خلیج فارس کشور عزیزمان ایران حدود 30 جزیره مسكونی و غیر مسكونی ایرانی را در خود جای داده است. جزایر ایرانی خلیج فارس در نزدیكی سه استان خوزستان، بوشهر و هرمزگان قرار دارند که 28 عنوان از آنها به شرح زیر هستند:
الف- جزایر استان خوزستان:
1. جزیره مینو
این جزیره در گذشته نام "صلبوخ" داشته و بین آبادان و خرمشهر واقع شده و دو شاخه اروندرود آن را فرا میگیرد. مینوشهر، شهری کوچک است که در آن قرار گرفته است و دارای جمعیتی حدود 12 هزار نفر است و بیشتر کاربرد تفریحی برای مردم دو شهر آبادان و خرمشهر دارد. ۴۵درصد آنها به كشاورزی میپردازند ولی در كنار آن پرورش دام نیز در مینو جایگاه خاصی دارد.
در جزیره مینو پنج نهر جریان دارد كه دو تای آنها از رودخانه جرف و سه تای دیگر از اروندرود منشعب میشود. جزیره مینو از معدود نقاطی از جهان است كه در آن سیستم آبیاری بصورت طبیعی و با جزر و مد آب انجام میشود و نیازی به وسایل مكانیكی و تلمبه آب ندارد. نخل های بی شمار این جزیره اكوسیستم مناسبی برای زیست پرندگان مهاجر و همچنین نیزارهای انبوه و رازآلود آن پناهگاه حیوانات وحشی از جمله گراز است.
2. جزیره خور موسی
"خور" محدوده نیمه بسته آب مرتبط با دریای آزاد است كه در درون آن آب دریا به مقدار قابل توجهی توسط آب رودخانه یا آب شیرین رقیق می شود. خور موسی كانال طویل و عمیقی است كه از خلیج فارس منشعب شده و به دلیل ویژگیهای خاص خود در منطقه از موقعیت ممتازی برخوردار است. این منطقه با اكوسیستمی منحصر به فرد، در ساحل شمالی خلیج فارس و جنوب استان خوزستان واقع است. پهنای دهانه آن ۳۷ تا۴۰ كیلومتر و طول آن از دهانه تا بندر امام خمینی ۹۰ كیلومتر و تا بندر ماهشهر ۱۲۰ كیلومتر است.
خور موسی با متوسط عمق ۲۰ تا ۵۰ متر زیستگاه بسیاری از پرندگان نادر از جمله گیلانشاه خالدار و مكان تخم ریزی بسیاری از ماهیان خلیج فارس بخصوص میگو است. آلودگی ناشی از اكتشاف و استخراج نفت و تردد نفتكش ها، حوادث و سوانح مربوط به سكوهای نفتی، رفت و آمد كشتیها، منابع و صنایع مستقر در خشكی باعث شده اطراف این جزیره از آلودهترین نقاط خلیج فارس به حساب بیاید.
3. جزیره بونه
تلفظ قدیمیتر نام این جزیره غیر مسكونی استان خوزستان "بُنّه" است. جزیره بونه به همراه دو جزیره کوچک دیگر به نامهای دارا و قبرناخدا در منتهیالیه شمال غربی خلیج فارس در دهانه خورموسی در استان خوزستان واقع شده است. فاصله هوایی این جزیره از دو شهر هندیجان و بندرماهشهر تقریباً یکی است. از پرندگان این جزیره میتوان به سلیم خرچنگخور اشاره کرد. این جزیره محل تخمگذاری پرستوهای دریایی نیز هست.
