جابر مهدی نیا
عضو جدید
1- کلیات مطالب در مورد خشخاش
خشخاش گیاهی است یک ساله و سریع الرشد متعلق به تیره papareraceae جنس یا ژانرpaparer
و گونه somniferum بوته خشخاش تقریبا صاف وبدون کرک با ارتفاع بین 50تا150 سانتیمتر و
ساقه های نازک و ظریف است که برگها به صورت متناوب در روی آن قرار می گیرد بر گهای
قسمت تحتانی ساقه خیلی بزرگ با دمبرگ در حالی که برگهای قسمت فوقانی ساقه کوچکتر و بدون
دمبرگ و ساقه را در آغوش می گیرد بر گهای خشخاش شکاف دار بود ه و حاشیه قسمت های آن
مفرس می باشد شکل برگها نسبتا بیضی و طول آن 10تا 25سانتیمتر می رسدگلهای خشخاش در
روی ساقه های برگی آن قرار گرفته و دارای و شکلی بزرگ و قشنگ هستند که دارای رنگ سفید
میخکی – قرمزتا ارغوانی مایل به قرمز می باشند گلهای خشخاش را دو کاسبرگ از بیرون احاطه
نموده بطوری که بعد از باز شدن گلها این دو کاسبرگ می افتند خشخاش دارای چهار گلبرگ نازک
و گرد است که در موقع باز شدن گلها گسترده شده و اندامهای مذکری که از اطراف تخمدان خارج
می گردد نمایان می کند.
اندام مذکر دارای یک میله نازک پرچم است که انتهای آنها بساکهای (ANTHER)کوچکی قرار
دارند تخمدان خشخاش در روی نهنج نسبتا پیش آمده ا ی قرار گرفته و دارای شکلی کروی بوده که از
چندین حفره به هم پیو سته ساخته شده است بعد از بارور شدن تخمدان خشخاش کپسول نمونه ای تولید
می کند که که تخم مرغی یا کروی شکل فاقد کرک با رنگ سبز روشن و طولی در حدود5سانتیمتر
دارد در انتهای کپسول صفحه ای دائمی که همان کلاله باشد قرار دارد در بین این صفحه فو قانی و
کپسول در اغلب نژادهای خشخاش موقع رسیدن شکاف های افقی بوجود می آیندکه باعث شکوفا شدن
یا باز شدن گشته و دانه های ریز خشخاش از آن خارج می شوند.
گلبرگها بلافاصله بعد از باز شدن گلها معمولا یک روز بیشتر دوام نخواهند داشت و خواهند ریخت
بعد از گذشت 10تا 20روز کپسول ها ی نارس به صورت خاص ظاهر می شوند بوته های خشخاش
دارای ریشه های سطحی و کم قوت است و ساقه های آن سبز رنگ و از ماده مومی مستور گشته و
اصولا انشعابات کمی تولید می نماید . گلهای خشخاش درروی دمگل طویلی به سر عصای کج شده
قرار گرفته اند در بعضی از انواع خشخاش کپسول آن فاقد سوراخ است و بذر ها از آن به خارج
نمی ریزند..
- نکات بسیار مهم برای زراعت خشخاش
1- تریاک ماده ای است که از گرز نرسیده خشخاش بدست می آید و هم مصرف کشیدن و هم خوردن را
دارد.
