گل و بذر را بدست آوريم.
شيره و صمغ: جمع آوري شيره و صمغ در پاييز انجام ميشود هنگاميكه شيره درخت از آن فرو ميريزد. شيره گياهان اسفنجي مانند كاهو وحشي را ميتوان با فشردن آنها در يك ظرف بدست آورد. براي جمع آوري شيره درختان با ايجاد شكاف و يا سوراخ در آن شيره را جمعآوري ميكنيم.
خشک کردن
به کاهش مقدار رطوبت موجود در اندام های جمع آوری شده گیاهان دارویی بطوری که بتوان بدون هیچ خطری به مدت زمان زیادی از آنها نگهداری کنیم. روش خشك كردن به ميزان و نوع رطوبت در اندام گياه بستگي دارد.
انواع رطوبت
رطوبت از نظر شيميايي ممكن است به صورتهاي زير در گیاه وجود داشته باشد:
رطوبت شيميايي، رطوبت فيزيكي و شيميايي (آغشته و چسبنده)، رطوبت مكانيكي
رطوبت شيميايي: اين رطوبت به رطوبت مولكولي نيز معروف است. انرژي پيوند مولكولهاي آب در اين رطوبت بسيار زياد و مستلزم متلاشي كردن مولكولها براي خارج نمودن اين نوع رطوبت است.
رطوبت فيزيكي و شيميايي: اين رطوبت بر حسب ميزان انرژي پيوندهاي مولكولي به دو نوع رطوبت چسبنده و آغشته تقسيم ميشود. انرژي بين پيوندهاي آب چسبنده بسيار زياد است و هنگام خشك كردن به سادگي نميتوان آن را از اندام مورد نظر خارج نمود در حالي كه پیوند آب آغشته به سطح خارجي سلول از انرژي كمتري برخوردار است و ساده نيز خارج ميشود.
رطوبت مكانيكي: اين نوع رطوبت توسط لولههاي مويين گياهان از محيط اطراف جذب و در گياه ذخيره ميشود. مقدار رطوبت مكانيكي بستگي به اختلاف میزان رطوبت بين اندام مورد نظر و محيط خارج دارد.
منظور از خشك كردن از بين بردن رطوبت مكانيكي و رطوبت آغشته موجود در گياه ميباشد. سرعت خارج شدن آب موجود در اندام گياه به مقدار رطوبت محيط و ميزان درجه حرارت آن بستگي دارد.
در خشك كردن گياهان داروئي سه فاكتور مهم و اساسي را بايد در نظر داشته باشيم:
1- عدم تغيير در ميزان ماده مؤثره موجود در گياه.
2- عدم تغيير در رنگ، بو و طعم.
3- عدم تاثير نامطلوب اقتصادي در محصول.
روشهاي خشك كردن
خشك كردن در هواي آزاد
اين عمل ممكن است در نور خورشيد و يا در سايه انجام شود و به نوع گياه و قسمتهاي مختلف گياه بستگي دارد. مثلا گلها و برگهاي معطر را بايد در سايه خشك نمود در صورتي كه پوست و چوب و سرشاخهها را ميتوان در آفتاب نيز خشك كرد. بطوركلي هنگامي ميتوان از نور خورشيد استفاده نمود كه نور خورشيد مواد مؤثره، رنگ و بوي مطبوع گياه را از بين نبرد. در اين روش در سينيهاي مشبك يك متر در يك متر و در زمان 8 تا 20 روز بسته به گياه و دماي محيط انجام ميشود. در هر سيني نيم كيلو گل تازه، يك تا 2 كيلوگرم برگ تازه، 2 تا 5/2 كيلوگرم ريشه را ميتوان قرار داد. سينيها در قفسهها قرار ميگيرند و هر چند روز يك بار بايد محل سينيها با هم عوض شود.
خشك كردن (خانگي)
گلها: گرد و غبار و آلودگيهاي آشكار، خار و حشرات را از گياه جدا كنيد. روي كاغذ يا روزنامه درون يك سيني قرار دهيد تا خشك شود. پس از خشك شدن آن را در يك ظرف تيره رنگ و در بسته نگهداري كنيد. اگر از گل داودي استفاده ميكنيد گلبرگهاي خشك شده را جدا كرده و نگهداري كنيد. براي خشك كردن اسطوخودوس آن را همراه با ساقه در يك پاكت كاغذي واژگون خشك كنيد.
