گنجینه معماری خراسان رضوی

[Hosein Kian]

سلام و درود بر دوستان ِ عزیز معماری ..

این تاپیک را برای "گنجینه معماری مشهد" افتتاح می کنیم ، و از این پس مطالب مرتبط را در اینجا قرار می دهیم .

موفق باشید...
.
.
.
قوانین این تاپیک :
1- لطفا ،در عنوان پست ِ خود ، نام ِ مکانی را که می خواهید ارائه و بررسی کنید ، بنویسید .
2- به خاطر احترام به قانون ِ نشر ، ذکر ِ منبع را فراموش نفرمایید .
3- عکسها را از سایتهای معتبر آپلود کنید، تا پست ها بعد از گذشت ِ زمان ، دچار مشکل نشوند .
4- لطفا جهت ِ حفظ ِ انسجام و تسلسل ، از دادن ِ پست های بی ارتباط با موضوع (اسپم) اکیدا خودداری نمائید .

فهرست مطالب:
1.سابقه تاریخی مشهد#1-#15
2.موزه و باغ نادرشاه #2-#6-#16
3.هارونیه#3
4.مجتمع تفریحی و توریستی ویلاژتوریست#4
5.مجتمع تجاری وصال مشهد#5
6.برج های دوگانه48 و52 طبقه مهر و ماه# 7
7.هتل پنج ستاره ی قصر مردان شاندیز#8
8.پدیده شاندیز#9
9.خزانه نادر شاه افشار#10
10. میل رادكان#11-#12
11.هتل هشت باغ#13
12.خانه ملک#14-#16
13.ضریح امام رضا(ع)#16
14.بقعه شیخ طبرسی#16
15.مسجد گوهرشاد#16
16.مسجددودر#16
17.مدرسه پریزاد#16
18.آرامگاه پیر پالان دوز#16
19.کاروانسرای بابا قدرت#16
20.سرای قدیمی عزیزاله اف#16
21.حکام قلی بیک(حمام رضوی)#16
22.مدرسه عباسقلی خان#16
23.مدرسه نواب#16
24.مصلی پایین خیابان#16
25.آرامگاه شیخ محمد مومن عارف استرآبادی#16
26.آرامگاه امیر غیاث‌الدین شاه ملک #16
27.مقبره میرزا ابراهیم رضوی#16
28.باغ ملک آباد#16
29.باغ خونی#16

تکمیل فهرست1393/03/11

---

این یک فایل در مورد مشهد و سابقه تاریخی این شهر که امیدوام به کارتون بیاد...

 

[nooshafarin]

گنجینه معماری مشهد

گنجینه معماری مشهد

موزه باغ نادر در مشهد
آرامگاه نادرشاه بنایی است که به یادبود نادرشاه افشار در شهر مشهد ساخته شده‌است
قوام‌السلطنه در اواخر عهد قاجار (۱۲۹۶ خورشیدی) در محل یکی از مقابر ویران شده نادری آرامگاه جدیدی برای وی ساخت(۵۲) و استخوانهای او را از تهران به مقبره مزبور حمل کردند. این بنای جدید که در محل فعلی آرامگاه وی قرار داشت مدتی بر پا بود تا این که انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی درصدد بر آمد آرامگاهی مناسبِ شأن نادرشاه برای وی در همان محل مقبره ساخته قوام‌السلطنه احداث نماید. این کار از سال ۱۳۳۶ شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به پایان رسید
مقبره کنونی نادرشاه واقع در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا (نادری سابق) که پس از آرامگاه علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان مهم‌ترین موضع توریستی ـ تاریخی شهر مشهد تلقی می‌شود، در باغی به مساحت ۱۴۴۰۰ متر مربع ساخته شده‌است. مقبره شامل سکویی دوازده پله‌ای، محل گور، پوششی خیمه مانند بر روی قبر، سکویی مرتفع در مجاور قبر با مجسمه نادرشاه سوار بر اسب و سه تن دیگر در پی او، یک غرفه فروش کتاب و دو تالار برای موزه‌است
طراح بنا مهندس سیحون بود و مجسمه‌ها را هنرمند فقید ابوالحسن صدیقی ساخته‌است. مصالح مقبره عمدةً از سنگهای خشن و سخت گرانیت کوهسنگی مشهد است
بعضی از قطعات سنگ بسیار بزرگ انتخاب شده تا تداعی کننده مقبره دوم ساخته خود نادرشاه باشد. پوشش مقبره کاملاً به مانند چادر عشایری است، که نادر در آن زاده و هم کشته شده‌است. پوشش دیوارهای داخلی مقبره نیز از سنگهای مرمر اُخرایی رنگ مراغه انتخاب شده تا قتل نادرشاه در داخل چادر را تداعی نماید
از موقوفات کرامند نادری که از تصرف وقف خارج شده بود روستای دهشک در مجاور شهر تابران توس احیا شده و در اختیار موقوفه نادری قرار گرفته است(۵۳) که احتمالاً به زودی از محل در آمد آن به بخشی از نیّات واقف بر سر قبر وی عمل خواهد شد.
مجموعه باغ و موزه آرامگاه
ساختمان جدید آرامگاه نادر شاه افشار به گزارش میراث خبر در تاریخ ۱۲ فرودین ماه سال ۱۳۴۲ با حضور پهلوی دوم به همت انجمن آثار ملی در باغ نادری بازگشایی شد
نادر شاه افشار فاتح دهلی در هنگام حیات خود دستور به ساخت آرامگاهی کوچک در بالا خیابان مشهد داد. این آرامگاه کوچک در سال ۱۱۴۵ هجری قمری در مجاور چهارباغ شاهی و روبروی حرم امام ضا از خشت و گل ساخته شد. موزه نادری در قسمت اصلی بنای یادبود آرامگاه افشار در ۲ تالار به منظور معرفی آثار تاریخی این دوره شکل گرفته‌است. این بنا به همت انجمن آثار ملی در سال ۱۳۴۲ خورشیدی توسط مهندس هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده‌است
تندیس نادر شاه سوار بر اسب به همراه تنی چند از سربازانش بر فراز یک حجم سنگی مرتفع توسط مجسمه ساز شهیر ایرانی زنده یاد استاد«ابوالحسن صدیقی» ساخته شده‌است. تالار شماره ۱: این تالار به انواع سلاح‌های دوره افشاریه، تابلوهای نقاشی از نادر و صحنه‌های جنگ، وسایل سوار کاری مانند زین و برگ اسب از دوره افشاریه تا قاجاریه، چند نسخه خطی از جمله تاریخ جهانگشای نادری و دو شمشیر متعلق به نادراختصاص دارد که روی یکی کلمه«السلطان نادر» حک شده و روی دیگراین بیت شعر طلاکوب شده‌است: شاه شاهان نادر صاحب قران هست سلطان بر سلاطین جهان این شمشیر در دشت مغان به سال ۱۱۴۸ هجری در روز تاجگذاری نادر از طرف ملت ایران به وی هدیه شده‌است. تالار شماره ۲: این تالار در سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شد و در آن انواع سکه، ظروف و دیگر اشیای اهدای از دوره صفویه تا معاصر به نمایش در آمده‌است. همچنین در گوشه شمالی آرامگاه نادر آرامگاه محمد تقی خان پسیان سردار خراسان قرار دارد.
عکس: مصطفی معراجی

