خلبانان اف-14 نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، از بهترين و زبدهترين خلبانان نيروي هوايي ايران به شمار ميرفتند، (اگرچه خلبانان اف-4 و اف-5 ايران ممكن است بر سر اين جمله مشاجره كنند و گاه بر آن خرده بگيرند، زيرا پيش از انقلاب، نيروي هوايي ايران يكي از پنج قدرت اول جهان به شمار ميرفت) به همين دليل، اين خلبانان با افتخار لباس خود را كه با ديگران متفاوت بود، بر تن ميكردند؛ اگرچه نشان يگان آنها (در لباسشان) كمتر مشهود بود و هرگز بر روي هواپيما نشاني از يگان خدمتي درج نمي شد و تنها شماره پايگاه شکاري و پچ مربوط به تامکت ثبت مي گرديد. (اين رويه پس از انقلاب 1979 نيز حفظ گرديد)
اف14 در خدمت نيروي هوايي شاهنشاهي ايران (IIAF)
ايران سفارش 80 فروند F-14A در دو مرحله به کارخانهء «گرومن» ارائه کرده بود؛ مرحلهء اول در اوائل سال 1974 به تعداد 30 فروند و مرحلهء دوم 50 فروند. هواپيماهاي اف14 سفارش داده شدهء ايران، به تدريج از ژانويهء 1976 (بهمن ماه 1354) به خدمت نيروي هوايي ايران (IIAF) در آمدند و تا تابستان 1977 (تير ماه 1356)، با پيشرفت آموزش و رسيدن به نقطهء آمادگي مطلوب خدمهء مخصوص، به طور کامل عملياتي شده بودند.
در اواخر سال 1978 (دي ماه 1357)، هشتادمين اف14 سفارشي ايران، به جاي تحويل، جهت منظورهاي آزمايشي سوختگيري هوايي در ايالات متحده نگهداري شد. با اين حال، در حدود 120 خلبان و 80 ريو (RIO = اپراتور رادار در کابين عقب اف14)، که ويژهء تامکت انتخاب شده بودند به همراه يک گروه ديگر تقريبن دورهء آموزشي خود را طي کرده بودند.
به دستور ش ا ه فقيد ايران، از سال 1977، اف14 هاي نيروي هوايي ايران، در يک سري از ماموريتهاي تمريني شرکت جستند. در اين تمرينات، اف14ها با حداکثر مهمات خود بارگذاري مي شدند. در نهايت، اين تمرينات، با چند شليک بسيار تماشايي موشکهاي AIM-54 پايان پذيرفت. دو شليک از اين موشکهاي AIM-54 توسط نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، به صورت غيررسمي، موفق به کسب رکورد جهاني در زمينهء کسب بيشترين سرعت، ارتفاع و فاصله تا هدف براي يک موشک هوا به هوا شدند.
به تاريخ اکتبر 1978، دو فروند F-14A نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، يک فروند MiG-25 شوروي را که در ارتفاع بسيار بالا و سرعت زياد در حال پرواز به سمت ايران بود، بر روي درياي خزر، شناسايي و رهگيري کردند و مانع از ورود جنگندهء شوروي به آسمان ايران شدند. اين عمليات که با قفل شدن رادار و سيستم موشکي فونيکس بر روي ميگ-25 همراه بود، باعث شد تا اتحاد شوروي، به پروازهاي شناسايي خود در آسمان ايران، پايان دهد.
اف14 به شماره سريال 6001 – 3
اولين جنگندهء اف14 که براي ايران ساخته شد و قبل از ارسال به انبار نيروي هوايي در پايگاه هوايي خاتمي (اصفهان)، مدت نسبتن کوتاهي مورد استفاده قرار گرفت. ابن هواپيما، مدت چند سال را در انبار سپري کرد تا به سال 1981، نيروي هوايي اسلامي ايران (IRIAF)، اين هواپيما را به واسطهء قطعاتي که مخفيانه توسط دولت ايالات متحده به ايران ارسال شده بود، راه اندازي کرده و وارد خدمت نمود. اين هواپيما در طول چند سال بعد، در چند نبرد هوايي با هواپيماهاي عراقي شرکت جست.
نيروي هوايي اسلامي ايران (IRIAF)، يک نيروي هوايي جديد؟
به تاريخ فوريهء – آوريل 1979 و تغيير حکومت در ايران، و خراب شدن روابط با ايالات متحده، انتظار مي رفت که ايران نتواند هيچکدام از اف14 ها را عملياتي نگه دارد. اين انتظارات به دليل شايعاتي در مورد خرابکاري هواپيماها توسط پرسنل آمريکايي شاغل در نيروي هوايي، قبل از ترک ايران، قوت بيشتر گرفت.
تا تاريخ سپتامبر 1980، نيروي هوايي ايران به نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران تغيير نام داده (IRIAF)، و مديريت جديد، شمار زيادي از هواپيماهاي عملياتي را به دليل مشکلات امنيتي ناشي از پاکسازي افسران، زنداني کردن، تبعيد يا بازنشستگي اجباري و اعدام پرسنل وفادار به ش ا ه از دست داده بود.
IRIAF در چنين شرائطي حياتش را شروع کرد و تامکتهايش درگير جنگي خونين با عراق شدند و حتا قبل از آغاز رسمي جنگ، اولين شکار خويش را به تاريخ 9 سپتامبر 1980 انجام داده بودند.
اما IRIAF به معني همان IIAF قديمي بود با تمام قابليتهايش: خلبانان و افسران بسيار ماهر و تکنسين هاي زميني کارآزموده. تمامي اين افراد پشت هر عقيده اي که داشتند، بسيار ميهن پرست بودند. اين افراد صادقانه در خدمت نيروي هوايي ماندند و کاري را انجام دادند که کمتر کسي قادر به بيان آن است و آن خدمت صادقانه به وطن بود، در جريان جنگي که رخ داده بود.