2-خشخاش قرنهاست که در آسیا کشت و کار آن معمول بوده است و مبدا آنرا اسیای صغیر هند می دانند
3- کشت خشخاش ازسالیان دراز در ایران متناسب بودن رشد ونمو آن با آب و هوا کشور معمول بوده
4- خشخاش از نظر دارویی دارای اهمیت زیاد می باشد که همراه با خطرات نا مطلوب است از تریاک
مشتقات زیادی الکالوئیدی مانند: مرفین- نارکوتین - تبائین - پاپاورین و غیر ه را می توان به دست آورد
5 -در کشور ما اسم دیگری برای تریاک به نام( افیون )وجود دارد که در کتب قدیمی ذکر آن آمده است
6- دلیل رواج کشت خشخاش در ایران علاوه بر مناسب بودن شرایط رشد نمو گیاه باید هزینه تولید بسیار
ناچیز عدم نیازمندی به آب گرانبهای تابستان بالا بودن قیمت محصول تریاک و زودرس بودن محصول
گل در عرض 3ماه را نام برد
7- مصرف تریاک یا افیون در ایران نیز برای درمان مداوا و تسکین معمول بوده است
8- کشت وکار خشخاش در ایران به دلیل انجام چندین وجین و دادن کودهای دامی کافی خاک را حاصلخیز
و تمیز باقی می گذارد
9- زراعت خشخاش در ایران قدیم و بخصوص از دوره سلطنت صفویه تا سال 1334مرسوم بوده که
بعدا برای مدت 13 سال ممنوع اعلام گردید و دوباره کشت و کار آن از سال 1347متداول گشته ودر
سالهای اخیر دیگر کشت نمی گردد
10- امروزه کشت وکار خشخاش در کشور زیر نظر وزارت کشاورزی کشور بوده و این وزارتخانه
اجازه دارد در مناطق و مساحتی که همه ساله طبق تصویب هیات وزیران تعیین می شود به کشت و
کار خشخاش مبادرت نمایند (قبل از انقلاب)
11- بذر مورد نیاز کشت خشخاش را وزارت کشاورزی کشور در اختیار شرکت های تعاونی و سهامی
زراعی و سایر کشت وکاران خشخاش به صورت وام می داد
12- مهمترین استانهای مساعد کشت و کار خشخاش در کشور عبارتند از : اصفهان - فارس- همدان-
باختران- کرمان – لرستان- و استان مرکزی
13- خشخاش گیاهی است یک ساله که در مناطق خیلی سرد در بهار ودر مناطق معتدله کشور آنرا پاییز
می کارند به طور کلی در بیشتر نقاط کشور پائیزه آن معمول و متداول است
14- خشخاش مقاومت چندانی به خشکی ندارد لذا آب هوا ی معتدل و گرم و نسبتا مر طوب و اصولا آب
زیاد بخصوص در مو قع تیغ زدن احتیاج دارد
15- خاک مورد نیاز خشخاش باید حتما حاصلخیز و قوی باشد سا ختمان و بافت خاک بدون حاصلخیزی
چندان تاثیر جا لبی در عملکرد گیاه خشخاش ندارد خاکهای شنی رسی حا صلخیز بهترین خاک برای
برای خشخاش است
16- خشخاش ضمنا نسبت به باد وسرما و خشکی حسا س است و احتیاج نسبتا زیادی به تابش نور
خورشید دارد
17- در صورتی که شرایط آب وهوای خشخاش کاملا مناسب در این صورت اثر خاک در بالا بردن
محصول بیشتر شایان توجه می باشد
18- خاکهای نسبتا سبک آهکی - قلیایی که در بهترین شرایط زراعی تهیه شده باشد برای خشخا ش بسیار
مناسب می باشند
19- خاکهای مر طوب سرد- سبک نا مرغوب - فقیر – اسیدی و رسی سنگین که در اسرع وقت خشک
شده و سله تولید می نماید برای کشت وکار خشخاش مناسب نمی باشد
