onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
[h=1]پنج میراث منفی چاوز در حوزه اقتصاد[/h]احسان آذرينيا
هوگو چاوز، رئیسجمهوري پیشین ونزوئلا طرفداران بسیار زیادی در بین مردم این کشور داشت و اقداماتی که او در حوزه اقتصاد ونزوئلا انجام داد، تاثیرات مثبت و منفی قابلملاحظهای داشته و میراثی ماندگار برای این کشور است. چپگراها چاوز را قهرمانی سوسیالیست میدانند که سیستم الیگارشی ونزوئلا را در هم شکست و از کشور در برابر امپریالیسم آمریکا دفاع کرد، اما مخالفان چاوز او را سوسیالیستی ضدمسیحیت میدانند که شرایطی مشابه افغانستان را بر کشور حاکم کرد؛ اما بهترین راه برای قضاوت درباره میراثی که او از خود برای ونزوئلا بر جا گذاشت، کنار گذاشتن موضوعات سیاسی و نگاه کردن دقیق به میراث اقتصادی او است.
***
ابتدا به تولید ناخالص داخلی میپردازیم. در این حوزه میراث چاوز یکنواخت نیست. بین سالهای 2004 تا 2008، رشد اقتصادی بالا بود، اما در سالهای 1991، 2002، 2003، 2009 و 2010، نرخ رشد کاهش یافت. از سال 1991 که چاوز در ونزوئلا به قدرت رسید تا سال 2012 متوسط نرخ رشد اقتصاد این کشور 8/2 درصد بود. طی همین دوره، متوسط نرخ رشد کشورهای آمریکای لاتین 3/3 درصد و در مورد برزیل این رقم بالاتر یعنی 4/3 درصد بود.
برخی تحلیلگران معتقدند ما باید میراث به جا مانده از چاوز را بر مبنای کاهش فقر و نابرابری قضاوت کنیم. بنا به گزارش کمیسیون اقتصادی سازمان ملل در امور آمریکای لاتین، درصدی از جمعیت ونزوئلا که زیر خط فقر زندگی میکنند، از 4/49 درصد در سال 1999، به 8/27 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. این پیشینهای مثبت است، اما در برخی دیگر از کشورهای آمریکای لاتین تحولات مثبت مشابه در حوزه رفع فقر و نابرابریها صورت گرفته است. در این منطقه بهعنوان یک کل، میزان فقر از 8/43 درصد در سال 1999 به 8/31 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. در برخی کشورها از جمله پرو، برزیل و پاناما، میزان کاهش فقر بیش از ونزوئلا بوده است. برای مثال، در پرو بین سالهای 2000 تا 2010 میزان فقر از 7/54 درصد به 3/31 درصد کاهش یافته است و هيچ يك از سه کشور یادشده سیستم سوسیالیستی نداشتهاند. از سوی دیگر نابرابریها در ونزوئلا کاهش یافته اما در برزیل، شیلی و کلمبیا نیز شرایط بهتر شده است.
هنگامیکه نگاهی دقیقتر به کل اقتصاد ونزوئلا و جهت حرکت این کشور میکنیم، شرایط اصلا مثبت و امیدبخش نیست. در حقیقت میتوان گفت میراثی که چاوز با سیاستهای اقتصادی خود بر جا گذاشته فاجعه بار بوده است. در ادامه به پنج تحول منفی بزرگ در حوزه اقتصاد دوره رياستجمهوری هوگو چاوز در ونزوئلا اشاره میکنیم.
1. میزان وابستگی ونزوئلا به درآمدهای نفتی به شدت افزایش یافته است. یکی از وزرای سابق ونزوئلا میگوید در سال 1998، نفت 77 درصد صادرات ونزوئلا را تشکیل میداد اما در سال 2011 سهم صادرات نفت از کل صادرات این کشور به 96 درصد افزایش یافت. این به آن معنا است که در حال حاضر، تنها 4 درصد از کالاهایی که ونزوئلا صادر میکند غیرنفتی است. وضعیت اقتصاد ونزوئلا تقریبا بهطور کامل به قیمت نفت در بازارهای جهان وابسته است و دولت تنها بر مبنای درآمدهای نفتی، میتواند هزینه کند. تغییر دادن وضعیت کنونی به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد، به سالها زمان نیاز دارد. وابستگی اقتصاد ونزوئلا به نفت به شدت این کشور را در برابر شوکهای نفتی آسیبپذیر کرده است. همچنین توان اقدام را از دولت گرفته است. طی سال گذشته، قیمت نفت بالا بود، اما اگر قیمتها بهدلیل رشد عرضه کاهش یابد، دولت ونزوئلا توان افزودن بر درآمدهای خود را ندارد.