اف14 به شماره سريال 6020 – 3
اين اولين تامکتي شناخته مي شود که به سوي يک MiG-25 عراقي، موشک AIM-54A (فونيکس) را شليک کرد. اين درگيري به تاريخ 15 مي 1981 (ارديبهشت 1360) رخ داد و موشک فونيکس، به دلائل نامعلوم، تنها باعث خسارات اندکي در ميگ25 عراقي شد که گفته مي شود به وسيلهء خلبانان روسي هدايت مي شد. پس از اين، ميگ25 عراقي، با سرعت 2800 کيلومتر بر ساعت، به سمت پايگاهش در عراق فرار کرد.
اف14 به شماره سريال 6022 – 3
اين همان تامکتي است که به تاريخ 21 جولاي 1981، در فضاي بين بغداد تا مرز ايران، عليرغم دستوري که خدمهء اف14 بر عدم ورود به فضاي عراق تحت هر شرائطي داشتند، دو فروند رهگير MiG-23 عراقي را با شليک تنها يک موشک AIM-54A سرنگون ساخت!
اف14 به شماره سريال 6024 – 3
اف14 با شماره سريال 6024 – 3 مشهورترين تامکت در طول دوران حياتش محسوب مي شود. اين تامکت در طول خدمت خود در نيروي هوايي شاهنشاهي، يکي از دو اف14 اي بود که اقدام به رهگيري و قفل نمودن رادار خود بر روي MiG-25RBS (نوع شناسايي ميگ25) کرده بود. به تاريخ اکتبر 1978، دو فروند اف14 متعلق به پايگاه شکاري مهرآباد، بر روي درياي خزر، به مدت دو دقيقه، اقدام به رهگيري و قفل نمودن رادار خود بر روي ميگ25 شوروي نمودند و هواپيماي شناسايي شوروي، راهي بهتر از فرار در ارتفاع 65000 فوتي را نيافت!
اف14 به شماره سريال 6027 – 3
تامکت به شماره سريال 6027 – 3 به عنوان هواپيمايي شناخته مي شود که زودتر از بقيهء همتاياتش در جنگ به کار گرفته شد. اين هواپيما پيشتر متعلق به گردان 72 پايگاه شکاري بود، اين يگان، قبل از سال 1980، به هواپيماهاي F-4D مجهز شده بود. سپس به پايگاه شکاري مهرآباد منتقل گشت و در کنار چند تامکتي قرار گرفت که ماموريتهاي تمريني و پروازهاي دفاع هوايي براي پايتخت (تهران) را انجام مي دادند.
اف14 به شماره سريال 6032 – 3
اين تامکت، مثالي خوبي است از تغييراتي که در اسکادرانهاي عملياتي اف14 ها در طول جنگ با عراق داده شد. در ابتداي جنگ، در پايگاه هفتم شکاري بود، پس از شروع جنگ، يکي از اولين تامکتهايي بود که به طور کامل مورد تعميرات اساسي (اورهال) در ايران قرار گرفت.
از سال 1986، اين تامکت به گردان 81 ام پيوست و به تاريخ ژانويهء 1987، موفق شد يک MiG-23 عراقي را سرنگون کند.
هواپيماي 6031 – 6 اغلب با دو موشک AIM-54A و چهار موشک AIM-9P بارگذاري مي شد؛ اين پيکربندي حمل مهمات، ترکيبي متعارف براي مقابله با هواپيماهاي مهاجم عراقي نظير: MiG-25، Tu-16 يا Tu-22 بود. به همين دليل، پرسنل IRIAF سعي مي کردند وزن هواپيماهاي اف14 را پائين نگه دارند تا سوخت براي مواقعي که نياز به پرواز پرسرعت با پس سوز جهت تعقيب هواپيماهاي مهاجم لازم باشد، حفظ گردد. (اين پيکربندي بارگذاري مهمات، کامل نيست و از تعداد 6 موشک فونيکس تنها 2 موشک نصب مي شود، از اين رو، اف14 وزن کمتر و در نتيجه، مصرف سوخت کمتري خواهد داشت)
اف14 به شماره سريال 6039 – 3
هواپيماي 6039 – 3، اف14 اي است که دوربردترين شکار تاريخ جنگهاي هوايي جهان را به نام خود به ثبت رسانده است. اين هواپيما، به تاريخ 20 فوريهء 1987، با شليک يک موشک AIM-54A، يک فروند Mirage F1-EQ6 عراقي را به خلباني ستوان يکم احلان، از فاصلهء 150 کيلومتري مورد هدف قرار داد؛ خلبان عراقي، در دم کشته شد.
اف14 به شماره سريال 6047 – 3
اين تامکت، هواپيمايي است که هم قبل و هم بعد از انقلاب 1979، چند بار توسط مورد عکاسي قرار گرفته يا توسط ناوهاي جنگي خارجي در منطقهء خليج فارس، رويت شده است. در يکي از اين ماموريتها (که مورد عکاسي و شناسايي قرار گرفته است) اين هواپيما به سال 1986، از پايگاه شکاري تبريز، مجهز به يک موشک AIM-54A، دو موشک اسپارو و دو موشک سايدوايندر به منظور ايجاد پوشش هوايي (Combat Air Patrol) به هوا بلند شده است.
تنها در شش ماه پس از شروع جنگ، اف14 هاي ايران، بيش از 50 پيروزي هوايي بدست آوردند که عمدتن در برابر هواپيماهايي نظير MiG-21 و MiG-23 و معدودي نيز در برابر Su-20/22 بود. در مقابل نيز، فقط يک فروند F-14A (در نزديکي اهواز) به دليل برخورد قطعات متلاشي شدهء ميگ21 هدف قرار گرفته شدهء عراقي، دچار آسيب شد.