The construction of this museum had begun in the year 1956 AH and finalized in the year 1961. This was erected on grounds having an area of 1448 sq. m. and was inaugurated in the year 1963. This structure comprises of the Central Library, main hall, sections used for official purposes which are in the surrounding area of the tomb. Samples of implements used in warfare during the period of Nader and a collection of objects relative to millenniums before the birth of Christ are displayed here. This museum is affiliated and attached to the Cultural Heritage Organization of Iran
Naderi Museum Garden
Iran, Razavi Khorasan Province, Mashhad City
Photographer: Mostafa meraji
Wikipadia.com
www.itto.org​

 

[zanememar]

​

در 25 کیلومترى شمال غربى مشهد در حاشیه غربى جاده مشهد - طوس، بنایى ناشناخته و پر رمز و راز قرار دارد. بقعه «هارونیه » بنایى است مکعب شکل و آجرى که در قلب دشت طوس واقع گردیده است. این بنا از نظر عظمت، قطر پایه‌ها، قدرت ایستایى در کف و گنبد داراى معمارى خاص است و توجه به این نکته که هارونیه یگانه اثر برجاى مانده از شهر باستانى طوس است، اهمیت آن را مشخص‌تر مى‌سازد.

بقعه هارونیه: تنها اثر بجا مانده از توس قدیم. در حالیكه عوام الناس این بنا را زندان هارون می‌نامند تحقیقات اخبر نشان داده است كه بقعه هارونیه صرفا ‌آرامگاه یا خانقاهی است كه در سده های هفتم یا هشتم هجری ساخته شده است.

گنبد هارونیه
تنها اثر بر جای مانده از توس قدیم بنای آجری است معروف به گنبد هارونیه که در دهه های اخیر به همت انجمن اثار ملی و میراث فرهنگی خراسان مرمت و بازسازی شده است مردم این بنا را زندان هارونیه می‌نامند و در متون وسفر نامه ها از آن مسجد توس آرامگاه و خانقاه غزالی نام برده شده است. هارونیه كه احتماﻷ مدرسه یا خانقاهی مربوط به سدﺓ هشتم می‌باشد سنگ یادبودی بنام محمد غزالی در وسط محوطه كارگذاشته شده است. چون آرامگاه «امام محمد غزالی» در توس می‌باشد و محل آن دقیقاً روشن نیست، در مجاورت این بنا به یادبود این دانشمند، سنگ مزاری نصب شده است. این ساختمان زیرزمینی دارد كه عقیده عمومی مردم این است كه به عنوان زندان از آن استفاده می‌شده است. تحقیقات اخیر نشان داده که هارونیه صرفا آرامگاه یا خانقاهی است گه در سده‌های هفتم یا هشتم هجری هم پهلو با یک بنای مذهبی دیگر و بر روی خرابه های ابنیه کهن ساخته شده است این بنا مشتمل بر یک فضای وسیع مربع گنبد دار به ارتفاع حدود25 متر و وسعت 12*12 متر است در انتهای بنا سه حجره با اتاقک با تزئیناتی شامل گچبری قرار دارند تزدینات خارجی آن منحصر به قابهای عمودی و ستون نماهای طرفین ورودی می‌باشد. راه پله هایی دارد كه می‌توان به طبقه دوم بنا رفت فعلاً آن را بسته اند ولی در دوران كودكی من باز بود و طبقه دوم را نیز چند بار دیده‌ام فضای بسیار كوچكی دارد. محل جدیدی كه به تازگی در این محوطه توسط باستان شناسان پیدا شده، می‌گویند مدرسه یا مسجد بوده است.

معمارى بنا
بناى هارونیه کلا آجرى است و هیچ گونه تزئین کاشى در آن به کار نرفته است، این بنا به صورت چهار ضلعى است که ابعاد آن در اضلاع مختلف به علت وجود قناسى نابرابر است. ابعاد آن به ترتیب ضلع شمالى 5/19 متر، ضلع جنوبى 20 متر، ضلع شرقى 28 متر، ضلع غربى 29 متر است. ارتفاع گنبد از کف بنا 26 متر، ارتفاع ایوان 21 متر، ارتفاع گنبد کوچک قسمت شمالى 11 متر، طول و عرض گنبدخانه 12×12 متر و ارتفاع کمر پوش بنا از کف 9 متر است. داراى یک ورودى در سمت جنوب با سردر فوق العاده رفیع بدون تزئینات کاشى و تماماً آجر است و گنبدخانه اى که در سطح وسیعى پوشیده است.


منبع : ksabz.net​

 

[rm_arch]

مسجدی عجیب و جالب که تنها در ایران وجود دارد!!

مسجدی عجیب و جالب که تنها در ایران وجود دارد!!

در سفر به نیشاپور؛ جاذبه‌های بسیاری توجه گردشگر را به خود جذب و جلب می‌کند. جاذبه‌هایی که در گذر تاریخ یا برگرفته از نام بزرگان این سامان است و یا همت بلند مردان آن. گذشته از آرامگاه خیام و عطار و باغ‌هایی که بزرگانی چون امامزاده محمد محروق، کمال الملک، مشکاتیان و صدها بزرگ دیگر را در خود جای داده است؛ نیشابور جاهای دیدنی دیگری هم دارد که در دوره معاصر و به دست هنرمند استادکاران ایرانی ساخته شده است. دهکده چوبی نام مجموعه‌ای است که در میان مردم شهر به مسجد چوبی مشهور است؛ معماری ویژه‌ای دارد که در کمتر جایی از ایران شاید بتوان آن را یافت.

​

​

​

ماهنامه بین‌المللی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی «جاده ابریشم» در صفحه 115ضمیمه شماره 57 خود، در مرداد 1382، از مسجد چوبی نیشابور، چنین نوشته است: "مسجد چوبی" برای اولین بار در سال 1325 با دیوارهای كاه‌گلی و سقف چوبی، با وسعت فعلی و در همین مكان بنا شد و در سال 1378 پس از مخروبه شدن مسجد اولیه، مسجد فعلی با شكل و شمایل جدید و با شیوه‌ای نوین در همان مكان احداث گشت.

​

این مسجد اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان و به وسعت دویست متر مربع و سقف آن به صورت شیروانی می‌باشد و دارای دو مناره هر كدام به ارتفاع 13متر از سطح زمین و وزن تقریبی 4تن می‌باشد و شكل ظاهری آن به صورت كشتی‌ای است كه گویی بطور وارونه روی زمین قرار گرفته است.