20- زمین خشخاش باید عاری از گیاه هرز باشد لذا خیلی بهتر است آنرا بعد از گیا هان وجینی مانند:
چغندر- پنبه- سیب زمینی- تا غلات کشت نمود
21- تهیه زمین خشخاش کاملا شبیه تهیه زمین گیا هان وجینی است با این تفاوت که باید خاک آن کاملا
نرم و بدون علف باشد
22- دادن کود دامی به زراعت خشخاش ممکن است باعث خوابیدگی هجوم گیاه هرز و تاخیر در رسیدن
آن باشد کود های کاملا فاسد شده که در پائیز زودتر به زمین خشخا ش داده شده باشند می توانند تا ثیر
مثبتی در عملکرد محصول آن داشته باشد
23- دادن کودهای شیمیایی به مقیاس و معیار متناسب نه تنها برای خوابیدگی و محتوی روغن دانه
خطرناک نمی باشد بلکه دادن بیش از اندازه کودهای ازته موجب علفی شدن بوته خشخاش می گردد
24- خشخاش را می توان در تناوب به عنوان پیش تناوب گیا هان شتوی انتخاب نمود مثلا بعد از آن
غلات پاییزه کشت کرد
25- کشت و کار خشخاش در ایران البته قبل از انقلاب به صورت کرتی - ردیفی - هیرم کاری و خشکه
کاری متداول است هیرم کاری به دلیل ریز بودن خیلی زیاد دانه آن سبز شدن یکنواخت دانه بیشتر قابل
توصیه است زیرا وزن هزار دانه آنبین 25%تا60%گرم است
26- در صورت کشت خشخاش به صورت ردیفی یا هیرم کاری احتیاج به 3 تا 4 کیلو گرم بذر در هکتار
است در صورت تهیه زمین بطور کامل و تنظیم و صحیح بذر افشان و فراهم بودن کامل سایر شرایط
می توان میزان بذر در هکتار را به نصف تغییر دارد فواصل ردیف کاری را باید 25تا 40سانتیمتر
و فواصل بوته ها را 10تا 15سانتیمتر در نظر گر فت
27- دانه خشخاش معمولا بعد 15روز کاشتن شروع به جوانه زدن و خارج شدن از خاک می کنند
28- بوته های خشخاش بعد از آنکه یک انگشت بزرگ شدند باید آنها را تنگ نمود و سپس احتیاج به
چندین مر تبه وجین کردن دارند
29- رشد ونمو خشخاش در اوائل کند می باشد و باید آنرا با وجین های متعدد از هجوم علفهای هرز
در امان داشت
30- از خشخاش هم تریاک و هم بذر آن به منظور تولید روغن تهیه می نمایند بذر خشخاش دارای حدود
40تا 50 در صد رو غن خشک است که به مصارف مختلف می رسد از کنجاله خشخاش نیز در دامداری
برای تعلیف احشام استفاده می گردد
31- مبدا خشخاش را از گونه papaversetigerumمی دانند
32- تاریخ برداشت برای بذر در موقعی است که ساقه خشک و گرزها زرد رنگ و دانه در داخل گرزها
آزاد شده باشد برداشت کپسول ها به وسیله دست یا با وسایل ماشینی امکان پذیر است که باید بعد آن را
کوبید و دانه را از پوست جدا نمود
33- برای برداشت تر یاک از خشخاش باید در زمانی اقدام به برداشت کرد که کپسول ها به حداکثر
بزرگی خود رسیده و هنوز کاملا سبز ترد و پر آب باشند تا اینکه هنگام تیغ زدن حدا کثر شیره از جدار
میوه جریان پیدا کند
34- برای بدست آوردن تریاک باید کپسول ها یا گرزها را چندین مر تبه تیغ زد تا شیرابه گرز خارج شده
و بعد از خشک شدن جمع آوری نمود که معمولا بعد از 12 تا 14 ساعت از تیغ زدن اقدام به جمع آوری
شیره می نمایند