جنگ بين ايران و عراق، در 2 سال اول، مبدل به يک جنگ فرسايشي شد. دليل آن، ايجاد وقفه هاي طولاني بين نبردهاي کوتاه مدت ولي بسيار خونين و تلخي بود که به جهت نياز دو طرف براي سازماندهي مجدد و تجديد تدارکات مورد نياز نيروهاي نظامي، لازم مي گشت.
سرانجام در بهار سال 1982، (فروردين و ارديبهشت 1361)، نيروهاي ايراني موفق شدند م*****ان عراقي را به پشت مرزهاي بين المللي عقب برانند و از آن تاريخ تا اواسط سال 1988 (تير و مرداد 1367)، ايران در موقعيت مهاجم قرار گرفت.
اف14 به شماره سريال 6052 – 3
اطلاعات چنداني از سابقهء خدمتي هواپيماي 6052 – 3 در جنگ در اختيار نمي باشد، جز آنکه اين هواپيما از ابتدا، در خدمت گردان 73 ام شکاري بوده و اغلب طول مدت جنگ را در پايگاه هفتم شکاري، نزديک شيراز، به سر برده است. در اين مدت، يک فروند MiG-25 عراقي به تاريخ فوريه 1986 توسط اين هواپيما سرنگون گشت. از سرانجام اين تامکت، اطلاعي در دست نمي باشد.
اف14 به شماره سريال 6063 – 3
اين هواپيما اساسن براي خدمت در گردان 73 ام شکاري در نظر گرفته شده بود. (مستقر در پايگاه هفتم شکاري شيراز) اين هواپيما پيش از انقلاب، جزو هواپيماهاي رزرو نيروي هوايي محسوب مي شد و چند سال را نيز به همين دليل در انبار سپري کرده بود، تا اينکه در اواسط دههء 1980، به دليل جنگ، مجددن تحت سرويس قرار گرفته و عملياتي شد و جهت تقويت گردان 72 ام شکاري مستقر در مهرآباد، به آنجا پيوست؛ جايي که به سال 1987، براي آخرين بار در آنجا ديده شد.
بين سالهاي 1982 و 1986، تامکتهاي ايران، به تدريج، در يک سلسله از گشتهاي هوايي بر روي مناطق حساس سياسي يا اقتصادي نظير: تهران و جزيرهء خارک، شرکت مي جستند. اغلب اين گشتهاي هوايي، توسط تانکرهاي سوخت رسان Boeing 707-3J9C پشتيباني مي شدند. در اواخر جنگ، به دليل محدوديت در تعداد هواپيماهاي عملياتي، اين گشتهاي هوايي، اغلب تا 10 ساعت نيز به طول مي انجاميد که در اين مدت، اف14 هاي ايراني، 4 بار سوختگيري هوايي انجام مي دادند!
زمان و نبردهاي جديد هوايي که پيش آمد، باعث شد پيروزي هاي اندکي نصيب تامکتهاي ايران شود، اما آنها در نقش اصلي شان که همانا ايجاد ترس در نيروي هوايي عراق بود، انجام وظيفه کردند؛ و دليل آن (ترس)، زيانهاي سنگيني بود که پيش از اين در نبرد با اف14 هاي ايراني، عايد جنگنده هاي عراقي شده بود. از اين رو، جنگنده هاي عراقي، از هر نوع مقابله با تامکتهاي ايراني پرهيز مي کردند؛ بنابراين نفس حضور تامکت در آسمان منطقه، به تنهايي، مانع صدها حملهء هوايي عراق شده بود؛ و اين نيز به دليل دقت و کشندگي بسيار سيستم رادار AWG-9 و موشک بسيار دوربرد هوا به هواي AIM-54A موسوم به «فونيکس» بود. اين توانايي بود که تا پيش از آن، تاثير و دقتش در جنگ، در هيچ سيستم پدافند هوايي به اثبات نرسيده بود؛ آن هم در يک مدت طولاني.
تا سال 1987، هواپيماهاي عراقي، به وسيلهء تامکتهاي ايراني، تلفات بسيار سنگيني را متحمل شدند. بدين جهت، نيروي هوايي عراق، به دنبال راه چاره اي براي برابر کردن توان خود در نبردهاي هوايي، مي گشت. سرانجام در اوائل سال 1988، دولت فرانسه تصميم گرفت يک سري از جنگنده هاي ميراژ F.1EQ-6 را به عراق تحويل دهد که مجهز به موشکهاي پيشرفتهء هوا به هواي Super 530D و Magic Mk.2 بودند. به دنبال وقوع يک سري نبردهاي هوايي که در ماههاي فوريه، مارس و مي 1988 (اسفند، فروردين و ارديبهشت 1367) رخ دادند، هواپيماهاي عراقي، خساراتي را به نيروي هوايي ايران وارد کردند که از آن جمله، هدفگيري دو فروند اف14 ايراني در جولاي 1988، به وسيلهء موشکهاي 530DSuper شليک شده از ميراژ F.1EQ-6 در يک نبرد هوايي بود.
با در نظر گرفتن اوضاعي که تحت آن، اف14 و خدمهء شان، مجبور به عملياتي کردن هواپيمايشان در جريان جنگ هشت ساله با عراق شده بودند، بدون آنکه پشتيباني راداري از جانب آواکس يا ساير هواپيماهاي پيش اخطار، داشته باشند، و همچنين بدون وجود يک پشتيباني صحيح از جانب سايتهاي پدافند زميني، در برابر دشمني که به طور مداوم، با جنگنده هاي توانا و رادارهاي جديد، سيستم هاي ضدعمل الکترونيک پيشرفته و تسليحات مدرن که از جانب سه قدرت بزرگ شوروي، فرانسه و ايالات متحده روانهء عراق مي شدند، تجهيز مي شد، و همچنين با در نظر گرفتن فشاري که به طور مداوم از جانب رژيم تهران بر پرسنل تامکتها اعمال مي شد، عملياتي نگه داشتن هواپيمايي به پيچيدگي تامکت، به معجزه شباهت پيدا مي کند.