​

در مجموع 40 تن چوب در بنای آن بكار برده شده و ساخت آن حدود دو سال به طول انجامیده است. سه درب ورود و خروج و 5 پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسكلت آن از نوع سازه‌های مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour یا Double ساخته شده است و آبدارخانه این مسجد، دارای كابینت‌ها، دیوارها و حتی سینی‌های چوبی است، كف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسائل بهداشتی با كاشی و سرامیك پوشیده شده است.
چوب‌های مختلفی از درختان بارده و بی‌بر هم در ساختمان و هم در تزئینات داخلی از قبیل كتیبه‌ها، محراب و... به كار رفته است نظیر انواع كاج‌ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشك، گردو و توت. نورپردازی آن هارمونی ویژه‌ای از رنگ‌های شاد است كه به شب‌های آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است.»

​

مسجد چوبی در فاصله 7 كیلومتری نیشابور بنا شده و سازنده آن فردی بنام مجتهدی می باشد. این مجتمع دارای موزه و كتابخانه، رستوران، فروشگاه، نانوایی، الاچیق‌های منحصر بفرد چوبی و سوئیت‌هایی است كه دیدن آن تداعی كننده پیوند و امتداد هنرمندان حال نیشابوری با نسل گذشته فرهیخته خود می‌باشد.

​

در این میان ناگفته نماند که این مجموعه که همچنان در ورودی آن نوشته شده خصوصی است و تعلقی به دولت ندارد، اگر تحت نظارت و تعمیر و بازسازی قرار نگیرد، بسان هزاران بنای دیگر این ملک به نابودی کشیده خواهد شد. خانه چوبی تداعی کننده هنری است که انسان را با خود به میان خاکستر تاریخ می‌برد.

 

[rahajo0on]

مجتمع تفریحی و توریستی ویلاژتوریست مشهد

مجتمع تفریحی و توریستی ویلاژتوریست مشهد

مجتمع تفریحی و توریستی ویلاژتوریست در یکی از مهمترین موقعیت اقتصادی و گردشگری شهر مقدس مشهد و در انتهای بلوار وکیل آباد، ابتدای جاده ییلاقی طرقبه قرار گرفته است.دسترسی سریع و آسان به اصلی ترین بزرگراهها، این پروژ را از لحاظ موقعیت به عنوان یکی از ممتاز ترین پروژه های تجاری و توریستی کشور مطرح نموده است.

​

​

نزدیکی به ایستگاه مرکزی قطار شهری، با فاصله ۸۰۰ متر، کوهستان پارک شادی، پارک جنگلی وکیل آباد، منطقه گردشگری سرزمین تمدن ها، سد چالیدره، بند گلستان و دیگر جاذبه های طرقبه، جایگاه ویژه ای را از نظر سرمایه گذاری سودآور و مطمئن برای این پروژه رقم زده است.

​

​

​

سازه ومعماری پروژه ویلاژتوریست بصورتی خاص ومنحصربفردطراحی ودرحال اجرا میباشدبطوریکه معماری ان باپیشرفت فیزیکی۶۰% به مراحل اجرایی مشروحه ذیل رسیده است:اتمام اجرای کلیه دیوارهای برشی – اتمام طراحی سازه گنبد – شروع ساخت سازه پله های حلزونی جلوی ساختمان – اجرای %۷۰ عملیات بنایی سرویسهای بهداشتی اجرای %۷۰ عملیات بنایی سایرتیغه های داخلی غیرازمغازه ها…

​

​

 

[rahajo0on]

مجتمع تجاری وصال مشهد

مجتمع تجاری وصال مشهد

مجتمع طلا و ملزومات عروس (وصال) درمنطقه نمونه گردشگری سپاد و در مجاورت مجتمع تجاری الماس شرق قراردارد.این مجتمع برای مشاغل مرتبط با نیازهای عروس و داماد ازجمله مغازه های فروش و توزیع لباس،پوشاک و پارچه ، طلا و جواهر،آئینه و شمعدان، لوازم آرایشی،کیف وکفش و سایر ملزومات عروس و داماد ساخته می شود دارای ویژگی ها و معماری خاص و منحصر به فرد می باشد.

​

​

​

​

​

​

مجتمع تجاری وصال در زمینی به مساحت ۱۱۲۷۰ مترمربع و با زیربنای به مساحت حدود ۴۴۰۰۰ مترمربع و در شش طبقه در دست ساخت است . همچنین پارکینگ مورد نیاز مجتمع با مساحت زیر بنای حدود ۲۵ هزار مترمربع در زمین مجاورپروژه و در ۶ طبقه اجرا خواهد شد.مجتمع تجاری وصال علاوه بر داشتن حدود ۴۰۰ واحد تجاری دارای ۴ واحد بانک، تالارهای پذیرایی ، رستوران و سایر خدمات رفاهی مورد نیاز می باشد.عملیات ساخت این مجتمع در نیمه دوم سال ۱۳۸۴ شروع شده و طبق برنامه زمان بندی قرار است در سال ۱۳۸۸ تکمیل و مورد بهره برداری قرار گیرد . – هزینه ساخت و اجرای پروژه مجتمع تجاری وصال و پارکینگ طبقاتی آن بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است.در حال حاضر عملیات سفت کاری پروژه تقریبا تکمیل و همزمان عملیات نازک کاری آن در دست انجام میباشد.روند پیشرفت عملیات نسبت به کل کار حدود ۷۰% می باشد.

​

​

​

​

 

[mahsa.h*]

موزه و باغ نادرشاه درمشهد

موزه و باغ نادرشاه درمشهد

The construction of this museum had begun in the year 1956 AH and finalized in the year 1961. This was erected on grounds having an area of 1448 sq. m. and was inaugurated in the year 1963. This structure comprises of the Central Library, main hall, sections used for official purposes which are in the surrounding area of the tomb. Samples of implements used in warfare during the period of Nader and a collection of objects relative to millenniums before the birth of Christ are displayed here. This museum is affiliated and attached to the Cultural Heritage Organization of Iran
Naderi Museum Garden
Iran, Razavi Khorasan Province, Mashhad City