35- تیغ زدن در مناطق مر طوب صبح و در نواحی خشک موقع اثر باید انجام گیرد
36- میزان عملکرد تریاک در کشور در منا طق مختلف متفاوت بوده و بین 10 تا 25 کیلو گرم و عملکرد
دانه در حدود 800کیلو گرم از هر هکتار است
37- با تیغ زدن کپسول نارس شیرابه سفید رنگی از آن خارج می شود که بعد از جمع آوری آن را به
صورت لوله های مخصوص در می آورند
38- تعداد کرو مزوم های خشخاش 22 جفت می باشد
39- از روغن دانه خشخاش علاوه بر روغن خوراکی برای تهیه رنگ و صابون استفاده می گردد
40- بذر خشخاش حدود 20 در صد پروتئین دارد
خشخاش گیاهی است یک ساله و سریع الرشد متعلق به تیره papareraceae جنس یا ژانرpaparer
و گونه somniferum بوته خشخاش تقریبا صاف وبدون کرک با ارتفاع بین 50تا150 سانتیمتر و
ساقه های نازک و ظریف است که برگها به صورت متناوب در روی آن قرار می گیرد بر گهای
قسمت تحتانی ساقه خیلی بزرگ با دمبرگ در حالی که برگهای قسمت فوقانی ساقه کوچکتر و بدون
دمبرگ و ساقه را در آغوش می گیرد بر گهای خشخاش شکاف دار بود ه و حاشیه قسمت های آن
مفرس می باشد شکل برگها نسبتا بیضی و طول آن 10تا 25سانتیمتر می رسدگلهای خشخاش در
روی ساقه های برگی آن قرار گرفته و دارای و شکلی بزرگ و قشنگ هستند که دارای رنگ سفید
میخکی – قرمزتا ارغوانی مایل به قرمز می باشند گلهای خشخاش را دو کاسبرگ از بیرون احاطه
نموده بطوری که بعد از باز شدن گلها این دو کاسبرگ می افتند خشخاش دارای چهار گلبرگ نازک
و گرد است که در موقع باز شدن گلها گسترده شده و اندامهای مذکری که از اطراف تخمدان خارج
می گردد نمایان می کند.
اندام مذکر دارای یک میله نازک پرچم است که انتهای آنها بساکهای (ANTHER)کوچکی قرار
دارند تخمدان خشخاش در روی نهنج نسبتا پیش آمده ا ی قرار گرفته و دارای شکلی کروی بوده که از
چندین حفره به هم پیو سته ساخته شده است بعد از بارور شدن تخمدان خشخاش کپسول نمونه ای تولید
می کند که که تخم مرغی یا کروی شکل فاقد کرک با رنگ سبز روشن و طولی در حدود5سانتیمتر
دارد در انتهای کپسول صفحه ای دائمی که همان کلاله باشد قرار دارد در بین این صفحه فو قانی و
کپسول در اغلب نژادهای خشخاش موقع رسیدن شکاف های افقی بوجود می آیندکه باعث شکوفا شدن
یا باز شدن گشته و دانه های ریز خشخاش از آن خارج می شوند.
گلبرگها بلافاصله بعد از باز شدن گلها معمولا یک روز بیشتر دوام نخواهند داشت و خواهند ریخت
بعد از گذشت 10تا 20روز کپسول ها ی نارس به صورت خاص ظاهر می شوند بوته های خشخاش
دارای ریشه های سطحی و کم قوت است و ساقه های آن سبز رنگ و از ماده مومی مستور گشته و
اصولا انشعابات کمی تولید می نماید . گلهای خشخاش درروی دمگل طویلی به سر عصای کج شده
قرار گرفته اند در بعضی از انواع خشخاش کپسول آن فاقد سوراخ است و بذر ها از آن به خارج
نمی ریزند..
- نکات بسیار مهم برای زراعت خشخاش
1- تریاک ماده ای است که از گرز نرسیده خشخاش بدست می آید و هم مصرف کشیدن و هم خوردن را
دارد.
