توت فرنگی میوه ای نسبتا جدید است که تا 250-300 سال قبل به این شکل امروزی وجودنداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگیهای وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفادهگردید. در جنگلهای شمال ایران توت فرنگی وحشی بطور فراوان یافت می شود. بنظر می رسدکه اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به ناماتابکی خوانده شد.
http://www.majidlearn.com/fa/images/stories/Agriculture/35.jpg
مشخصات گیاه شناسی و ارقام موجود توت فرنگی: توتفرنگی از جنس فراگاریا (Fragaria) و گونه رژا (Resea) بوده که امروزه از گونه های شیلنسیس (Chilensis) و ویرجینیا (Virginia) و هیبرید بینایندو یعنی اناناس (ananasae) استفاده زراعی میگردد.
عموما گیاهانی علفی باساقه های رونده یا استولون هستند.برگها مشتمل بر سهبرگچه خشن و کرک دار برنگ سبز تیره بوده که در برخی از ارقام شفاف می باشند. ساختمان گل شامل 5 گلبرگ سفید که در قسمت تحتانی خود به یک زائده کوچک متصل است،کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ بوده که در قسمت تحتانی تقریبا به یکدیگر جوش خوردهمی باشند. تعداد کاسبرگها در برخی از ارقام زراعتی ممکن است بیش از 5 عدد باشد. پرچمها به تعداد 20 عدد یا کمی بیشتر یا کمتر است. مادگی به تعداد زیاد و بصورتمارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و در مجموع و همراه با نهنج فرم نسبتا کشیده ایرا تشکیل می دهد. مادگی از فندقه های جدا از یکدیگر که هر کدام دارای تخمدان با شکلراست و کوتاه می باشد تشکیل شده است. در هر تخمدان یک تخمک وجود دارد و در واقع بذربه تعداد فندقه ها تولید می شود. گل در واقع دو چنسه و پس از تلقیح گلبرگها ریزشکرده و نهنج بتدریج رشد و گوشتی شکل می گیرد و میوه بمرور زمان آبدار شده و از حالتاسیدی به قندی تبدیل می شود. اگر لقاح ناقص باشد تعداد فندقه ها محدود و چه بساتقارن میوه حفظ نمی شود.
ارقام توت فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته هایی کهدر سال یکبار میوه می دهند و ارقام چهار فصله که در سال بیش از یکبار میوه می دهند،تقسیم می گردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلت،اسیتا، کاتس کیل، فرسناارقام چهار فصله: این ارقام بسیار قوی الرشد و خزندهبوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه می دهند. میوهها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می شوند. ارقام چهار فصله مانند: استرا، هومی جنتو می باشد.
ازدیاد توت فرنگی: ازدیاد بطریق جنسی و غیر جنسی صورتمی گیرد.
الف) ازدیاد جنسی:ازدیاد توت فرنگیبوسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتا تولید ساقه رونده نمی کنند و یا ارقامی کهساقه های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذریاستفاده می شود.
ب) ازدیاد غیر جنسی: در ازدیاد غیرجنسی که تقسیم بوته خوانده می شود بوته هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند پس ازخارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می باشند تقسیمکرده و سپس آنها را در محل اصلی نشاء می کنند. در این روش باید از بوته های سالمپایه های مادری استفاده گردد. روش ازدیاد از طریق ساقه های رونده بدین صورت میباشند که پس از ریشه دار شدن ساقه های رونده در تابستان از بوته مادری جدا و در محلسایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته های انتخابی را به زمین اصلی انتقال میدهند.