برگها: هر 10 ساقه را در يك دسته جمع آوري كرده و ببنديد و آن را به صورت وارونه آويزان كنيد و خشك كنيد. وقتي برگها خشك و شكننده شدند آنها را با مالش از ساقه جدا كنيد و آنها را در يك ظرف تيره رنگ نگهداري كنيد. اگر ساقه و برگ مورد استفاده باشند تمام آنرا خرد كنيد و نگهداري نماييد.
بذرها: تخمدانها را در دستههاي كوچك به صورت وارونه آويزان كنيد و زير آن يك سيني يا كاغذ قرار دهيد تا بذرهايي كه ريخته ميشوند را جمعآوري كنيد.
ريشه: بعد از برطرف كردن گل و خاك، ريشه را به قطعات كوچك تقسيم ميكنيم. قطعات ريشه را روي كاغذ پهن كنيد و در دماي 50 درجه سانتيگراد يا در آفتاب آنها را خشك كنيد.
خشك كردن با حرارت مصنوعي
چنانچه درجه حرارت و تهويه به خوبي كنترل شود اين روش خوب و قابل قبول خواهد بود. اين روش نسبت به روش خشك كردن در هواي آزاد داراي مزايايي ميباشد. در اين روش فعاليت آنزيمها به سرعت متوقف ميشود و باعث جلوگيري از فساد و تجزيه مواد مؤثره گياه ميشود.
جريان هواي معمولي (چند روز) (ذرت، گندم، برنج)
جريان هواي گرم (40 تا 80 درجه سانتيگراد) (چند ساعت طول ميكشد) (گياهان دارويي)
جريان هواي داغ (200 تا 1000درجه سانتيگراد) (مدت چند دقيقه) (گياهان داروئي خاص: تاتوره، تاجريزي، علوفه دامي)
خشك كردن با حرارت مصنوعي با جريان هواي معمولي
اين روش داراي سالنهاي مجهز به فن و هواكش ميباشد كه در اثر كوران باد گياهان خشك ميشوند. استفاده از تهويه تنها در روزهاي گرم و خشك جايز ميباشد و در روزهايي كه رطوبت هوا بيش از 50% باشد استفاده از اين روش مناسب نيست.
خشك كردن با حرارت مصنوعي با جريان هواي گرم
اين روش در مقايسه با روش قبل از كيفيت بهتر و سرعت بيشتري برخوردار ميباشد. به اين سبب به منظور خشك كردن گياهان اغلب از اين روش استفاده ميشود. در اين روش از دماي 40 تا 80 درجه سانتیگراد و تهويه مناسب استفاده ميشود و طول زمان خشك كردن چند ساعت ميباشد.
براي خشك كردن گياهان دارويي دو نوع خشك كن كابينتي و تسمهاي وجود دارد.
خشك كن كابينتي
از مزاياي اين خشككن كوچك بودن آن است به طوري كه جاي كمي را اشغال ميكند. همچنين ميتوان درجه حرارت داخل دستگاه و سرعت تهويه آن را تنظيم نمود. از رايج ترين مدلهاي اين خشككن كه در اكثر نقاط دنيا مورد استفاده قرار ميگيرد مدلهاي دهيدرو و شيلد ميباشد.اندامهاي گياهان نظير گلها، برگها و ريشهها در اين دستگاه به نحو مطلوبي خشك ميشوند زيرا آنها در فواصل زماني مناسب جابجا ميگردند.اين دستگاه بستگي به اندام مورد نظر گياه داشته و معمولا در هر 24 ساعت 3 تا 5 تن از محصول تازه را خشك مينمايد. كه اندامهاي مورد نظر در اين دستگاه جابجا ميشوند لذا اين سيستم براي خشككردن ساقهها و انشعابات شاخهاي مناسب نميباشد زيرا بر اثر جابجايي اندامهاي مذكور خرد گشته و از كيفيت مواد دارويي ميكاهد.