2. دولت چاوز از طریق ملی کردن و مصادره اموال شرکتهای خصوصی و صنعت کشور را تضعیف کرده است. دولت چاوز بسیاری از شرکتهای خصوصی را ملی یا مصادره کرد (و تعداد آنها به حدی زیاد است که مشکل بتوان آنها را شمارش کرد) این شرکتها در بخشهای مختلف اقتصادي فعالیت میکردند. آلومینیوم، سیمان، طلا، سنگآهن، فولاد، کشاورزی، حمل و نقل، برق، تولید مواد غذایی، بانکداری، تولید کاغذ و... برخی از مهمترین حوزههای فعالیت شرکتهای ملی یا مصادره شده در دوران ریاست جمهوری هوگو چاوز هستند. گفته میشود تعداد شرکتهای فعال در حوزه صنعت در ونزوئلا از 14 هزار در سال 1990، به 9 هزار در سال 2011 کاهش یافته
است.
شرکتها برای استخدام نیروی کار و ادامه فعالیت به سرمایهگذاری نیاز دارند و یکی از مهمترین زمینههای شکست دولت چاوز دور کردن سرمایهگذاران داخلی و خارجی بوده است. در سال 2011، آمریکای لاتین 150 میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی جذب کرد که از این میزان 67 میلیارد دلار به برزیل اختصاص یافت. کلمبیا که همسایه ونزوئلا است 13 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد؛ درحالیکه سهم ونزوئلا از کل این رقم تنها 5 میلیارد دلار بود. تعدادی از شرکتهای ونزوئلایی برای آنکه مصادره نشوند و سرمایهگذاری جذب کنند به پرو، کلمبیا و آمریکا منتقل شدند. در حقیقت، شرایط فعالیت در ونزوئلا از جهت جو تجاری بهشدت بد شده است.
3. وضعیت پول ملی ونزوئلا بهشدت نگرانکننده است. پول ملی جدید ونزوئلا یعنی بولیوار، ارزش خود را از دست داده است. این ارز از سال 2008 که رواج یافت، تاکنون بیش از 60 درصد از ارزش خود را از دست داده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند در سال جاری، ضروری است ارزش ارز ملی ونزوئلا کاهش یابد. این امر بیش از پیش ارزش دستمزدها را کاهش و هزینه واردات کالاهای اساسی را به شدت افزایش خواهد داد. به اين ترتیب زندگی برای اکثر مردم این سرزمین دشوارتر خواهد شد.
4. برای بیش از 10 سال نرخ تورم در ونزوئلا هر سال 23 درصد افزایش یافته است. طی سالهای 1999 تا 2011 متوسط نرخ تورم در ونزوئلا 23 درصد بوده درحالیکه در کشورهای آمریکای لاتین این نرخ 6/4 درصد بود. برای لحظهای تصور کنید هر سال قیمت مواد غذایی و مایحتاج مردم 23 درصد افزایش یابد، این نرخ بالای تورم در کنار کنترل ناکارآمد قیمتها به شدت به اقتصاد لطمه وارد کرد و سبب کمبود و شکلگیری بازار سیاه شد. در سال 2004 نیز ونزوئلا یکی از بالاترین نرخهای تورم را خواهد داشت.
5. میزان خشونتهای اجتماعی به شدت افزایش یافته است. موارد قتل در هر صد هزار نفر از 25 مورد در سال 1999 به 1/45 مورد در سال 2011 افزایش یافته است. این یک آمار اقتصادی نیست، اما رشد خشنونتها تاثیرات اقتصادی دارد. برای مثال ریسک فعالیتهای اقتصادی، احساس امنیت و در کل جو منفی تجاری هنگامیکه خشنونتها افزایش پیدا میکند، بیشتر میشود. هنگامیکه این موارد در نظر گرفته میشود به سختی میتوان میراث اقتصادی هوگو چاوز را مثبت ارزیابی کرد؛ اما آنچه بیشتر بر نگرانیها افزوده دنبالهروی کامل مادورو از روشهایی است که چاوز برای اداره امور کشور از آنها استفاده
میکرد.