نادری کازرونی در کتاب جغرافیای بنادر خلیج فارس در مورد بونه مینویسد: "در میانه خارکو و بصره دو جزیره واقع است یکی از آن دیره نام دارد و ثانی بنه و جزیره دیره بیآب و غیرمسکون و جزیره بنه آب گوارایی دارد و به علت خرابی اطراف آن دو جزیره مذکور، به غیر از معلمان خارکی عبور سایر اهل دریا به آن دو جزیره دشوار است زیرا که بیم شکستن سفائن در حوالی آن جزایر ناهنجار است و مسافت میان جزیره، بُنّه و دیره و خارک و خارکو چهار زام است که هر زام چهار فرسنگ باشد"
4. جزیره دارا
جزیره دارا در دهانه خور موسی قرار دارد. این جزیره غیر مسکونی و زیبا محل تخمگذاری پرستوهای دریایی است.
5. جزیره قبر ناخدا
جزیره قبر ناخدا به مانند جزیره دارا غیر مسکونی بوده و محل تخمگذاری پرستوهای دریایی است.
ب- جزایر استان بوشهر:
6. جزیره خارک
"خارك" جزیرهای است مرجانی با تاریخی پر از فراز و نشیب. این جزیره در حدود ۵۷ كیلومترى شمال غرب بوشهر و ۳۰ كیلومترى بندر ریگ واقع شده است. طول جزیره (شمالى - جنوبى) حدود ۸ كیلومتر و قسمت پهن تر آن در شمال به عرض حدود ۴ كیلومتر است.
در این جزیره یکی از مهمترین پایانههای صادرات نفت ایران بنا شده است. جزیره خارک برای ایجاد لنگرگاهها، با مزایای طبیعی و سواحل عمیق آن، برای پهلو گرفتن نفتکشهای اقیانوسپیما بسیار مناسب است، به ویژه که قشر سنگی چون پشتهای که سطح جزیره را پوشانده، در وسط جزیره به بلندی 60 متر میرسد و این بلندیها موجب میشوند بندرگاههای شرقی خارک را در مقابل شدت جریان باد که در جهت شمال غربی و جنوب شرقی میوزند، محفوظ نگاه دارند.
اگر کارشناسان، اکنون این جزیره را به عنوان مرکز تأسیسات عظیم صدور نفت برگزیدهاند، دریانوردانِ خلیج فارس نیز در ادوار گذشته از آن برای پهلو گرفتن کشتیها استفاده میکردند. رومن گیرشمن باستان شناس مشهور فرانسوی که در تاریخ ایران باستان مطالعات و تحقیقات عمیقی دارد، در سال 1337 شمسی بنا به دعوت کنسرسیوم نفت ایران به دیدن جزیره خارک آمد.
کنسرسیوم نفت ایران پس از مطالعات بسیار، جزیره خارک را به دلیل داشتن سواحل عمیق بهترین مکان برای پهلوگیری نفتکشهای بزرگ نفتی و ساخت تاسیسات عظیم نفت تشخیص داده بودند و چون ساخت این تاسیسات ممکن بود به آثار باستانی جزیره خارک که تا آن زمان هنوز مطالعاتی روی آنها صورت نگرفته بود، صدمه ای وارد کند، لذا طی نامهای از اداره کل باستان شناسی وقت درخواستی برای مطالعه و کاوشهای باستانی كردند. از آنجایی که اکثر کاوش های آن زمان توسط فرانسوی ها انجام میشد لذا هیأت باستانشناسی فرانسه به سرپرستی رومن گیرشمن جهت این بررسی و کاوشها انتخاب شد.
پروفسور گیرشمن در سال 1958 بازدیدی از جزیره به عمل آورد که نتیجه آن یک سلسله کاوش های باستان شناسی بود که در بهار سالهای 1959 و 1960 توسط او و هیئت همراهش انجام گرفت. نتیجه کاوش های صورت گرفته، کشف آثار باستانی بود که بعدها بصورت کتابی با عنوان "جزیره خارک" به چاپ رسید. این کتاب که متن اصلی آن به زبان فرانسه بود نخستین بار در سال 1339 شمسی توسط شرکت ملی نفت ایران به سه زبان فارسی، فرانسه و انگلیسی انتشار یافت. همچنین گیرشمن در سال 1342 در سمیناری با عنوان "خلیج فارس" نتیجه کاوش های بعمل آمده در جزیره خارک را بازگو کرد.