مقاله از استاد محترم آقاي مهندس محمد خبازي:
تجربه فضا ديگر تجربه فضاي مطلوب معماري به راحتي ممكن نيست. زندگي هر روزه ما در هياهوي خيابانهاي شلوغ شهر و ساختمانهاي يكسان مي گذرد. من هم باورم نمي شد كه پس از يك صبح گرم و عكاسي در خيابانها و كوچه هاي شلوغ مركز شهر ، بهشتي در چند قدمي ،‌ انتظارم را مي كشد:‌ - مشهد ،‌ 26 مرداد ماه 1381 ، چهارراه شهدا ، ساعت 12 ظهر. عجيب بود كه چطور سالها به خاطره خودم از اين مجموعه زيبا اكتفا كرده و براي تجديد آن قدمي بر نداشته بودم. اين ، شايد از همان عادت ما به رنگارنگي كاذب زندگي معمولي و عجله براي كارهايي كه هرگز تمامي ندارد ، سرچشمه مي گرفت. قدم اول در ميان شلوغي و ازدحام و بوق و دود و داد ، در ظهر گرم چهارراه شهدا ، تبرزينهاي حصار مانند باغ كه انگار از صدها سرباز آماده به رزم زير كفپوش پياده رو خبر مي دادند ، من را به درب ورودي مجموعه راهنمايي كردند و ناگهان در افق ديد من منظره اي نمايان شد كه شوكي مانند حجمي از آب سرد در آن هواي دم كرده داشت. بهتر است خودتان شاهدش باشيد : مگر مي شد اينهمه عظمت را ، ‌اينگونه ، در يك جا به لشگر كشيد ؟ هوشنگ سيحون. متولد تهران 1299. ديپلم متوسطه ، تهران 1319. دريافت درجه مهندسي معماري از دانشكده هنرهاي زيبا 1323. دريافت ديپلم معماري دانشكده بوزار پاريس 1328. دانشيار و استاد دانشگاه تهران و رياست دانشكده هنرهاي زيبا تا سال 1347. فعاليتهاي متعدد معماري ،‌ هنري ، علمي و سمينارها ، سخنراني ها و نمايشگاهها در نقاط مختلف جهان. آثار زيباي معماري او نام آشنايند و فعاليتهاي هنريش نظير نقاشي ، سراميك ، گليم و بويژه كروكيهاي معماري ايران را در دانشگاهها و كلكسيونهاي برجسته دنيا مي توان يافت. سيحون ، با كارنامه اي درخشان ، همواره از نام آوران معماري معاصر ايران خواهد بود. و آرامگاه تنها واژه اي كه در اولين برخورد مي شد بيان كرد « عظمت » بود. عظمت تاريخي كه بر تمدن ايران زمين گذشته بود و به حق ، تجليلي شايسته از آن شده بود. آرامگاه باشكوهي كه در ميان باغي زيبا ، داستانهاي جنگاوري پادشاهي بزرگ را براي آيندگان ،‌ به تصوير مي كشيد. احجام سنگين و با شكوه ، ‌تيره روشنيهاي عميق و سنگين ، مقياسهاي تأثير گذار ، جنسيتهاي خيره كننده و مجسمه … از ابتداي ورود ، نادر و سربازانش ، در بلندا ، برمجموعه و بر ديد و حواس ما سلطنت مي كنند. نادر سوار بر اسب و سه سرباز عصر نادري در ركاب. مجسمه اي از برنز در اتفاع شاخص 5/12 متري. باطرحي از استاد ابوالحسن صديقي. حضور جدي او بر همه جا سايه افكنده بود. صداي حركت و كشاكش جنگ از آن برميخاست. صداي سم اسبان ، صداي شمشيرها و فرياد بدنهاي به خون آغشته ، صداي رزم و جنگ آوري. اگر كمي از اين مجسمه و برج با عظمت سنگي آن كه با بلوكهاي سنگي نامنظم بر ساختاري بتوني استوار شده ، فارغ شويم ، به بناي اصلي مي رسيم ؛ حجم سنگيني كه برستونهاي چند وجهي ستبري قرارگرفته است. پياده نظاهي كه به رهبري فرمانده خود ، با آرامش به جلو در حركتند. حركت را در نظم وسوسه انگيز سايه روشنشان مي توان ديد. با ورود به جمع اين سربازان ، ناگهان تاريكي بر فضا غلبه مي كند و به آرامش ابدي آرامگاه مي رسيم… و سكوت و . . . فضايي نيمه تاريك با پوششي از سنگهاي تراورتن قرمز و بلوكهاي سنگی غيرهم شكل ، ‌كه پراكنده و نامنظم از ميان ديوار بيرون زده اند. سقف بتوني چهار وجهي با نورگيرهاي مثلثي شكل و طرحدار در اطراف آن ، كه نور كم و رنگداري را به داخل مي فشاندند. و نادر ، در گوشه اي از اين فضاي وهم و خيال در زير سنگ قبري زيبا آرميده است. حجمهاي بتوني سربرآورده از ديوار قرمز رنگ تالار ، گويي داستانسراياني از تاريخ اند كه در گوش ما زمزمه مي كنند. در آن كنج خلوت و كم نور ، در پشت سنگ قبر ، وقتي به نور پر فروغ بيرون نگاه مي كردي ، نادر فقط يكي از داستانهاي اين قصه گويان پرشور وساكت بود كه حماسه تمدني هزاران ساله مي خواندند. موزه متصل به بناي مركزي آرامگاه ، دو تالار كوچك ، كه از بيرون ، بلوكهاي نامنظم سنگي ، نظير آنچه كه در برج بكار رفته بود پوشيده اند ، در درون ، ساده و بي پيرايه ، به موزه اي اختصاص يافته اند : شمشيرها ، تيروكمان و خنجرها ، تفنگها و لباسها و . . . گويي قصه گويان تالار اصلي ، سر برآورده از تاريخ به رنگ خون نادر ، تن در اين اتاقها فرسوده اند و براي اثبات گفته هاي خويش ، با رزم آلات حقيقي دست و پنجه نرم مي كنند هريك از اين دو تالار ، از بيرون ، شخصيت مستقل خود را دارند . اولي با شبكه اي نامنظم و بتوني ، كه سايه روشن نما را ، در حاله اي از ابهام باقي مي گذارند ودومي كه با احجامي بيرون زده از سقف ، آب نماهايي را تشكيل داده اند… صداي زلال آب. در راه ورود به تالار دوم ، در مقابل راهرويي كه به بيرون باز شده تا شايد باريكه اي از نور بر ورودي بيفشاند ، نيم تنه اي از پادشاه ، خوشامد گوست. نيم تنه اي مرمرين ، هنر دست استاد صديقي. با گذر از اين فراز و نشيبها ، وقتي دوباره به تالار باز مي گردي ، تاريكي درون را بر روشني بيرون ترجيح مي دهي. لختي ، يا حتي بيشتر ، در كناره ها و برسكوها مي نشيني و اينجاست كه در تلاطم نسيم خنك بيرون ، زير پاي سربازان بي جان ايران زمين خود را در مقابل عظمت تاريخي هزاران ساله، كودكي مي يابي. در ترديد رفتن و ماندن ، چند پله پايين تر ، دري كوچك پيداست. برج اينجا فضا بي واسطه زيباست . بي دغدغه ، بي آلايش سنگين ، خيال انگيز ، پر وسوسه. نه . . . نه . . . هر سخني گزافه است. بي فايده است . . . اينجا « فضا » است. چيزي نمي گويم. بگذار هر روز اگر خود به اينجا قدم گذاشتيد ، تجربه اش كنيد! ولي جلوي آن تريبون خاموش ، با آن روشنايي باريك نزديك سقف و زير وزن عجيب فضا شما هم مثل من به صدا خواهيد آمد : همانگونه كه در ديگر آثار سيحون ديده بودم ،‌ هيچ عنصري از قلم طراحي او گريزي نيافته بود! ساختمان مديريت ، كتابخانه ،‌ نگهباني ، گلخانه و محوطه . باغچه ها ، آبنماها ، حوضها ، نيمكتها وديگر عناصر محوطه به زيبايي طراحي شده بودند. وسواس طراحي او در عين سادگي و پختگي ، مجموعه اي به ميراث فرهنگي ما تقديم كرده كه در خور ستايش است: مجموعه آرامگاه نادري . پراكنده - كار از 22 مهر 1335 آغاز شد. 11 آذر 1335 آغاز عمليات ساختماني و 25 خرداد 1338 تحويل موقت و 17 اسفند1340 تحويل قطعي بود. مجموعه رسماً در 12 فروردين 1342 بازگشايي گرديد. - بناي آرامگاه كه 1200 متر مساحت دارد داراي سه ايوان شرقي ، جنوبي و غربي متصل به يكديگر است و در ميان باغي به مساحت 15469 مترمربع قرار گرفته است. - مجسمه برنزي نادر بر اساس طرح گچي استاد ابوالحسن صديقي و از سال 1337 توسط كارخانه ايتاليايي ريخته گري بروني انجام و در 13 شهريور 1339 نصب گرديد. - در كنار پلكان ورودي اصلي ، لوله توپي قرار دارد كه در سي و پنجمين سال پادشاهي شاه عباس اول ، از پيروزي بر سپاه پرتغالي ها بدست آمده و در سال 1354 در كنار آرامگاه نصب گرديده است. - علاوه بر موزه ، كتابخانه عمومي كوچك اما زيبايي ، در ميان محوطه باغ قرار دارد. - در ميان محوطه ، آرامگاه كلنل محمد تقي خان پسيان از سربازان شجاع ايران ، يكي از زينت بخشهاي مجموعه است. و ديگر هر آنچه هست ، حضور يست مقتدرانه. وقتي چند ساعت بعد ، سوار بر تاكسي و درحال حركت ، ‌همانگونه كه فرياد بي صداي نادر را بر فراز اين معماري خيال انگيز مي شنيدم ، و تبرزين افراشته اش را ، در شلوغي و بيداد چهارراه شهدا ، كه نمي دانستم كارزار جنگ داغستان است يا جنگ مسافركشها با بيداد آفتاب ، ناخواسته از خود مي پرسيدم . . . امروز به كجا مي تازي ؟