اين مسئله (عملياتي بودن تامکتها) به دليل موفقيت آنها در جنگ و همچنين ايفاي نقش پيشتازي در بين ساير هواپيماهاي نيروي هوايي ايران، به اثبات رسيده است. پشت اين حقيقت، که اغلب ناظران در سرتاسر جهان، قادر به درک آن شدند، نتيجهء نلاش فوق العادهء پرسنل IRIAF و سرمايه گذاري فراوان ايراني ها نهفته است.
تاثير گذر زمان بر اف14 هاي ايراني
با گذشت زمان بر اف14 هاي ايراني، تغييرات خيلي کمي در جزئيات ظاهري آنها به وقوع پيوسته است.
در طول دههء 1970، کلمهء IIAF در قسمت جلوي بدنه، زير کابين درج شد و هواپيماهاي اف14 ايران از شماره 6001 – 3 تا 6079 – 3 سريال بندي شدند. اين هواپيماها همچنين به شمارهء پايگاه شکاري محل خدمتشان نيز ناميده مي شدند؛ مانند پايگاه هفتم يا هشتم شکاري. براي نشان دادن اين موضوع، از يک دايرهء کوچک که در داخل آن عدد 7 يا 8 نوشته در قسمت دم هواپيما، پائين علامت پرچم، درج مي گرديد.
پس از انقلاب، شمارهء سريال در همان جاي خود حفظ شد، اما محل درج پايگاه خدمتي و نوع پرچم تغيير کرد. در وسط قسمت سفيد پرچم، علامتي را که نشان دهندهء عبارت عربي «الله اکبر» درج کردند و کلمهء IIAF به IRIAF تغيير کرد.
اف14 به شماره سريال 6079 – 3
يکي از موفق ترين تامکتهاي ايران، آخرين اف14 تحويل شده به ايران است که با شمارهء سريال 6079 – 3 مشخص شده است. (هشتادمين اف14 خريده شده به شماره سريال 6080 – 3، به دليل وقوع انقلاب، هيچگاه تحويل نگشت و جهت انجام آزمايشات پروازي در ايالات متحده نگهداري شد)
هواپيماي 6079 – 3، اندکي پس از تحويل به نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، به عنوان هواپيماي رزرو IIAF، به انبار فرستاده شد، اما با وقوع جنگ در سپتامبر 1980، به خدمت در گردان 82 ام شکاري بازگردانده شد. اين هواپيما، هنوز کلمهء IIAF را بر روي بدنهء خويش داشت اما فاقد نشان پرچم ملي ايران در قسمت دم خود بود. اندکي بعد از ورود به خدمت IIAF 3 – 6079، اين هواپيما موفق شد يک MiG-23 و يک MiG-25 عراقي را سرنگون سازد.
چند ماه پس از ورود به خدمت، هواپيماي IIAF 3 – 6079 به IRIAF تغيير پوشش داد، اما باز هم فاقد نشان پرچم ملي در قسمت دم بود. نشان پرچم در اواخر سال 1981 يا اوائل 1982 بر روي هواپيما درج شد.
اما افتخارات هواپيماي 6079 – 3 در پرواز مورخ 9 فوريه 1988 تکميل شد. اين هواپيما، با هدايت ستوان يکم خلبان اويسي، در يک نبرد هوايي نابرابر، موفق شد سه فروند ميراژ F.1EQ-6 را عراقي در يک روز و حين دو پرواز به فاصلهء تنها 2 ساعت سرنگون سازد.
نکته: به تاريخ 7 ژانويهء 1981، يک فروند F-14A متعلق به پايگاه هفتم شکاري، با هدايت سرهنگ خلبان «فرح آور» يک فروند موشک AIM-54A به 4 فروند MiG-23BN که در کنار يکديگر پرواز مي کردند، شليک کرد. گزارشات تاييد شده، حاکي از برخورد موشک به ليدر گروه پروازي ميگهاي عراقي مي باشد که باعث شد ظرف چند ثانيه، هواپيماي مزبور، با انفجار بسيار مهيبي از صفحهء آسمان پاک شود ثانيه اي بعد از انفجار، خسارات بسيار سنگيني به دو هواپيماي مجاورش وارد مي شود. چهارمين ميگ نيز ظاهرن به علت موج انفجار و برخورد ترکش، کنترل خود را از دست داده و سرنگون مي شود.
جهت اطلاعات بيشتر به کتاب «Iran-Iraq War in the Air, 1980-1988» نوشتهء تام کوپر و فرزاد بيشاپ مراجعه فرمائيد.
در دستان خلبانان ماهر نيروي هوايي ايران، جنگندهء F-14A ثابت کرد که بهترين شکارچي ميگ در طول جنگ با عراق بوده است. در طول جنگ با عراق، بيش از 160 شکار تاييد شده وسيلهء اف14 هاي ايران به ثبت رسيده است که از اين تعداد، حداقل 30 فروندشان مربوط به شکار جنگنده هاي مشهوري چون Mirage F.1-EQ و MiG-25 مي باشد.
در کنار اين، ايراني ها نمونه اي از اف14 را تحت پروژه اي به صورت «بامب کت» (Bombcat) درآوردند و همچنين آزمايشات نصب و شليک موشک MiM-23 Hawk را بر روي اف14 به انجام رساندند.