نظر به اينكه كار پر كردن ظروف مخصوص دستگاه، از اندام گياهان مورد نظر و قرار دادن آنها در طبقات مربوطه توسط آدمي انجام ميگيرد و پس از اتمام كار باز بايد به طور دستي اقدام به خارج كردن اندامهاي خشك شده نمود لذا كار با اين دستگاه متضمن زحمت زيادي خواهد بود. به همين دليل امروزه دستگاه مذكور عملاً كمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
خشك كن تسمهاي
اين خشككن از مدرنترين خشككنهاي داراي جريان هواي گرم ميباشد كه به منظور خشك كردن اندامهاي گياهان دارويي همواره مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين خشككن 3 تا 5 تسمه متحرك تعبيه شده است.از مزاياي اين نوع خشككن اين است كه براي خارج كردن اندامهاي خشك شده نيازي به متوقف كردن دستگاه نميباشد. درجه حرارت، سرعت تهويه و ميزان رطوبت داخل آن را نيز ميتوان به خوبي تنظيم نمود (انواع اتوماتيك اين دستگاه نيز در بازار وجود دارد). اين دستگاه هر 24 ساعت قادر به خشك كردن 8 تا 14 تن وزن تازه محصول ميباشد. از مزاياي اين دستگاه بازدهي زياد و عدم نياز به كار دائمي است و از معايب آن گران بودن و مصرف زياد انرژي ميباشد.
خشك كردن با حرارت مصنوعي با جريان هواي داغ
معمولا از اين روش براي خشك كردن علوفه دامي استفاده ميشود. درميان گياهان دارويي تنها ميتوان اقدام به خشك كردن گياهان مانند تاتوره و تاجريزي نمود. در روش هواي داغ دماي 200 تا 1000 درجه سانتیگراد بكار ميرود و محصول در زمان 2 تا 5 دقيقه خشك ميشود.
درجه حرارت خشك كردن گياهان دارويي بر حسب قسمتهاي مختلف آن متفاوت است:
گلها: 50 ـ 40 درجه (سانتیگراد)
برگها: 60 ـ 50 درجه
ريشهها: 70 ـ 60 درجه
دماي مجاز جهت خشك كردن گياهان دارويي بر حسب مواد موثره:
اسانسها: 50 ـ 40 درجه
گلوكوزيدها: 60 ـ50 درجه
آلكالوئيدها: 70ـ60 درجه
ويتامينها حداكثر 80 درجه، دماي بيش از 80 درجه نه تنها سبب تجزيه ويتامينها ميشود بلكه سبب تجزيه كلروفيل و رنگ سبز گياه و تبديل آن به قهوهاي نيز ميگردد.
درجه حرارت مناسب فعاليت آنزيمها 60 ـ 50 درجه سانتیگراد ميباشد.
خشك كردن در حرارت پايين
اين روش بيشتر در مورد نمونههاي گياهي كمياب و يا گياهاني كه مواد مؤثره آنها خيلي زود تحت تاثير باكتريها قرار ميگيرند انجام ميشود. در اين روش به وسيله سرما مولكولهاي آب را منجمد كرده و سپس بوسيله خلاء آن را خشك ميكنند.
تاثير خشك كردن بر گياهان دارويي
براي بدست آوردن يك كيلو گياه خشك بايد 8ـ5 كيلو گل تازه يا 6ـ5 كيلو برگ تازه يا 5ـ4 كيلو شاخههاي داراي برگ و گل تازه و يا 4ـ3 كيلو ريشه تازه را خشك نمود.
كاهش جدي آب سبب بروز واكنشهاي غير مفيد در مواد مؤثره گياهان ميگردد و تغييرات نامطلوبي را در مواد موثره گياهان ايجاد ميكند.
خشك كردن در دماي مناسب سبب تغييرات مطلوبي در مواد موثره مورد نظر ما ميشود. مثلا گليكوزيدهاي محرك قلب در برگهاي گل انگشتانه پس از خشك شدن افزايش مييابد و يا پوست تازه گياه سياه توسه به علت وجود برخي تركيبات شيميايي پروتئيني تهوع آور ميباشد ولي پس از خشك شدن، تركيبات مذكور تجزيه شده و ماده گياهي مسهل و ملين ميگردد (رطوبت حدود 14%).