 

[mlarchitect]

برج های دو گانه 48 و 52 طبقه ی مهر و ماه مشهد......

برج های دو گانه 48 و 52 طبقه ی مهر و ماه مشهد......






پروژه شاخص برج های دوگانه "مهر و ماه" به عنوان بزرگترین و بلندمرتبه ترین پروژه چند عملکردی شرق کشور با مشارکت شهرداری مشهد و سرمایه گذاری شرکت ستاره البرز شرق در حاشیه بلوار وکیل آباد در زمینی به مساحت بیش از 4 هکتار و با زیربنای حدود 330 هزار متر مربع احداث خواهد شد. عملکرد های اصلی "مهر و ماه" شامل مسکونی، تجاری فروشگاهی و دفتری، هتل 5 ستاره بین المللی و توقف گاه می باشد که با فرهنگی و اجتماعی (سینما، تالارهای همایش و مراسم، رستوران ها و کافی شاپ ها و ...) و نیز فضاهای خدماتی و تاسیساتی با رویکرد گردشری پشتیبانی می شود.
ساختار کلی
- رستوران چشم­انداز در بالاترین طبقه برج اداری- اقامتی قرار گرفته، تا امکان استفاده از منظر حاصل از ارتفاع و کیفیت قرارگیری فراهم شود.
- برج اداری- اقامتی در سمت جنوبی و با حفظ فاصله حدود 65 متری از بدنه وکیل­آباد استقرار یافته، و برج مسکونی با حفظ فاصله حدود 160 متری در شمال آن واقع شده است.
- برای فراهم کردن امکانات مناسب منظر، برج مسکونی (۵۲ طبقه) از برج اداری- اقامتی (۴۸ طبقه) بلندتر منظور شده است.
- کف باغ بام در سقف طبقه اول، بصورت شیبدار ملایم و منحنی، فضای سبز و باز عمومی با احداث جداره­هایی برای کنترل اشراف بر بافت مسکونی مجاور خواهد بود.
- در طبقه اول تجاری ارتفاع میانگین 10 متر منظور شده که برای ساخت فروشگاه­های بزرگ از برندهای معتبر بین­المللی ضروری است، و در آن اقدام به احداث نیم طبقه نخواهد شد.
- سه طبقه بخش تجاری از طریق بازشوهای دیداری در طبقه اول و همکف (به مساحت حدود 12000 مترمربع) و بازشوهای دسترسی به باغ بام عمومی، به یکدیگر ارتباط خواهد داشت.
- در تراز همکف یا ترازهای پیوسته به آن، ایستگاه تاکسی، توقف­گاه ویژه لیموزین، توقف­گاه سرویس­های عمومی (مینی­بوس یا اتوبوس) و موارد مشابه استقرار خواهد یافت.
مبانی برنامه ریزی معماری و بهره برداری
file:///C:\DOCUME~1\Lotf\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image002.jpg
مبانی برنامه ­ریزی معماری و کالبدی پروژه "مهر و ماه" با توجه به عوامل متغیر (مرتبه­ بندی خدمات و دامنه مخاطبان) و عوامل ثابت (تناسب اجزا و بهره اقتصادی) انجام گرفته است.
عوامل شکل ­گیری ویژگی­های کمی و کالبدی فضاهای عملکردی "مهر و ماه" عبارتست از: استانداردهای شکلی و عملکردی، سرانه­ ها و صورت معماری. همچنین عوامل مؤثر در شکل­گیری ویژگی­های کیفی فضاهای عملکردی "مهر و ماه" عبارتست از: هنجارها، شیوه بهره­ برداری و فناوری­های نوین.
بدین ترتیب با تشخیص نیازمندی­های ضروری پروژه ( که عملکرد اجزای پروژه متوقف بر آن است)، نیازمندی­های کیفی ( که کارایی اجزای پروژه وابسته به آن است) و نیازمندی­های موضوعی (که پروژه را دارای خصلت گردشگری می­سازد) در کنار عملکردهای اصلی توافق شده در قرارداد مشارکتی میان شهرداری مشهد و شرکت سرمایه­ گذاری ستاره البرز شرق، برنامه کالبدی و عملکردی پروژه در قالب فهرستی از بیش از چهل نوع فضای عملکردی متفاوت تدوین شد.
با توجه به پیش­بینی هتل 5 ستاره بین­ المللی در طبقات بالای برج اداری- اقامتی (مهر)، اینگونه درنظر گرفته شده است که بهره­ برداری از کل پروژه (بخش­های مسکونی، تجاری، اداری، فرهنگی و اجتماعی، خدماتی و...) توسط "بهره­ بردار بین­ المللی معتبر هتل" انجام شود. در این صورت تمامی ساکنان، شاغلان و حاضران در پروژه، از کیفیت سکونت، اشتغال و حضور در هتل 5 ستاره بین­ المللی بهره­ مند خواهند شد.
چشم انداز و مبانی
با توجه به مزیت ها و ضرورت­های گفته شده پروژه "مهر و ماه" پس از احداث و بهره­برداری، واجد ارزش­های زیر می­باشد:
- محمل عرضه صورتی نوآورانه در معماری، در کل عرصه شهری.
- کانونی شاخص و متمایز برای نشانه گذاری در پهنه غربی شهر.
- کانونی جاذب برای زائران و گردشگران.
- عاملی مؤثر در توانمندسازی اقتصاد شهری.
- الگوی کالبدی متناسب با نیازهای امروزین زندگی و کسب و کار.
- نشانگر عینی فناوری­ های نوین ساخت، تجهیز و بهره­ برداری.
و برای حرکت به جانب این چشم انداز، از مفاهیم زیر بهره گرفته شده است:
- تولید و توسعه نمانام (برند)، برای بسط خاطره اجتماعی و تثبیت جایگاه در فعالیت گردشگری و بازرگانی.
- معماری پایدار، برای تعامل ارزش­­آفرین با محیط طبیعی، انسانی و انسان ساخت و بهره­ گیری از
فناوری­های نوین انرژی.
- توجه به ظرفیت­های حادث، برای عرضه فضاهای جاذب عمومی به شهروندان و همسایگان و ایجاد گفتگوی مثبت میان آن­ها.
- تحلیل تأثیر ساختمان بلند، به لحاظ هندسی، اقتصادی و ساختاری، به منظور دریافت و اثرسنجی نحوه تعامل پروژه­ ها با حوزه­ های شهری.
- توجه به مدیریت بهره­ برداری، به عنوان بااهمیت­ترین بخش عملیات فنی و مدیریتی مؤثر در کامیابیفرین مستمر و حفظ جذابیت.
- ساماندهی فضای تجاری، با الگوگیری از معماری ایرانی – اسلامی به عنوان راسته بازارهای حوزه­بندی شده، با خصلت گردشگری.
- برنامه­ ریزی مطالعات مکمل، برای پایه ­ریزی الگویی فنی و مدیریتی در پروژه­ های بزرگ و چند عملکردی.
مزیت های شهری و عمومی
- در مناطق تازه ساخته شده شهر مشهد، احداث بناهای شاخص برای مرتبه­ بندی کالبدی و عملکردی هر دارای مزیت و ضرورت است.
- در غرب و جنوب مشهد، ایجاد نقاط مرجع به گونه­ ای که بافت یکنواخت شهر را نشانه­ گذاری کند، مورد توجه می­باشد.
- اقتصاد گردشگری، با توجه به سرعت جابجایی میان شهرها و کاهش زمان ماندگاری زائران در شهر، نیازمند تقویت از طریق بنیان زیرساخت­ها و فضاهای جاذب است.
- تغییر در سبک زندگی شهری و تحول الگوهای متداول کسب و کار شهروندان، نیاز به الگوهای تازه فضایی و کالبدی سامانه های سکونتی و محیط­های کسب و کار را افزایش داده است
- جهش در شیوه نگرش به طرح­ریزی فضای کالبدی متناسب با سبک زندگی و الگوی کسب و کار امروزی، نیازمند تولید الگوی عینی از انگاره­ های سازگار با مقتضیات و فناوری جهان امروز است.
دسترسی به پروژه