مثالي براي اثبات ادعاي شکار هواپيماها، اف14 شمارهء 6020 – 3 مي باشد که موفق شده است حداقل 6 هواپيما و هليکوپتر عراقي را در طول جنگ سرنگون کند، همچنين اين هواپيما، به عنوان اولين تامکت ايراني شناخته مي شود که به تاريخ مي 1981، موشک AIM-54A را بر عليه MiG-25RB عراقي شليک کرد. اين موشک، باعث ايراد خسارات در ميگ25 عراقي شد، اما هواپيماي عراقي توانست خود را به پايگاهش برساند و فرود آيد.
اف14 در خدمت نيروي هوايي شاهنشاهي ايران (IIAF)
ايران سفارش 80 فروند F-14A در دو مرحله به کارخانهء «گرومن» ارائه کرده بود؛ مرحلهء اول در اوائل سال 1974 به تعداد 30 فروند و مرحلهء دوم 50 فروند. هواپيماهاي اف14 سفارش داده شدهء ايران، به تدريج از ژانويهء 1976 (بهمن ماه 1354) به خدمت نيروي هوايي ايران (IIAF) در آمدند و تا تابستان 1977 (تير ماه 1356)، با پيشرفت آموزش و رسيدن به نقطهء آمادگي مطلوب خدمهء مخصوص، به طور کامل عملياتي شده بودند.
در اواخر سال 1978 (دي ماه 1357)، هشتادمين اف14 سفارشي ايران، به جاي تحويل، جهت منظورهاي آزمايشي سوختگيري هوايي در ايالات متحده نگهداري شد. با اين حال، در حدود 120 خلبان و 80 ريو (RIO = اپراتور رادار در کابين عقب اف14)، که ويژهء تامکت انتخاب شده بودند به همراه يک گروه ديگر تقريبن دورهء آموزشي خود را طي کرده بودند.
به دستور ش ا ه فقيد ايران، از سال 1977، اف14 هاي نيروي هوايي ايران، در يک سري از ماموريتهاي تمريني شرکت جستند. در اين تمرينات، اف14ها با حداکثر مهمات خود بارگذاري مي شدند. در نهايت، اين تمرينات، با چند شليک بسيار تماشايي موشکهاي AIM-54 پايان پذيرفت. دو شليک از اين موشکهاي AIM-54 توسط نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، به صورت غيررسمي، موفق به کسب رکورد جهاني در زمينهء کسب بيشترين سرعت، ارتفاع و فاصله تا هدف براي يک موشک هوا به هوا شدند.
به تاريخ اکتبر 1978، دو فروند F-14A نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، يک فروند MiG-25 شوروي را که در ارتفاع بسيار بالا و سرعت زياد در حال پرواز به سمت ايران بود، بر روي درياي خزر، شناسايي و رهگيري کردند و مانع از ورود جنگندهء شوروي به آسمان ايران شدند. اين عمليات که با قفل شدن رادار و سيستم موشکي فونيکس بر روي ميگ-25 همراه بود، باعث شد تا اتحاد شوروي، به پروازهاي شناسايي خود در آسمان ايران، پايان دهد.
اف14 به شماره سريال 6001 – 3
اولين جنگندهء اف14 که براي ايران ساخته شد و قبل از ارسال به انبار نيروي هوايي در پايگاه هوايي خاتمي (اصفهان)، مدت نسبتن کوتاهي مورد استفاده قرار گرفت. ابن هواپيما، مدت چند سال را در انبار سپري کرد تا به سال 1981، نيروي هوايي اسلامي ايران (IRIAF)، اين هواپيما را به واسطهء قطعاتي که مخفيانه توسط دولت ايالات متحده به ايران ارسال شده بود، راه اندازي کرده و وارد خدمت نمود. اين هواپيما در طول چند سال بعد، در چند نبرد هوايي با هواپيماهاي عراقي شرکت جست.
نيروي هوايي اسلامي ايران (IRIAF)، يک نيروي هوايي جديد؟
به تاريخ فوريهء – آوريل 1979 و تغيير حکومت در ايران، و خراب شدن روابط با ايالات متحده، انتظار مي رفت که ايران نتواند هيچکدام از اف14 ها را عملياتي نگه دارد. اين انتظارات به دليل شايعاتي در مورد خرابکاري هواپيماها توسط پرسنل آمريکايي شاغل در نيروي هوايي، قبل از ترک ايران، قوت بيشتر گرفت.
تا تاريخ سپتامبر 1980، نيروي هوايي ايران به نيروي هوايي جمهوري اسلامي ايران تغيير نام داده (IRIAF)، و مديريت جديد، شمار زيادي از هواپيماهاي عملياتي را به دليل مشکلات امنيتي ناشي از پاکسازي افسران، زنداني کردن، تبعيد يا بازنشستگي اجباري و اعدام پرسنل وفادار به ش ا ه از دست داده بود.
IRIAF در چنين شرائطي حياتش را شروع کرد و تامکتهايش درگير جنگي خونين با عراق شدند و حتا قبل از آغاز رسمي جنگ، اولين شکار خويش را به تاريخ 9 سپتامبر 1980 انجام داده بودند.
اما IRIAF به معني همان IIAF قديمي بود با تمام قابليتهايش: خلبانان و افسران بسيار ماهر و تکنسين هاي زميني کارآزموده. تمامي اين افراد پشت هر عقيده اي که داشتند، بسيار ميهن پرست بودند. اين افراد صادقانه در خدمت نيروي هوايي ماندند و کاري را انجام دادند که کمتر کسي قادر به بيان آن است و آن خدمت صادقانه به وطن بود، در جريان جنگي که رخ داده بود.
اف14 به شماره سريال 6020 – 3
اين اولين تامکتي شناخته مي شود که به سوي يک MiG-25 عراقي، موشک AIM-54A (فونيکس) را شليک کرد. اين درگيري به تاريخ 15 مي 1981 (ارديبهشت 1360) رخ داد و موشک فونيکس، به دلائل نامعلوم، تنها باعث خسارات اندکي در ميگ25 عراقي شد که گفته مي شود به وسيلهء خلبانان روسي هدايت مي شد. پس از اين، ميگ25 عراقي، با سرعت 2800 کيلومتر بر ساعت، به سمت پايگاهش در عراق فرار کرد.