اعمال پس از خشك كردن
روي اندام دارويي خشك شده قبل از عرضه به بازار (بر حسب نوع ماده مؤثره و چگونگي استفاده از آن) بايد كارهايي انجام شود كه مهمترين اين كارها عبارت است از:
- جدا كردن اضافات نامناسب و تميز كردن اندامهاي خشك شده از گرد و غبار.
در صورتي كه هنگام جمع آوري محصول قسمتهايي از گياهان ديگر با اندامهاي گياه مورد نظر مخلوط شود بايد جدا گردد. استقرار تهويههاي مناسب هنگام تميز كردن اندامها نيز سبب خارج شدن ذرات گرد و غبار حاصل از عمليات تميز كردن ميشود.
- الك كردن اندام مورد نظر با دستگاههاي مخصوص.
- گاهي اوقات گلهاي جمع آوري شده از دمگلهاي طويلي برخوردار ميباشند كه بايد اقدام به جدا كردن آنها از گل نمود. براي انجام اين كار نيز دستگاههاي مخصوص طراحي و ساخته شده است.
معمولاً اندامهاي گياهاني كه به عنوان چاي (دمكردني) مورد استفاده قرار ميگيرند بايد بصورت خرد شده درآورده و مصرف شوند. ميزان خرد كردن اندامهاي مذكور بر حسب اندام گياه و چگونگي استفاده از آن متغير است.
انبار كردن و نگهداري گياهان دارويي خشك
حفظ و نگهداري گياهان دارويي خشك شده تنها در اماكن خشك امكان پذير ميباشد و تهويه اين مكانها هم بايد به صورت جريان هواي خشك باشد.
نگهداري گياهان دارويي در انبارهاي نامناسب و مرطوب حتي براي مدت كوتاه نيز جايز نيست و بر كيفيت دارو تاثير منفي دارد زيرا اغلب پيكرهاي خشك شده گياهان دارويي در مدت كوتاهي قادر به جذب رطوبت از محيط اطراف خود ميباشند. علاوه بر اين انبارهاي مخصوص حفظ و نگهداري مواد دارويي بايد كاملا تميز و عاري از هر گونه باكتري باشد. از اينرو توصيه ميشود كه اين گونه انبارها پس از ضدعفوني با مواد مناسب مورد استفاده قرار گيرند.
در انبار كردن گياهان دارويي مختلف مجاور يكديگر نيز بايد نهايت دقت را به عمل آورد كه هرگز گياهان دارويي محتوي مواد سمي نظير شاهبيزك، تاتوره، بذرالبنج و … با گياهان دارويي محتوي مواد غير سمي در كنار هم در يك مكان نگهداري نشوند زيرا در اين صورت ممكن است به واسطه انتقال و مخلوط شدن مواد سمي و غير سمي با يكديگر مواد دارويي غير سمي هم زيان آور و مسموميت زا گردند.
از انبار كردن گياهان دارويي كه حاوي بوي تند و نامطبوع ميباشند نظير سنبلالطيب در كنار گياهان ديگر بايد اجتناب نمود. معمولا پيكره رويشي اكثر گياهان دارويي مخصوصا آنهايي كه داراي ساپونين ميباشند بر اثر مرور زمان كاهش مييابند از اينرو توصيه ميشود پيكره رويشي گياهان بخصوص گياهاني كه به صورت دمكردني مورد استفاده قرار ميگيرند را بيش از يك سال در انبار نگهداري نشود.
بسته بندي گياهان دارويي خشك
بسته بندي گياهان دارويي امري بسيار تنوع پذير است و عوامل مختلفي چون مقدار و نوع دارو، مدت نگهداري آن و روش حمل و نقل در اين تنوع اثر دارد. معمولا براي بسته بندي مواد دارويي از كيسههاي كوچك يا بزرگ كاغذي و نايلوني، جعبههاي چوبي يا كارتنهاي مقوايي و يا بسته بندي عدلي استفاده ميشود (وزن هر عدل 100ـ
60 كيلوگرم است).