کاربردها
رستوران چشم انداز
احداث رستوران چشم انداز، يكي از راه هاي بهره گيري از ظرفيت پديد آمده به واسطه ارتفاع برج هاي دوگانه در پروژه مي باشد. پيداست كه اين رستوران به لحاظ ويژگي هاي انحصاري خود، مي بايد در نقطه اي از پروژه قرار گيرد، كه ضمن برخورداري از منظر و ارتفاع مناسب، به لحاظ دسترسي، مجهز و به لحاظ كاركردي با آنچه در همجوارش قرار گرفته، همخوان و مناسب باشد. در اين گام و به عنوان يك پيشنهاد اين موضوع در رأس برج اداري- اقامتي مشخص شده، ليكن درگام هاي بعدي، امكان جابه جايي يا تعليق رستوران چشم انداز در ميان دو برج نيز قابل تصور مي باشد.
اين رستوران نيازمند فضاي خدماتي اختصاصي است، زيرا هم، نوع كيفيت خدمات آن با ساير فضاهاي پذيرايي در پروژه متفاوت است، و هم تا فضاهاي خدماتي واقع در طبقات بستر فاصله زيادي دارد.
مجموعا1360 مترمربع زيربنا براي اين بخش، شامل 560 مترمربع فضاي خدماتي و 800 مترمربع تالار رستوران، در نظر گرفته شده است.
در فضاي بام اين رستوران (يا هر ارتفاع مناسب ديگري) محل فرود هلي كوپتر نيز پيش بيني خواهد شد.

سرسرا و خدمات عمومي هتل

هم جوار با طبقات زيرين بخش اقامتي، فضاهاي خدمات عمومي متعلق به هتل 5 ستاره بين المللي قرار مي گيرد. اين فضاهاي عملكردي در دو طبقه با ارتفاع نسبتاً بلند (حدود 5 متر) شامل موارد زير خواهد بود:

• سرسراي ورود و پذيرش،‌ كه داراي دسترسي مستقيم عمودي از طريق آسانسور اختصاصي هتل، به ورودي اين بخش در همكف مي باشد. ورود به طبقات اقامتي از طريق آسانسور ديگري كه فقط در همين طبقات حركت مي كند، امكان پذير خواهد بود.
• كتابخانه و نمازخانه به همراه بخش اداري هتل در كنار سرسراي ورود و پذيرش قرار مي گيرد، و طبق معيارها و ضوابط گردشگري، به ميهمانان خدمات مي دهد.
• كافي شاپ كه فضاي پذيرايي 24 ساعته است، و با عرضه نوشيدني ها و غذاهاي سبك در خدمت ميهمانان مقيم در هتل يا ساير مراجعان مي باشد.
• صبحانه خوري يكي از فضاهاي اصلي عمومي هتل است، كه با مساحت زيربناي حدود 500 متر مربع، در تراز كيفي 5 ستاره و سطح بين المللي، فضاي صرف صبحانه را براي ميهمانان، مقيم در هتل يا ديگران فراهم مي آورد.
• تالارهاي مراسم كوچك كه هم پيوند با تالارهاي مراسم بزرگ واقع در طبقات زيرزمين، در طبقات زيرين بخش اقامتي قرار گرفته است، با ظرفيت حدود 2×180 نفر (براي بانوان و آقايان بطور جدا) برنامه ريزي شده، و بخشي از نيازمندي هاي موضوعي گردشگري را پاسخگو خواهد بود.