اف14 به شماره سريال 6022 – 3
اين همان تامکتي است که به تاريخ 21 جولاي 1981، در فضاي بين بغداد تا مرز ايران، عليرغم دستوري که خدمهء اف14 بر عدم ورود به فضاي عراق تحت هر شرائطي داشتند، دو فروند رهگير MiG-23 عراقي را با شليک تنها يک موشک AIM-54A سرنگون ساخت!
اف14 به شماره سريال 6024 – 3
اف14 با شماره سريال 6024 – 3 مشهورترين تامکت در طول دوران حياتش محسوب مي شود. اين تامکت در طول خدمت خود در نيروي هوايي شاهنشاهي، يکي از دو اف14 اي بود که اقدام به رهگيري و قفل نمودن رادار خود بر روي MiG-25RBS (نوع شناسايي ميگ25) کرده بود. به تاريخ اکتبر 1978، دو فروند اف14 متعلق به پايگاه شکاري مهرآباد، بر روي درياي خزر، به مدت دو دقيقه، اقدام به رهگيري و قفل نمودن رادار خود بر روي ميگ25 شوروي نمودند و هواپيماي شناسايي شوروي، راهي بهتر از فرار در ارتفاع 65000 فوتي را نيافت!
اف14 به شماره سريال 6027 – 3
تامکت به شماره سريال 6027 – 3 به عنوان هواپيمايي شناخته مي شود که زودتر از بقيهء همتاياتش در جنگ به کار گرفته شد. اين هواپيما پيشتر متعلق به گردان 72 پايگاه شکاري بود، اين يگان، قبل از سال 1980، به هواپيماهاي F-4D مجهز شده بود. سپس به پايگاه شکاري مهرآباد منتقل گشت و در کنار چند تامکتي قرار گرفت که ماموريتهاي تمريني و پروازهاي دفاع هوايي براي پايتخت (تهران) را انجام مي دادند.
اف14 به شماره سريال 6032 – 3
اين تامکت، مثالي خوبي است از تغييراتي که در اسکادرانهاي عملياتي اف14 ها در طول جنگ با عراق داده شد. در ابتداي جنگ، در پايگاه هفتم شکاري بود، پس از شروع جنگ، يکي از اولين تامکتهايي بود که به طور کامل مورد تعميرات اساسي (اورهال) در ايران قرار گرفت.
از سال 1986، اين تامکت به گردان 81 ام پيوست و به تاريخ ژانويهء 1987، موفق شد يک MiG-23 عراقي را سرنگون کند.
هواپيماي 6031 – 6 اغلب با دو موشک AIM-54A و چهار موشک AIM-9P بارگذاري مي شد؛ اين پيکربندي حمل مهمات، ترکيبي متعارف براي مقابله با هواپيماهاي مهاجم عراقي نظير: MiG-25، Tu-16 يا Tu-22 بود. به همين دليل، پرسنل IRIAF سعي مي کردند وزن هواپيماهاي اف14 را پائين نگه دارند تا سوخت براي مواقعي که نياز به پرواز پرسرعت با پس سوز جهت تعقيب هواپيماهاي مهاجم لازم باشد، حفظ گردد. (اين پيکربندي بارگذاري مهمات، کامل نيست و از تعداد 6 موشک فونيکس تنها 2 موشک نصب مي شود، از اين رو، اف14 وزن کمتر و در نتيجه، مصرف سوخت کمتري خواهد داشت)
اف14 به شماره سريال 6039 – 3
هواپيماي 6039 – 3، اف14 اي است که دوربردترين شکار تاريخ جنگهاي هوايي جهان را به نام خود به ثبت رسانده است. اين هواپيما، به تاريخ 20 فوريهء 1987، با شليک يک موشک AIM-54A، يک فروند Mirage F1-EQ6 عراقي را به خلباني ستوان يکم احلان، از فاصلهء 150 کيلومتري مورد هدف قرار داد؛ خلبان عراقي، در دم کشته شد.
اف14 به شماره سريال 6047 – 3
اين تامکت، هواپيمايي است که هم قبل و هم بعد از انقلاب 1979، چند بار توسط مورد عکاسي قرار گرفته يا توسط ناوهاي جنگي خارجي در منطقهء خليج فارس، رويت شده است. در يکي از اين ماموريتها (که مورد عکاسي و شناسايي قرار گرفته است) اين هواپيما به سال 1986، از پايگاه شکاري تبريز، مجهز به يک موشک AIM-54A، دو موشک اسپارو و دو موشک سايدوايندر به منظور ايجاد پوشش هوايي (Combat Air Patrol) به هوا بلند شده است.
تنها در شش ماه پس از شروع جنگ، اف14 هاي ايران، بيش از 50 پيروزي هوايي بدست آوردند که عمدتن در برابر هواپيماهايي نظير MiG-21 و MiG-23 و معدودي نيز در برابر Su-20/22 بود. در مقابل نيز، فقط يک فروند F-14A (در نزديکي اهواز) به دليل برخورد قطعات متلاشي شدهء ميگ21 هدف قرار گرفته شدهء عراقي، دچار آسيب شد.
جنگ بين ايران و عراق، در 2 سال اول، مبدل به يک جنگ فرسايشي شد. دليل آن، ايجاد وقفه هاي طولاني بين نبردهاي کوتاه مدت ولي بسيار خونين و تلخي بود که به جهت نياز دو طرف براي سازماندهي مجدد و تجديد تدارکات مورد نياز نيروهاي نظامي، لازم مي گشت.
