ضرورت برنامه ریزی
در منابع اسلامی به چند جهت برنامه ریزی را ضروری و لازم دانسته است.
1ـ عمر و زمان به سرعت در حال گذشت است و گذشت آن محسوس نیست
علی (ع) فرمود: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب؛(4)زمان و فرصت همچون ابر در حال گذر است.»
بر لب جوی نشین و گذر عمر ببین
کاین اشارت زجهان گذرا ما را بس
2ـ عمر و زمان قابل بازگشت نیست و به هیچ طریقی نمی توان آن را برگرداند.
علی(ع) فرمود: «الفرصة سریعة الفوت، و بطیئة العود؛(5) فرصت به سرعت می گذرد و به کندی بر می گردد.»
3ـ زمان با هیچ چیز قابل معاوضه نیست.
علی (ع) فرمود: «الفرصة غنمٌ؛(6)زمان و فرصت غنیمت و منفعتی است (که با چیزی قابل معاوضه نیست.)»
هر سرمایه ای را انسان از دست دهد قابل جبران است جز سرمایه عمر و زمان که قابل جبران نیست.
فخررازی در ذیل آیه
«والعصر انّ الانسان لفی خسرٍ؛(7) به عصر سوگند که انسانها هم در زیانند.» چنین می گوید: «یکی از بزرگان پیشین می گوید: معنی این سوره را من از مرد یخ فروشی آموختم که فریاد می زد و می گفت: «ارحموا من یذوب رأس ماله ارحموا من یذوب رأس ماله؛رحم کنید به کسیکه سرمایه اش ذوب می شود، رحم کنید به کسی که سرمایه اش ذوب می شود.» پیش خود گفتم: این است معنی «انّ الانسان لفی خسرٍ» عصر و زمان بر او می گذرد و عمرش پایان می گیرد و ثوابی کسب نمی کند و در این حال زیانکار است.»(8)
گویند: گدائی در مغازه مردی آمد به او گفت: یک گونی از این گردوها را به من عطا کن. صاحب مغازه گفت: گدای ناشی! کجا دیده ای یک گونی گردو را به عنوان گدایی به گدا بدهند؟ گدا کنار گونی نشست گفت: اجازه میدهی دانه ای از آنها را بردارم، صاحب مغازه گفت: بردار، دوباره گفت: دومی را اجازه می دهی....صاحب مغازه گفت: گویا همان یک گونی را می خواهی یکی یکی از من بگیری.
روزگار هم سرمایه ما را لحظه به لحظه از دست ما می برد بدون اینکه متوجه آن باشیم.
افسوس که ایام جوانی بگذشت
حالی نشد و جهان فانی بگذشت
مطلوب همه جهان، نهان است امروز
دیدی همه عمر در گمانی بگذشت
رسول خدا(ص) فرمود: «انّ العمر محدودٌ لن یتجاوز احدٌ ما قدر له...؛(9) عمر محدود است هیچ کس از مقداری که برای او تعیین شده است رد نمی کند.»
و فرمود: «کن علی عمرک اشحّ منک علی درهمک و دینارک؛(10) بر عمر (و زمان) حریص تر باش تا نسبت به درهم و دینار.»
4ـ مدیریت زمان نشانه رشد اجتماعی و عامل سعادت اخروی است
رسول خدا(ص) فرمود: «انّ عمرک مهر سعادتک ان انفذته فی طاعة ربّک؛ عمر (و زمان) قیمت و بهای سعادت تو است اگر (بابرنامه ریزی) در مسیر طاعت خدا به کار گرفته شود.»
و در جای دیگر فرمود: «احذروا ضیاع الاعمار فیما لایبقی لکم ففائتها لایعود؛(11) از ضایع کردن عمر در چیزی که ماندگار نیست پرهیز کن چرا که عمرهای از دست رفته قابل برگشت نیست.»
5 ـ لزوم انجام کارها در وقت خودش
لازم است هر کاری در زمان مقرر و مناسب خود انجام گیرد و این امر بوسیله برنامه ریزی میسر می گردد.
رسول خدا(ص) فرمود: «الامور مرهونةٌ باوقاتها؛(12) هر کاری در گرو زمان خودش است.» از طرف دیگر اگر فرصت دادی و با برنامه ریزی در زمانش انجام ندادی دچار حزن و اندوه می شود.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اضاعةٌ الفرصة غصّةٌ؛(13) ضایع کردن فرصت (در مسیر غیر صحیح) غصّه می آورد.»
و فرمود: «ترک الفرص غصصٌ؛(14) ترک فرصت ها (و بهره برداری نکردن) غصّه ها در پی دارد.»
6ـ راه رسیدن به موفقیّت
معروف است که امام راحل(ره) آن قدر منظم بود که عرب مغازه دار بازار هویش نجف، با آمدن او ساعت خود را تنظیم می کرد.
«مارون کور» با برنامه ریزی دقیق، یکی از آثارش را در ضمن رفتن از خانه بیماری به خانه بیمار دیگر نوشت.»(15)
و دکتر «برزی» زبان فرانسوی و ایتالیایی را هنگام رفتن به اداره و بازگشت از آن یاد گرفت.»(16)
شیخ انصاری با برنامه ریزی که داشت علاوه بر کارهای اصلی، هر روز یک جزء قرآن، یک نماز جعفر طیّار، زیارت جامعه و زیارت عاشورا می خواند.(17)
7ـ از لحظات عمرمان پرسش می شود
علی(ع) فرمود: «انّ عمرک عدد انفاسک و علیها رقیب یحصیها؛(18) عمرت همان تعداد نفسهای تو است که بر آن نگهبانی است که آن را شمارش می کند.»
رسول خدا(ص) فرمود: «لاتزول قدما عبد یوم القیامة حتی یسئل عن اربعٍ عن عمره فیما افناه و عن شبابه فیما ابلاه...؛(19) بنده در روز قیامت، گام از گام بر نمی دارد مگر آن که از چهار چیز پرسیده شود: از عمرش که چگونه سپری ساخته، و از جوانی اش که چگونه هدر داده است...»
برگرفته شده از