2-خشخاش قرنهاست که در آسیا کشت و کار آن معمول بوده است و مبدا آنرا اسیای صغیر هند می دانند
3- کشت خشخاش ازسالیان دراز در ایران متناسب بودن رشد ونمو آن با آب و هوا کشور معمول بوده
4- خشخاش از نظر دارویی دارای اهمیت زیاد می باشد که همراه با خطرات نا مطلوب است از تریاک
مشتقات زیادی الکالوئیدی مانند: مرفین- نارکوتین - تبائین - پاپاورین و غیر ه را می توان به دست آورد
5 -در کشور ما اسم دیگری برای تریاک به نام( افیون )وجود دارد که در کتب قدیمی ذکر آن آمده است
6- دلیل رواج کشت خشخاش در ایران علاوه بر مناسب بودن شرایط رشد نمو گیاه باید هزینه تولید بسیار
ناچیز عدم نیازمندی به آب گرانبهای تابستان بالا بودن قیمت محصول تریاک و زودرس بودن محصول
گل در عرض 3ماه را نام برد
7- مصرف تریاک یا افیون در ایران نیز برای درمان مداوا و تسکین معمول بوده است
8- کشت وکار خشخاش در ایران به دلیل انجام چندین وجین و دادن کودهای دامی کافی خاک را حاصلخیز
و تمیز باقی می گذارد
9- زراعت خشخاش در ایران قدیم و بخصوص از دوره سلطنت صفویه تا سال 1334مرسوم بوده که
بعدا برای مدت 13 سال ممنوع اعلام گردید و دوباره کشت و کار آن از سال 1347متداول گشته ودر
سالهای اخیر دیگر کشت نمی گردد
10- امروزه کشت وکار خشخاش در کشور زیر نظر وزارت کشاورزی کشور بوده و این وزارتخانه
اجازه دارد در مناطق و مساحتی که همه ساله طبق تصویب هیات وزیران تعیین می شود به کشت و
کار خشخاش مبادرت نمایند (قبل از انقلاب)
11- بذر مورد نیاز کشت خشخاش را وزارت کشاورزی کشور در اختیار شرکت های تعاونی و سهامی
زراعی و سایر کشت وکاران خشخاش به صورت وام می داد
12- مهمترین استانهای مساعد کشت و کار خشخاش در کشور عبارتند از : اصفهان - فارس- همدان-
باختران- کرمان – لرستان- و استان مرکزی
13- خشخاش گیاهی است یک ساله که در مناطق خیلی سرد در بهار ودر مناطق معتدله کشور آنرا پاییز
می کارند به طور کلی در بیشتر نقاط کشور پائیزه آن معمول و متداول است
14- خشخاش مقاومت چندانی به خشکی ندارد لذا آب هوا ی معتدل و گرم و نسبتا مر طوب و اصولا آب
زیاد بخصوص در مو قع تیغ زدن احتیاج دارد
15- خاک مورد نیاز خشخاش باید حتما حاصلخیز و قوی باشد سا ختمان و بافت خاک بدون حاصلخیزی
چندان تاثیر جا لبی در عملکرد گیاه خشخاش ندارد خاکهای شنی رسی حا صلخیز بهترین خاک برای
برای خشخاش است
16- خشخاش ضمنا نسبت به باد وسرما و خشکی حسا س است و احتیاج نسبتا زیادی به تابش نور
خورشید دارد
17- در صورتی که شرایط آب وهوای خشخاش کاملا مناسب در این صورت اثر خاک در بالا بردن
محصول بیشتر شایان توجه می باشد
18- خاکهای نسبتا سبک آهکی - قلیایی که در بهترین شرایط زراعی تهیه شده باشد برای خشخا ش بسیار
مناسب می باشند
19- خاکهای مر طوب سرد- سبک نا مرغوب - فقیر – اسیدی و رسی سنگین که در اسرع وقت خشک
شده و سله تولید می نماید برای کشت وکار خشخاش مناسب نمی باشد
20- زمین خشخاش باید عاری از گیاه هرز باشد لذا خیلی بهتر است آنرا بعد از گیا هان وجینی مانند:
چغندر- پنبه- سیب زمینی- تا غلات کشت نمود
21- تهیه زمین خشخاش کاملا شبیه تهیه زمین گیا هان وجینی است با این تفاوت که باید خاک آن کاملا
نرم و بدون علف باشد