بعضي گياهان دارويي نظير ريشهها و پوست گياهان را در كيسههاي مخصوص ريخته و سپس دهانه آنها را ميدوزند. براي بسته بندي بذرها و ميوهها بايد از كيسههاي كوچك استفاده كرد.
چون برخي از گياهان دارويي نظير ميوه نسترن كوهي و ميوه درخت پيرو Juniperi fructus شديداً جاذبالرطوبه هستند در اين صورت براي بسته بندي اينگونه مواد بايد حتي الامكان از بسته بنديهاي پلاستيكي استفاده نمود.
پيكر رويشي برخي از گياهان به فشار حساس هستند مانند گلهاي بابونه و برگهاي نعناع از اينرو جهت بسته بندي آنها بايد از جعبههاي چوبي يا مقوايي مخصوص استفاده نمود.
روش استابليزاسيون
اين روش بيشتر جهت تثبيت عمل آنزيمها و متوقف نمودن اثر آنها بكار ميرود. براي اين منظور ميتوان از بين بردن آنزيمها را به كمك الكل و استون جوشان و يا بوسيله آب و الكل جوشان انجام داد. در اين روش بايد گياهان به قطعات كوچك و مساوي تقسيم شده كه اندازه ذرات از 3/0 سانتيمتر نبايد بيشتر باشد.
استخراج مواد مؤثره گياهان دارويي
استخراج مواد مؤثره موجود در گياه بوسيله حلالهاي مختلف انجام ميشود. بطوركلي روش استخراج مواد مؤثره موجود در گياهان به نوع بافتهاي گياهي و تركيبات گياهي بستگي دارد.
حلّال
مهمترين و اساسي ترين عاملي كه بايد در استخراج مواد مؤثره گياهان دارويي مورد توجه قرار گيرد حلّال است كه انتخاب آن به قسمتهاي مختلف يك گياه و همچنين به مواد متشكله آن بستگي دارد. بسيار مشكل خواهد بود كه براي هر دسته از تركيبات خام گياهي، حلّال مخصوص انتخاب شود زيرا همراه اين تركيبات مواد ديگري نيز وجود دارد كه بر روي درجه حلاليت اين مواد تاثير ميگذارد. به طور كلي بهترين حلالي كه با آن ميتوان عصاره خام يك گياه را بدست آورد اتانول 80 يا 85% ميباشد. زيرا ميتواند 80% مواد متشكله گياه را در خود حل نمايد. در عصارههاي آرايشي بهترين حلالهاي مورد استفاده پروپيلن گلايكول و بوتيلن گلايكول ميباشد كه تا آخر در عصاره باقي ميماند. اين دو حلال و حلالهاي ديگر مثل آب و الكل حلالهاي غير روغني ميباشند.
حلالهاي غير روغني توانايي استخراج اجزاي بيوفنلي، تاننها، ويتامينها، ترپنها و آمينواسيدها را دارند.
حلالهايي مانند روغنهاي خوراكي (روغن آفتابگردان، سويا، كنجد، زيتون) را ميتوان در عصارههاي آرايشي نيز استفاده كرد. اين حلالها، حلالهاي روغني ميباشند.
حلالهاي روغني توانايي استخراج كارتنوئيدها و اسيدهاي چرب ضروري را دارند.
بهترين نسبت كه ميتوان براي گياه و حلال به كار برد نسبت 1 به 5 ميباشد.
mm 1 = 20 قطره cc 5 = 1 قاشق چاي خوري cc20 = 1 قاشق غذا خوري
mm 5/62 = يك استكان mm 150 = يك ليوان يا فنجان
روشهاي استخراج (داروهاي گياهي)
1ـ خيساندن (ماسراسيون)
خيساندن يك عمل قديمي است كه اكثرا بوسيله آب انجام ميشود. بطور مثال 25 گرم گياه خشك شده را در 500 سيسي آب سرد خيسانده و آن را به مدت 24 ساعت در جاي خنك نگهداري كنيد. در طول اين مدت بايد مرتبا آن را هم زد و سپس آن را صاف نمود. در روش خيساندن از گياهاني استفاده ميشود كه ساختمان سلولي كاملي نداشته و يا فاقد ساختمان سلولي باشند و چون بافت سلولي مناسبي ندارند آب سريعتر به آنها نفوذ ميكند و براي نفوذ آب به آنها نياز به حرارت هم نميباشد (گياه صبر زرد).