خدمات بهداشتي، تأسيساتي و پشتيباني مورد نياز براي فضاهاي عملكردي فوق نيز حسب مورد و بر اساس استانداردهاي برنامه ريزي معماري در اين طبقات پيش بيني خواهد شد.
هتل 5 ستاره بين المللي
حدود يك چهارم از مساحت زيربناي برج تجاري، براي تأمين نيازمندي موضوعي (گردشگري) پروژه، به هتل 5 ستاره بين المللي اختصاص داده خواهد شد. گرايش عملكردي اين هتل، هم به سبب مكان استقرار و هم جواري ها، و هم به سبب اندازه آن (كه جمعا معادل 100 تا 120 دهانه) مي باشد، هتل بازرگاني (Business Hotel) است، و عملكرد آن در پيوند با بخش تجاري- دفتري (اداري) پروژه معنا مي يابد. ليكن در برنامه بهره برداري پروژه، اينگونه منظور شده است كه نگهداري و ارائه خدمات به ساير بخش هاي عملكردي پروژه (از جمله واحدهاي مسكوني و تجاري فروشگاهي) نيز توسط دستگاه بهره برداي از هتل، و در نتيجه با تراز كيفي معادل 5 ستاره، و در سطح بين المللي صورت پذيرد. اين امر از جانبي مستلزم رعايت ضوابط و معيارهاي كمي و كيفي در برنامه ريزي، طراحي و احداث ساختمان مي باشد (كه فراتر از موارد مندرج در جداول مشخصات فني ضميمه قرارداد است)، و از جانب ديگر در فرايند بهره برداري، استقرار و تثبيت نظامي را ايجاب مي كند كه همپاي نظامات بهره برداري از مجموعه هاي اقامتي است.
هتل 5 ستاره بين المللي در 8 طبقه به مساحت كل زيربناي حدود 10000 متر مربع بدين ترتيب برنامه ريزي مي شود:

• طبقات اول تا چهارم: اتاق هاي يك دهانه (2نفره – 2 تخته).
• طبقات پنجم و ششم: سوييت هاي 2 و 3 دهانه.
• طبقات هفتم و هشتم: سوييت هاي 4 و 5 دهانه.

امكانات ساختاربندي برج مسكوني

ساختار بندي برج مسكوني در فرايند طراحي معماري قطعي خواهد شد. در اينجا ضمن
عرضه لفاف ظاهري، به امكانات ساختار بندي برج به لحاظ ارتفاع، بدنه، گونه بندي واحدهاي مسكوني و موارد مشابه پرداخته مي شود. همانگونه كه در مقطع شماتيك روبرو مشاهده مي گردد، برج مسكوني از چهار بخش تشكيل شده كه هر بخش توسط طبقه اي تأسيساتي- خدماتي از ديگري جدا شده است. گونه بندي واحدهاي مسكوني بر حسب چهار بخشي بودن برج، به ترتيب زير پيشنهاد مي شود:

• طبقات سوم تا دوازدهم: واحدهاي مسكوني هم سطح، با زيربناي ميانگين 180متر مربع.
• طبقات چهاردهم تا بيست و سوم: واحدهاي مسكوني هم سطح و دو سطحي، با زيربناي ميانگين 240 متر مربع.
• طبقات بيست و پنجم تا سي و چهارم: واحدهاي مسكوني دو سطحي، با زيربناي ميانگين 300 متر مربع.
• طبقات سي و ششم تا چهل و نهم: واحدهاي مسكوني هم سطح، با زيربناي ميانگين 570 متر مربع.
• طبقات پنجاهم و پنجاه و يكم: يك واحد مسكوني با زيربناي حدود 1040 متر مربع.

چنانكه در مقطع شماتيك روبرو مشاهده مي شود، عقب نشيني جانبي بخش هاي چهارگانه از چهارسو به شيوه اي متفاوت براي احداث تراس هايي كه كف آنها بر بام طبقات تأسيساتي خدماتي قرار دارد، ضمن فراهم كردن امكان احداث فضاي سبز در ارتفاع در طبقات سيزدهم، بيست و چهارم و سي و پنجم، از اشراف برج به بافت مسكوني مجاور نيز خواهد كاست.
در طبقه دوم برج مسكوني سرسراي ورود و پذيرش و ملاقات و همچنين باشگاه ساكنان و مالكان قرارداد. بدين ترتيب نخستين طبقه مسكوني از باغ بام طبقه اول، حدود 24متر و از سطح خيابان، 42 متر ارتفاع خواهد داشت.

طبقات خدماتي در برج هاي دوگانه
سازماندهي و توزيع انرژي الكتريكي، گرمايي و سرمايي مورد نياز در فضاهاي عملكردي گوناگون پروژه، در فضاهاي تأسيساتي تمهيد شده به همين منظور،
انجام و كنترل مي شود. بنابراين ضمن تأكيد بر الزام در نظر گرفتن فضاهاي تأسيساتي به عنوان بخش مهمي از نيازمندي هاي ضروري ساختمان پروژه، پيداست كه تمركز كامل بخشيدن به اين عملكرد و تجميع تمامي فضاهاي مرتبط با آن در طبقات زيرزمين، با ويژگي هاي اصلي و كالبدي و عملكردي پروژه سازگار نيست. هزينه زياد جابه جا كردن آب و هواي گرم و سرد در ارتفاع برج هاي دوگانه و ساير موارد از اين قبيل، ضروري مي سازد كه بطور متناوب در طبقات برج ها (بر اساس يافته ها و تجارب حاصل از موارد مشابه، در هر ده طبقه يك بار) طبقه اي تأسيساتي پيش بيني شود. بدين ترتيب از حجم داكت هاي تأسيساتي در طبقات ساختمان ها كاسته مي شود، و تنها از اين طريق مي توان به سهم منظور شده براي مساحت زيربناي قابل واگذاري در عملكردهاي اداري و مسكوني (به ترتيب 85 و 80 درصد) دست يافت. دستيابي به اين شاخص مهم كه در قرارداد مشاركت نيز مورد تأكيد قرار گرفته و محاسبات مالي پروژه بر اساس مفروضات حاصل از آن انجام شده، مستلزم افزودن بر مساحت كل زيربناي برج ها (دربخش نيازمندي هاي ضروري و زيربناي مشاع و غير قابل واگذاري) است، و در نتيجه شمار طبقات برج هاي دوگانه افزايش خواهد يافت. البته اين امر نبايد موجب افزايش هزينه هاي حقوقي ساختمان (از جمله عوارض صدور مجوز ساخت) گردد، زيرا كه كارآمد ساختن پروژه جز از طريق احداث اينگونه فضاها به هيچ روي امكان وقوع نخواهد داشت. بنابراين "گروه مشارکت کننده" با پذيرش احداث فضاهاي تأسيساتي از جمله نيازمندي هاي ضروري ساختمان و مشابه آن و صرف هزينه هاي متعلق به اين امر، سازمان بهره بردار را از هم اکنون تجهیز می کنند. در كنار فضاهاي تأسيساتي واقع در طبقات مياني برج، فضاهاي خدماتي ديگر همچون انبار قرار مي گيرد. انبارها مورد استفاده ساكنان يا كاركنان در برج هاي دوگانه اداري و مسكوني خواهد بود.
باغ بام اختصاصي برج هاي دوگانه و باغ بام عمومي

