ما در يك جهان مرتبه اي زندگي مي كنيم به طوري كه ساختارهاي كوچكتر به يكديگر ملحق مي شوند و نمونه هاي بزرگتر را مي سازند.زمين سياره اي در منظومه شمسي است ،منظومه شمسي در كهكشان راه شيري قرار دارد و كهكشان ها نيز در گروه ها و خوش هايي به يكديگر مي پيوندند.خوشه ها،بزرگترين ساختارها در جهان ما هستند ولي متاسفانه دانش ما از آنها با اندازه آن خوشه ها متناسب نيست. محققان از مدت زماني طولاني مي دانستند كه گاز هاي موجود در مركز بعضي خوشه هاي كهكشاني،به سرعت درحال سرد و متراكم شدن است.ولي معمايي كه وجود داشت اين بود كه اين گازهاي متراكم شده چرا ستارگان را شكل نمي دهند.تاكنون مدلي وجود نداشت كه بتواند به صورت موفق توضيح دهد كه چگونه اين پديده امكان پذير است.
به گفته ايوان اسكاني پيكو،تئوري پرداز و فيزيك-نجوم دان كه زمان بسياري از مطالعات حرفه اي خود را به كهكشان ها و خوشه ها اختصاص داده است:"دو نوع خوشه وجود دارد.خوشه ها با هسته سرد و خوشه هاي بدون هسته." وي افزود:"خوشه هاي بدون هسته براي سرد شدن به اندازه كافي به يكديگر نزديك نيستند.درحاليكه خوشه هاي با هسته سرد به سرعت در حال سرد شدن هستد.اگرچه با مقايسه با استاندارد هاي ما آن ها هنوز بسيار داغ هستند."
اسكاني پيكو استاديار دانشگاه زمين و كاوش هاي فضايي كالج علوم دانشگاه آريزونا است.
تلسكوپ هاي پرتو ايكس در درك ما از فعاليت هايي كه در داخل خوشه ها با هسته سرد رخ مي دهند،تغييرات زيادي ايجاد كردند.اگرچه اين خوشه ها مي توانندشامل صدها و حتي هزاران كهكشان باشند ولي اساساً از گازهاي پراكنده و بسيار داغ كه به گازهاي ميان خوشه اي موسومند،ساخته مي شوند.اين گازهاي بين كهكشاني تنها توسط تلسكوپ هاي پرتو ايكس قابل مشاهده هستند كه به ما اين امكان را مي دهند كه دما و ساختار اين گازها را تعيين كنيم.اين رصدها نشان مي دهد كه گازهاي پراكنده شده،در مراكز خوشه ها، به سرعت در حال سرد شدن هستند.
در مركز هريك از اين خوشه ها سياه چاله اي قرار دارد كه ميليون ها بار از خورشيد پرجرم تر است.مقداري از اين گازهاي سرد به سوي ديسك متراكمي كه در اطراف اين سياه چاله ها وجود دارند،پيش مي روند و مقداري ديگر نيز به داخل سياه چاله مي روند و همچنين مقداري از اين گازها نيز به سمت بيرون پرتاب مي شوند.تصاوير پرتو ايكس به وضوح موادي را كه به صورت متناوب و جت مانند از سياه چاله به بيرون پرتاب مي شوند را نشان مي دهند.
اما چرا اين فوارن ها به صورت متناوب است و چرا اين گازهاي سرد به دماي پايين تري نمي رسند تا منجر به تشكيل ستارگان شود؟تعدادي از عوامل ناشناخته سبب شكلي گيري يك رفتار متعادل موثر، شده است.
به گفته اسكاني پيكو:"به نظر مي رسد فواره هاي جت مانند كه از سياه چاله ها خارج مي شود به طريقي عامل توقف اين سرمايش است.ولي تاكنون كسي نتوانسته است دليل اين امر را پيدا كنيد."
اسكاني پيكو و اركوس براجن؛استاد دانشگاه ژاكوب در برمن آلمان؛ به منظور توسعه شبيه سازي سه بعدي خود از خوشه هاي كهكشاني كه يكي از بزرگترين سياه چاله هاي جهان را احاطه كرده اند، از ابركامپيوتر هاي واقع در ASUبهره برده اند. با سازگار كردن روشي كه توسط گاي ديمونت در آزمايشگاه لاس آلاموس و رابرت تايپون در آزمايشگاه لاورانس ليمور توسعه يافته بود،اسكاني پيكو و براجن مولفه هاي آشفتگي را به شبيه ساز افزودند كه سابقاً هرگز درنظر گرفته نمي شد.
آشفتگي به صورت مشترك با سياه چاله براي ايجاد تعادل نقش دارد.بدون وجود آشفتگي ،فواره هاي جت مانندي كه از پيرامون سياه چاله مي آيند به تدريج قوي تر مي شوند و گازها به صورت فاجعه باري سرد شده براي تشيكل ستاره گان جديد متراكم مي شوند.وقتي كه عامل آشفتگي دخالت داده مي شود،سياه چاله نه تنها سرمايش را متعادل مي كند،بلكه چرخه هاي تناوبي اين فعاليت را نيز به حركت درمي آورد.
به گفته براجن:"وقتي كه جرياني متلاطم وجود دارد،حركت هاي تصادفي در هر مقياسي ممكن است.هر فواره جت مانند از مواد كه از ديسك ها فوران مي كنند سبب ايجاد تلاطم مي شوند كه سبب درآميختن همه چيز باهم مي شود."
نتايج بدست آمده اسكاني پيكو و براجن كه در مجله "مانتلي نويتسيز" جامعه سلطنتي نجوم منتشر شده است آشكار كرده است كه آشفتگي به طور موثر ناحيه داغ را با محيط اطرافش درهم آميخته است .بنابراين گازهاي سرد نمي توانند به سمت سياه چاله پيش بروند كه اين خود باعث عدم شكل گيري ستارگان مي شوند.
هرزمان كه مقداري از گارهاي سرد به سياه چاله مي رسند،سياه چاله آن را به صورت فواره به بيرون پرتاب مي كند.اين عمل سبب شكل گيري آشفتگي مي شود كه خود باعث درهم آميخته شدن گازهاي داغ و گازهاي سرد مي شود.اين اختلاط آنچنان داغ مي شود كه باعث يكپارچه نشدن سياه چاله و اختلاط مي شود.فوران ها متوقف مي شوند و چيزي براي تحريك كردن آشفتگي وجود ندارد،بنابراين به تدريج ناپديد مي شود.در آن نقطه ديگر بيش از اين گاز هاي سرد و گرم با يكديگر مخلوط نمي شوند،بنابراين مراكز خوشه ها سرد مي شود و گازهاي بيشتري به سمت سياه چاله مي روند.
بعد از مدت زمان كوتاهي،فوران ديگري شكل مي گيرد و گازها مجدداً با يكديگر مخلوط مي شوند.
به گفته اسكاني پيكو:" ما شبيه سازي هاي خود را پيشرفت داديم به طوريكه اين شبيه سازي ها حتي مي توانند حركت آشفتگي هاي كوچك را نيز ضبط كنند.".وي افزود:" اگرچه ما توانيم اين آشفتگي ها را ببينيم ولي مي توانيم سازوكار آنها را تخمين بزنيم.مدت زمان لازم براي تجزيه و واپاشي آشفتگي ها دقيقاً برابر زمان اندازه گرفته شده بين فوران ها است".
منبع:دانشگاه آريزونا(
http://www.asu.edu/)