22- دادن کود دامی به زراعت خشخاش ممکن است باعث خوابیدگی هجوم گیاه هرز و تاخیر در رسیدن
آن باشد کود های کاملا فاسد شده که در پائیز زودتر به زمین خشخا ش داده شده باشند می توانند تا ثیر
مثبتی در عملکرد محصول آن داشته باشد
23- دادن کودهای شیمیایی به مقیاس و معیار متناسب نه تنها برای خوابیدگی و محتوی روغن دانه
خطرناک نمی باشد بلکه دادن بیش از اندازه کودهای ازته موجب علفی شدن بوته خشخاش می گردد
24- خشخاش را می توان در تناوب به عنوان پیش تناوب گیا هان شتوی انتخاب نمود مثلا بعد از آن
غلات پاییزه کشت کرد
25- کشت و کار خشخاش در ایران البته قبل از انقلاب به صورت کرتی - ردیفی - هیرم کاری و خشکه
کاری متداول است هیرم کاری به دلیل ریز بودن خیلی زیاد دانه آن سبز شدن یکنواخت دانه بیشتر قابل
توصیه است زیرا وزن هزار دانه آنبین 25%تا60%گرم است
26- در صورت کشت خشخاش به صورت ردیفی یا هیرم کاری احتیاج به 3 تا 4 کیلو گرم بذر در هکتار
است در صورت تهیه زمین بطور کامل و تنظیم و صحیح بذر افشان و فراهم بودن کامل سایر شرایط
می توان میزان بذر در هکتار را به نصف تغییر دارد فواصل ردیف کاری را باید 25تا 40سانتیمتر
و فواصل بوته ها را 10تا 15سانتیمتر در نظر گر فت
27- دانه خشخاش معمولا بعد 15روز کاشتن شروع به جوانه زدن و خارج شدن از خاک می کنند
28- بوته های خشخاش بعد از آنکه یک انگشت بزرگ شدند باید آنها را تنگ نمود و سپس احتیاج به
چندین مر تبه وجین کردن دارند
29- رشد ونمو خشخاش در اوائل کند می باشد و باید آنرا با وجین های متعدد از هجوم علفهای هرز
در امان داشت
30- از خشخاش هم تریاک و هم بذر آن به منظور تولید روغن تهیه می نمایند بذر خشخاش دارای حدود
40تا 50 در صد رو غن خشک است که به مصارف مختلف می رسد از کنجاله خشخاش نیز در دامداری
برای تعلیف احشام استفاده می گردد
31- مبدا خشخاش را از گونه papaversetigerumمی دانند
32- تاریخ برداشت برای بذر در موقعی است که ساقه خشک و گرزها زرد رنگ و دانه در داخل گرزها
آزاد شده باشد برداشت کپسول ها به وسیله دست یا با وسایل ماشینی امکان پذیر است که باید بعد آن را
کوبید و دانه را از پوست جدا نمود
33- برای برداشت تر یاک از خشخاش باید در زمانی اقدام به برداشت کرد که کپسول ها به حداکثر
بزرگی خود رسیده و هنوز کاملا سبز ترد و پر آب باشند تا اینکه هنگام تیغ زدن حدا کثر شیره از جدار
میوه جریان پیدا کند
34- برای بدست آوردن تریاک باید کپسول ها یا گرزها را چندین مر تبه تیغ زد تا شیرابه گرز خارج شده
و بعد از خشک شدن جمع آوری نمود که معمولا بعد از 12 تا 14 ساعت از تیغ زدن اقدام به جمع آوری
شیره می نمایند
35- تیغ زدن در مناطق مر طوب صبح و در نواحی خشک موقع اثر باید انجام گیرد
36- میزان عملکرد تریاک در کشور در منا طق مختلف متفاوت بوده و بین 10 تا 25 کیلو گرم و عملکرد
دانه در حدود 800کیلو گرم از هر هکتار است
37- با تیغ زدن کپسول نارس شیرابه سفید رنگی از آن خارج می شود که بعد از جمع آوری آن را به
صورت لوله های مخصوص در می آورند
38- تعداد کرو مزوم های خشخاش 22 جفت می باشد
39- از روغن دانه خشخاش علاوه بر روغن خوراکی برای تهیه رنگ و صابون استفاده می گردد
40- بذر خشخاش حدود 20 در صد پروتئین دارد