شرایط خاک و شرایط محیطی رشد توت فرنگی:توتفرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است با این وجود خاکهای عمیق نرمبا بافت شنی رسی را ترجیح می دهد. بهترین PH مناسب برای توت فرنگی 5/5 تا 5/6 می باشد. اگر میزان آهک خاک از حدمجاز بیشتر باشد عارضه کلروز یا زرد شدن برگها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا درشرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوبباید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع 400 تا 800 متری از سطح دریا می تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاومبه سرما بدون پوشش کاه و کلش می تواند تا 5- درجه سانتی گراد را تحمل نماید ولی باپوشش ویژه تا -18 درجه سانتی گراد را متحمل است. از نظر نیاز سرمایی جزء گیاهان کمنیاز به سرما تقسیم بندی می شود بطوریکه در 200 تا 400 ساعت دمای کمتر از 7 درجهسانتی گراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می گردد. سطحی بودن ریشه ها که معمولا تاعمق 15 تا 20 سانتی متری خاک توزیع می گردد گیاه را حساس به کم آبی می کند. جهتتولید محصول بهاره باید از ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دماییپائین تری باشند تا گل انگیزی و محصول دهی آنها بخوبی انجامگیرد.
در ارقام 4 فصله روزکوتاهی یا روز بلندی و همچنین پائین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست واین گروه از توت فرنگیها معمولا در شرایط مختلف براحتی گل می دهند.
پیش رس کردن توت فرنگی:توت فرنگی طبیعتا از میوه های نوبرانه و ازاولین میوه های است که در بهار به بازار عرضه می شود. در حالت معمولی و در مناطقمعتدل زمان برداشت میوه در اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیر است ولی امروزه با فنآوری های خاصی می توان زمان رسیدن میوه را به جلو انداخت. به عبارت دیگر می توان بااستفاده از وسائل و امکانات امروزی اقدام به پیش رس کردن و تولید توت فرنگی خارج ازفصل نمود و عرضه توت فرنگی را مدت طولانی تری ادامه داد . البته هزینه های اضافی کهبرای پیش رس کردن ایجاد می شود به علت قیمت بیشتری که محصول نوبرانه دارد جبرانخواهد شد.
پیش رس کردن توت فرنگی در گلخانه:مطمئنترین وسیله برای پیش رس کردن استفاده از گلخانه است. مشکل استفاده از گلخانه دردرجه اول هزینه سنگین احداث گلخانه و نیاز به تخصص و تجربه کافی برای کشت توت فرنگیدر گلخانه است.
برای این منظور می توان نشاء توت فرنگی راابتدا اواسط تیرماه تا اوایل شهریور در خزانه انتظار کشت کرد و 5-7 کیلوگرم در هرصدمتر مربع از کودهای کامل ازت - فسفر - پتاس به نسبت 17 - 12 - 12 به عنوان کودپایه به زمین خزانه دارد. پس از تولید ریشه های قوی در نشا بوته ها شروع به ایجادساقه های رونده می نمایند. با سرد شدن هوا بوته ها تحت تاثیر نور و درجه حرارتپائین قرار گرفته و گل در آنها تشکیل می شود. در آبان و آذر بوته ها را به گلخانهحمل کرده و در بستر کاشت به فاصله 30 تا 25 سانتی متر کشت مینمایند.
در گلخانه نیز مقدار 5-3کیلوگرم کود کامل شیمیایی در 100 متر مربع به بستر داده می شود. درجه حرارت گلخانهرا ابتدا روی 8 - 12 درجه سانتی گراد تنظیم کرده و با افزایش شدت نور درجه حرارت رانیز زیاد می کنند و به 15 - 20 درجه سانتی گراد می رسانند. البته می توان درجهحرارت را به 8 درجه سانتی گراد کاهش داد. بلافاصله پس از کاشت بایستی به اندازهکافی آبیاری نمود. در آبیاری توت فرنگی گلخانه ای باید دقت شود که زمین بطوریکنواخت مرطوب گردد. به منظور جلوگیری از خطر پوسیدگی میوه در اثر رطوبت زیاد بایدگلخانه را به موقع تهویه کرد و بوسیله حرارت خشک رطوبت زیادی را کاهش داد. برایانجام عمل گرده افشانی و تلقیح بهتر گلهای توت فرنگی در گلخانه می توان برای هر 1000 متر مربع سطح زیر کشت یک کندوی زنبور عسل در گلخانه قرار داد.