سرانجام در بهار سال 1982، (فروردين و ارديبهشت 1361)، نيروهاي ايراني موفق شدند م*****ان عراقي را به پشت مرزهاي بين المللي عقب برانند و از آن تاريخ تا اواسط سال 1988 (تير و مرداد 1367)، ايران در موقعيت مهاجم قرار گرفت.
اف14 به شماره سريال 6052 – 3
اطلاعات چنداني از سابقهء خدمتي هواپيماي 6052 – 3 در جنگ در اختيار نمي باشد، جز آنکه اين هواپيما از ابتدا، در خدمت گردان 73 ام شکاري بوده و اغلب طول مدت جنگ را در پايگاه هفتم شکاري، نزديک شيراز، به سر برده است. در اين مدت، يک فروند MiG-25 عراقي به تاريخ فوريه 1986 توسط اين هواپيما سرنگون گشت. از سرانجام اين تامکت، اطلاعي در دست نمي باشد.
اف14 به شماره سريال 6063 – 3
اين هواپيما اساسن براي خدمت در گردان 73 ام شکاري در نظر گرفته شده بود. (مستقر در پايگاه هفتم شکاري شيراز) اين هواپيما پيش از انقلاب، جزو هواپيماهاي رزرو نيروي هوايي محسوب مي شد و چند سال را نيز به همين دليل در انبار سپري کرده بود، تا اينکه در اواسط دههء 1980، به دليل جنگ، مجددن تحت سرويس قرار گرفته و عملياتي شد و جهت تقويت گردان 72 ام شکاري مستقر در مهرآباد، به آنجا پيوست؛ جايي که به سال 1987، براي آخرين بار در آنجا ديده شد.
بين سالهاي 1982 و 1986، تامکتهاي ايران، به تدريج، در يک سلسله از گشتهاي هوايي بر روي مناطق حساس سياسي يا اقتصادي نظير: تهران و جزيرهء خارک، شرکت مي جستند. اغلب اين گشتهاي هوايي، توسط تانکرهاي سوخت رسان Boeing 707-3J9C پشتيباني مي شدند. در اواخر جنگ، به دليل محدوديت در تعداد هواپيماهاي عملياتي، اين گشتهاي هوايي، اغلب تا 10 ساعت نيز به طول مي انجاميد که در اين مدت، اف14 هاي ايراني، 4 بار سوختگيري هوايي انجام مي دادند!
زمان و نبردهاي جديد هوايي که پيش آمد، باعث شد پيروزي هاي اندکي نصيب تامکتهاي ايران شود، اما آنها در نقش اصلي شان که همانا ايجاد ترس در نيروي هوايي عراق بود، انجام وظيفه کردند؛ و دليل آن (ترس)، زيانهاي سنگيني بود که پيش از اين در نبرد با اف14 هاي ايراني، عايد جنگنده هاي عراقي شده بود. از اين رو، جنگنده هاي عراقي، از هر نوع مقابله با تامکتهاي ايراني پرهيز مي کردند؛ بنابراين نفس حضور تامکت در آسمان منطقه، به تنهايي، مانع صدها حملهء هوايي عراق شده بود؛ و اين نيز به دليل دقت و کشندگي بسيار سيستم رادار AWG-9 و موشک بسيار دوربرد هوا به هواي AIM-54A موسوم به «فونيکس» بود. اين توانايي بود که تا پيش از آن، تاثير و دقتش در جنگ، در هيچ سيستم پدافند هوايي به اثبات نرسيده بود؛ آن هم در يک مدت طولاني.
تا سال 1987، هواپيماهاي عراقي، به وسيلهء تامکتهاي ايراني، تلفات بسيار سنگيني را متحمل شدند. بدين جهت، نيروي هوايي عراق، به دنبال راه چاره اي براي برابر کردن توان خود در نبردهاي هوايي، مي گشت. سرانجام در اوائل سال 1988، دولت فرانسه تصميم گرفت يک سري از جنگنده هاي ميراژ F.1EQ-6 را به عراق تحويل دهد که مجهز به موشکهاي پيشرفتهء هوا به هواي Super 530D و Magic Mk.2 بودند. به دنبال وقوع يک سري نبردهاي هوايي که در ماههاي فوريه، مارس و مي 1988 (اسفند، فروردين و ارديبهشت 1367) رخ دادند، هواپيماهاي عراقي، خساراتي را به نيروي هوايي ايران وارد کردند که از آن جمله، هدفگيري دو فروند اف14 ايراني در جولاي 1988، به وسيلهء موشکهاي 530DSuper شليک شده از ميراژ F.1EQ-6 در يک نبرد هوايي بود.
با در نظر گرفتن اوضاعي که تحت آن، اف14 و خدمهء شان، مجبور به عملياتي کردن هواپيمايشان در جريان جنگ هشت ساله با عراق شده بودند، بدون آنکه پشتيباني راداري از جانب آواکس يا ساير هواپيماهاي پيش اخطار، داشته باشند، و همچنين بدون وجود يک پشتيباني صحيح از جانب سايتهاي پدافند زميني، در برابر دشمني که به طور مداوم، با جنگنده هاي توانا و رادارهاي جديد، سيستم هاي ضدعمل الکترونيک پيشرفته و تسليحات مدرن که از جانب سه قدرت بزرگ شوروي، فرانسه و ايالات متحده روانهء عراق مي شدند، تجهيز مي شد، و همچنين با در نظر گرفتن فشاري که به طور مداوم از جانب رژيم تهران بر پرسنل تامکتها اعمال مي شد، عملياتي نگه داشتن هواپيمايي به پيچيدگي تامکت، به معجزه شباهت پيدا مي کند.