www.fusion.net
هوگو چاوز، رئیسجمهوري پیشین ونزوئلا طرفداران بسیار زیادی در بین مردم این کشور داشت و اقداماتی که او در حوزه اقتصاد ونزوئلا انجام داد، تاثیرات مثبت و منفی قابلملاحظهای داشته و میراثی ماندگار برای این کشور است. چپگراها چاوز را قهرمانی سوسیالیست میدانند که سیستم الیگارشی ونزوئلا را در هم شکست و از کشور در برابر امپریالیسم آمریکا دفاع کرد، اما مخالفان چاوز او را سوسیالیستی ضدمسیحیت میدانند که شرایطی مشابه افغانستان را بر کشور حاکم کرد؛ اما بهترین راه برای قضاوت درباره میراثی که او از خود برای ونزوئلا بر جا گذاشت، کنار گذاشتن موضوعات سیاسی و نگاه کردن دقیق به میراث اقتصادی او است.
***
ابتدا به تولید ناخالص داخلی میپردازیم. در این حوزه میراث چاوز یکنواخت نیست. بین سالهای 2004 تا 2008، رشد اقتصادی بالا بود، اما در سالهای 1991، 2002، 2003، 2009 و 2010، نرخ رشد کاهش یافت. از سال 1991 که چاوز در ونزوئلا به قدرت رسید تا سال 2012 متوسط نرخ رشد اقتصاد این کشور 8/2 درصد بود. طی همین دوره، متوسط نرخ رشد کشورهای آمریکای لاتین 3/3 درصد و در مورد برزیل این رقم بالاتر یعنی 4/3 درصد بود.
برخی تحلیلگران معتقدند ما باید میراث به جا مانده از چاوز را بر مبنای کاهش فقر و نابرابری قضاوت کنیم. بنا به گزارش کمیسیون اقتصادی سازمان ملل در امور آمریکای لاتین، درصدی از جمعیت ونزوئلا که زیر خط فقر زندگی میکنند، از 4/49 درصد در سال 1999، به 8/27 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. این پیشینهای مثبت است، اما در برخی دیگر از کشورهای آمریکای لاتین تحولات مثبت مشابه در حوزه رفع فقر و نابرابریها صورت گرفته است. در این منطقه بهعنوان یک کل، میزان فقر از 8/43 درصد در سال 1999 به 8/31 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. در برخی کشورها از جمله پرو، برزیل و پاناما، میزان کاهش فقر بیش از ونزوئلا بوده است. برای مثال، در پرو بین سالهای 2000 تا 2010 میزان فقر از 7/54 درصد به 3/31 درصد کاهش یافته است و هيچ يك از سه کشور یادشده سیستم سوسیالیستی نداشتهاند. از سوی دیگر نابرابریها در ونزوئلا کاهش یافته اما در برزیل، شیلی و کلمبیا نیز شرایط بهتر شده است.
هنگامیکه نگاهی دقیقتر به کل اقتصاد ونزوئلا و جهت حرکت این کشور میکنیم، شرایط اصلا مثبت و امیدبخش نیست. در حقیقت میتوان گفت میراثی که چاوز با سیاستهای اقتصادی خود بر جا گذاشته فاجعه بار بوده است. در ادامه به پنج تحول منفی بزرگ در حوزه اقتصاد دوره رياستجمهوری هوگو چاوز در ونزوئلا اشاره میکنیم.
1. میزان وابستگی ونزوئلا به درآمدهای نفتی به شدت افزایش یافته است. یکی از وزرای سابق ونزوئلا میگوید در سال 1998، نفت 77 درصد صادرات ونزوئلا را تشکیل میداد اما در سال 2011 سهم صادرات نفت از کل صادرات این کشور به 96 درصد افزایش یافت. این به آن معنا است که در حال حاضر، تنها 4 درصد از کالاهایی که ونزوئلا صادر میکند غیرنفتی است. وضعیت اقتصاد ونزوئلا تقریبا بهطور کامل به قیمت نفت در بازارهای جهان وابسته است و دولت تنها بر مبنای درآمدهای نفتی، میتواند هزینه کند. تغییر دادن وضعیت کنونی به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد، به سالها زمان نیاز دارد. وابستگی اقتصاد ونزوئلا به نفت به شدت این کشور را در برابر شوکهای نفتی آسیبپذیر کرده است. همچنین توان اقدام را از دولت گرفته است. طی سال گذشته، قیمت نفت بالا بود، اما اگر قیمتها بهدلیل رشد عرضه کاهش یابد، دولت ونزوئلا توان افزودن بر درآمدهای خود را ندارد.