عمل خيساندن معمولا در دماي 20 ـ 15 درجه انجام ميشود.
2ـ دايجسشن (هضم)
اين روش همان روش خيساندن بعلاوه كمي حرارت ميباشد و در حالتي استفاده ميشود كه اولاً حرارت باعث تخريب ماده موثره نشود ثانياً قدرت استخراج حلال را زياد نمايد. ابتدا گياه را خرد ميكنيم. اگر بذر باشد آن را به صورت بلغور درآورده و اگر برگ خشك باشد آن را با دست خرد ميكنيم. از گياه تازه فقط براي عصاره آبي استفاده ميشود. سپس گياه خرد شده را در داخل ظرف شيشهاي ريخته و حلال اضافه ميكنيم. در ظرف 1 كيلويي 150 گرم گياه و 750 گرم حلّال ميريزيم و دَرِ ظرف را محكم ميبنديم و آن را در قابلمه پر از آب قرار ميدهيم بطوريكه كف شيشه در تماس مستقيم با كف ظرفي كه با شعله تماس دارد نباشد. با دماسنج دماي آب را اندازه ميگيريم. در عصارههاي روغني دماي آب 75 درجه و در عصارههاي غير روغني دماي آب 65 درجه باشد. زمان استخراج براي عصاره روغني 3 تا 4 ساعت و براي عصاره غير روغني 4 تا 5 ساعت ميباشد.
بايد دقت شود كه هر 20 دقيقه شيشه را از آب خارج كنيم و آن را به خوبي تكان دهيم. البته هر دفعه قبل از تكان دادن ابتدا در ظرف را محكم ميكنيم و بعد آن را تكان ميدهيم. بعد از زمان مورد نياز براي عصارهگيري شعله را خاموش ميكنيم. براي صاف كردن عصاره بدست آمده از آبميوه گيريهاي قديمي كه داراي طلق ژلاتين ميباشند استفاده ميكنيم. ابتدا كاغذ صافي و پارچه تترون را به اندازه طلق برش ميزنيم و سپس به ترتيب ابتدا كاغذ صافي بعد پارچه تترون و بعد طلق را داخل آبميوه گيري قرار ميدهيم. سپس مخلوط عصاره و گياه را در چند مرحله داخل آبميوه گيري ميريزيم و تفاله را جدا ميكنيم. البته 100 تا 200 گرم اول را كه صاف و شفاف است ميتوان با صافي سريع صاف نمود. در داخل ظرف شيشهاي تيره رنگ و تا سر آن پر باشد در يخچال نگهداري كنيد.
در صورتي كه عصاره غير روغني در اثر حرارت ماده موثره آن تغيير كند ميتوان با اضافه كردن مقداري الكل (اتانول) ماندگاري عصاره را زياد كنيم. در عصارههاي غير روغني براي ماندگاري بيشتر آن شيشههاي حاوي عصاره را در آب جوش به مدت 20 دقيقه حرارت ميدهيم تا پاستوريزه شوند.
براي نگهداري بيشتر عصارههاي روغني ميتوان مقداري آنتي اكسيدان (نگهدارنده) به آن اضافه كرد. روغن كنجد براي نگهداري طولاني بهترين حلال روغني است.
تركيب اسانس شويد، كاكوتي، زيره، آويشن در داخل روغن زيتون يا روغن آفتابگردان نشاط آور و مقوي معده است.
3ـ دمكرده
30 گرم گياه خشك شده يا 75 گرم گياه تازه در cc 500 آب جوش بمدت 10 تا 15 دقيقه دم شود. دوز استاندارد 1 ليوان يا فنجان 3 بار در روز (بزرگسال) است.
www.masiid.blogfa.com