اين مسئله (عملياتي بودن تامکتها) به دليل موفقيت آنها در جنگ و همچنين ايفاي نقش پيشتازي در بين ساير هواپيماهاي نيروي هوايي ايران، به اثبات رسيده است. پشت اين حقيقت، که اغلب ناظران در سرتاسر جهان، قادر به درک آن شدند، نتيجهء نلاش فوق العادهء پرسنل IRIAF و سرمايه گذاري فراوان ايراني ها نهفته است.
تاثير گذر زمان بر اف14 هاي ايراني
با گذشت زمان بر اف14 هاي ايراني، تغييرات خيلي کمي در جزئيات ظاهري آنها به وقوع پيوسته است.
در طول دههء 1970، کلمهء IIAF در قسمت جلوي بدنه، زير کابين درج شد و هواپيماهاي اف14 ايران از شماره 6001 – 3 تا 6079 – 3 سريال بندي شدند. اين هواپيماها همچنين به شمارهء پايگاه شکاري محل خدمتشان نيز ناميده مي شدند؛ مانند پايگاه هفتم يا هشتم شکاري. براي نشان دادن اين موضوع، از يک دايرهء کوچک که در داخل آن عدد 7 يا 8 نوشته در قسمت دم هواپيما، پائين علامت پرچم، درج مي گرديد.
پس از انقلاب، شمارهء سريال در همان جاي خود حفظ شد، اما محل درج پايگاه خدمتي و نوع پرچم تغيير کرد. در وسط قسمت سفيد پرچم، علامتي را که نشان دهندهء عبارت عربي «الله اکبر» درج کردند و کلمهء IIAF به IRIAF تغيير کرد.
اف14 به شماره سريال 6079 – 3
يکي از موفق ترين تامکتهاي ايران، آخرين اف14 تحويل شده به ايران است که با شمارهء سريال 6079 – 3 مشخص شده است. (هشتادمين اف14 خريده شده به شماره سريال 6080 – 3، به دليل وقوع انقلاب، هيچگاه تحويل نگشت و جهت انجام آزمايشات پروازي در ايالات متحده نگهداري شد)
هواپيماي 6079 – 3، اندکي پس از تحويل به نيروي هوايي شاهنشاهي ايران، به عنوان هواپيماي رزرو IIAF، به انبار فرستاده شد، اما با وقوع جنگ در سپتامبر 1980، به خدمت در گردان 82 ام شکاري بازگردانده شد. اين هواپيما، هنوز کلمهء IIAF را بر روي بدنهء خويش داشت اما فاقد نشان پرچم ملي ايران در قسمت دم خود بود. اندکي بعد از ورود به خدمت IIAF 3 – 6079، اين هواپيما موفق شد يک MiG-23 و يک MiG-25 عراقي را سرنگون سازد.
چند ماه پس از ورود به خدمت، هواپيماي IIAF 3 – 6079 به IRIAF تغيير پوشش داد، اما باز هم فاقد نشان پرچم ملي در قسمت دم بود. نشان پرچم در اواخر سال 1981 يا اوائل 1982 بر روي هواپيما درج شد.
اما افتخارات هواپيماي 6079 – 3 در پرواز مورخ 9 فوريه 1988 تکميل شد. اين هواپيما، با هدايت ستوان يکم خلبان اويسي، در يک نبرد هوايي نابرابر، موفق شد سه فروند ميراژ F.1EQ-6 را عراقي در يک روز و حين دو پرواز به فاصلهء تنها 2 ساعت سرنگون سازد.
نکته: به تاريخ 7 ژانويهء 1981، يک فروند F-14A متعلق به پايگاه هفتم شکاري، با هدايت سرهنگ خلبان «فرح آور» يک فروند موشک AIM-54A به 4 فروند MiG-23BN که در کنار يکديگر پرواز مي کردند، شليک کرد. گزارشات تاييد شده، حاکي از برخورد موشک به ليدر گروه پروازي ميگهاي عراقي مي باشد که باعث شد ظرف چند ثانيه، هواپيماي مزبور، با انفجار بسيار مهيبي از صفحهء آسمان پاک شود ثانيه اي بعد از انفجار، خسارات بسيار سنگيني به دو هواپيماي مجاورش وارد مي شود. چهارمين ميگ نيز ظاهرن به علت موج انفجار و برخورد ترکش، کنترل خود را از دست داده و سرنگون مي شود.
جهت اطلاعات بيشتر به کتاب «Iran-Iraq War in the Air, 1980-1988» نوشتهء تام کوپر و فرزاد بيشاپ مراجعه فرمائيد.
در دستان خلبانان ماهر نيروي هوايي ايران، جنگندهء F-14A ثابت کرد که بهترين شکارچي ميگ در طول جنگ با عراق بوده است. در طول جنگ با عراق، بيش از 160 شکار تاييد شده وسيلهء اف14 هاي ايران به ثبت رسيده است که از اين تعداد، حداقل 30 فروندشان مربوط به شکار جنگنده هاي مشهوري چون Mirage F.1-EQ و MiG-25 مي باشد.
در کنار اين، ايراني ها نمونه اي از اف14 را تحت پروژه اي به صورت «بامب کت» (Bombcat) درآوردند و همچنين آزمايشات نصب و شليک موشک MiM-23 Hawk را بر روي اف14 به انجام رساندند.
مثالي براي اثبات ادعاي شکار هواپيماها، اف14 شمارهء 6020 – 3 مي باشد که موفق شده است حداقل 6 هواپيما و هليکوپتر عراقي را در طول جنگ سرنگون کند، همچنين اين هواپيما، به عنوان اولين تامکت ايراني شناخته مي شود که به تاريخ مي 1981، موشک AIM-54A را بر عليه MiG-25RB عراقي شليک کرد. اين موشک، باعث ايراد خسارات در ميگ25 عراقي شد، اما هواپيماي عراقي توانست خود را به پايگاهش برساند و فرود آيد.