2. دولت چاوز از طریق ملی کردن و مصادره اموال شرکتهای خصوصی و صنعت کشور را تضعیف کرده است. دولت چاوز بسیاری از شرکتهای خصوصی را ملی یا مصادره کرد (و تعداد آنها به حدی زیاد است که مشکل بتوان آنها را شمارش کرد) این شرکتها در بخشهای مختلف اقتصادي فعالیت میکردند. آلومینیوم، سیمان، طلا، سنگآهن، فولاد، کشاورزی، حمل و نقل، برق، تولید مواد غذایی، بانکداری، تولید کاغذ و... برخی از مهمترین حوزههای فعالیت شرکتهای ملی یا مصادره شده در دوران ریاست جمهوری هوگو چاوز هستند. گفته میشود تعداد شرکتهای فعال در حوزه صنعت در ونزوئلا از 14 هزار در سال 1990، به 9 هزار در سال 2011 کاهش یافته
است.
شرکتها برای استخدام نیروی کار و ادامه فعالیت به سرمایهگذاری نیاز دارند و یکی از مهمترین زمینههای شکست دولت چاوز دور کردن سرمایهگذاران داخلی و خارجی بوده است. در سال 2011، آمریکای لاتین 150 میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی جذب کرد که از این میزان 67 میلیارد دلار به برزیل اختصاص یافت. کلمبیا که همسایه ونزوئلا است 13 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد؛ درحالیکه سهم ونزوئلا از کل این رقم تنها 5 میلیارد دلار بود. تعدادی از شرکتهای ونزوئلایی برای آنکه مصادره نشوند و سرمایهگذاری جذب کنند به پرو، کلمبیا و آمریکا منتقل شدند. در حقیقت، شرایط فعالیت در ونزوئلا از جهت جو تجاری بهشدت بد شده است.
3. وضعیت پول ملی ونزوئلا بهشدت نگرانکننده است. پول ملی جدید ونزوئلا یعنی بولیوار، ارزش خود را از دست داده است. این ارز از سال 2008 که رواج یافت، تاکنون بیش از 60 درصد از ارزش خود را از دست داده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند در سال جاری، ضروری است ارزش ارز ملی ونزوئلا کاهش یابد. این امر بیش از پیش ارزش دستمزدها را کاهش و هزینه واردات کالاهای اساسی را به شدت افزایش خواهد داد. به اين ترتیب زندگی برای اکثر مردم این سرزمین دشوارتر خواهد شد.
4. برای بیش از 10 سال نرخ تورم در ونزوئلا هر سال 23 درصد افزایش یافته است. طی سالهای 1999 تا 2011 متوسط نرخ تورم در ونزوئلا 23 درصد بوده درحالیکه در کشورهای آمریکای لاتین این نرخ 6/4 درصد بود. برای لحظهای تصور کنید هر سال قیمت مواد غذایی و مایحتاج مردم 23 درصد افزایش یابد، این نرخ بالای تورم در کنار کنترل ناکارآمد قیمتها به شدت به اقتصاد لطمه وارد کرد و سبب کمبود و شکلگیری بازار سیاه شد. در سال 2004 نیز ونزوئلا یکی از بالاترین نرخهای تورم را خواهد داشت.
5. میزان خشونتهای اجتماعی به شدت افزایش یافته است. موارد قتل در هر صد هزار نفر از 25 مورد در سال 1999 به 1/45 مورد در سال 2011 افزایش یافته است. این یک آمار اقتصادی نیست، اما رشد خشنونتها تاثیرات اقتصادی دارد. برای مثال ریسک فعالیتهای اقتصادی، احساس امنیت و در کل جو منفی تجاری هنگامیکه خشنونتها افزایش پیدا میکند، بیشتر میشود. هنگامیکه این موارد در نظر گرفته میشود به سختی میتوان میراث اقتصادی هوگو چاوز را مثبت ارزیابی کرد؛ اما آنچه بیشتر بر نگرانیها افزوده دنبالهروی کامل مادورو از روشهایی است که چاوز برای اداره امور کشور از آنها استفاده
میکرد.
www.fusion.net