پروژه چند عملکردی برج های دوگانه مشهد، خود را موظف می شمارد که در قبال فرصتی که برای استقرار و حضور نمادین و موثر از شهر دریافت كرده است، ظرفیت های ویژه ای را نیز در اختیار شهر قرار دهد. ایفای این وظیفه نیازمند همدلی و همداستانی تمامی دست اندرکاران در بخش های مختلف مدیریت شهری، سرمایه گذاری، مدیریت راهبردی و مهندس مشاور متولی تهیه کننده طرح معماری می باشد. لیکن در گام نخست، لازم است ارزش این ظرفیت های ایجاد شده، به منظور تفاهم متقابل در قالب گزارش حاوی برنامه کلی کالبدی و لفاف ظاهری، تبیین شود.
باغ بام عمومی فضایی است سبز و باز، به مساحت بیش از سه هکتار، که در ارتفاع حدود 18 متری از زمین و با امکانات ارتباطی زیر قرار گرفته است:

• ارتباط با بافت های مسکونی واقع در جنوب بلوار وکیل آباد و نیز پارک چل بازه، از طریق پل روگذر پیاده.
• ارتباط با سرسراهای برج های دوگانه مسکونی و اداری- اقامتی، از طریق آسانسورهای اختصاصی.
• ارتباط با بخش تجاری (ازجمله برای بهره گیری از خدمات عمومی و سرویس های بهداشتی)، از طریق ورودی های تعبیه شده در آن.
• ارتباط با ورودی های اصلی ساختمان، از طریق آسانسورهای اختصاصی.

در این باغ بام، امکان کاشت درختان (با عمق ریشه حداکثر یک و نیم متر) و گل ها و بوته ها بصورت اندام وار و مطابق با مبانی طراحی بوستان های عمومی، فراهم است. سایه درختان و بوته ها علاوه بر آنکه موجب کاهش مصرف انرژی برای گرمایش و سرمایش بخش تجاری ساختمان می شود، فضایی دلنشین را در ارتفاع و در کنار دو برج زیبا برای صرف اوقات فراغت در آرامش فراهم می آورد. همچنین می توان در بخش هایی از این باغ بام، زمین های ورزشی، مسیر دوچرخه سواری کودکان و آب نما و فواره و نیز نورافشان پیش بینی نمود. لیکن باید توجه کرد که لازم است تجهیزات و خدمات قابل تعبیه در باغ بام، در تراز کیفی پروژه و در سطح بین المللی باشد.
بخشی از باغ بام (به مساحت حدود 6000 متر مربع)، به طور اختصاصی متعلق به برج مسکونی خواهد بود. این بخش که در ارتباط مستقیم با سرسرای ورودی مسکونی (طبقه دوم) قرار می گیرد، فضایی ایمن و کنترل شده برای ساکنان برج را فراهم خواهد ساخت.
باغ بام اختصاصی فضايی است سبز و نیم باز که در تراز 20/30+ متر از سطح زمین و در روی سکویی به مساحت تقریبی 2500 متر مربع قرار گرفته، و مستقیما در خدمت هر یک از برج های دوگانه می باشد. این باغ بام به دلیل نحوه قرار گیری برای فعالیت های عمومی مناسب نیست، و تنها برای بهسازی منظر و کنترل اشراف از بخش خدمات عمومی و همگانی برج ها احداث شده، و احتمالا در آن بعضی از جلسات یا ملاقات های عمومی و مشابه اینها برگزار خواهد شد.
امكانات ساختاربندي برج اداري (تجاري دفتري) – اقامتي

قطعيت يافتن ساختاربندي برج اداري- اقامتي نيز به فرايند طراحي معماري و تصميم گيري هاي آن موكول مي شود. آنچه در اينجا
به عنوان امكانات ساختاربندي قابل طرح است، كلياتي است كه براي لفاف ظاهري و برنامه كلي كالبدي پيشنهاد شده و بنابراين در مراحل بعدي (البته بدون تغيير در سطوح كاربري ها و اصول بخش بندي برج و امكانات آن) قابل تدقيق مي باشد. چنانكه در مقطع شماتيك روبرو مشاهده مي شود، برج اداري- اقامتي از چهار بخش مجزا (كه توسط طبقات تأسيساتي – خدماتي از يكديگر جدا مي شود) به شرح زير تشكيل شده است:

• طبقات سوم تا دوازدهم: واحدهاي تجاري- دفتري با مساحت زيربناي ميانگين 150 متر مربع.
• طبقات چهاردهم تا بيست و سوم: واحدهاي تجاري- دفتري مدولار، در پيمون هاي 75 متر مربعي قابل پيوست با يكديگر، در سطح و ارتفاع.
• طبقات بيست و پنجم تا سي و چهارم: واحدهاي تجاري – دفتري، با مساحت زيربناي ميانگين 240 متر مربع.
• طبقات سي و هشتم تا چهل و پنجم: هتل 5 ستاره بين المللي.

توقف گاه ها
توقف گاه بخشی از نیازمندی ضروری ساختمان است، که در قرارداد مشارکت نیز به آن توجه شده، و حدود 98508 متر مربع در طبقات زیرزمین به آن
اختصاص یافته است. پیداست که با تامین فضا برای پاسخگویی به سایر نیازمندی های ضروری و همچنین نیازمندی های موضوعی و کیفی پروژه، نیاز به توقف گاه نیز به نسبت افزایش خواهد یافت. از طرفی تأمین دسترسی برای توقف گاه های گوناگون بصورت جداگانه و نیز با شیبراه های منطبق بر استانداردهای معتبر و تمهیدات ایمنی و امنیت در طبقات توقف گاهی، مستلزم توجه ويژه در طراحی معماری می باشد. موارد ذکر شده توسط مدیریت راهبردی در فرایند طراحی معماری، به عنوان اصول راهبردی مد نظر خواهد بود، و تحویل گیری مدارک طراحی معماری نیز بر همین اساس صورت خواهد پذیرفت.
با توجه به اینکه در توقف گاه های طبقاتی، تقریبا به ازای هر 30 متر مربع یک محل توقف خودرو قابل احداث می باشد، اینگونه در نظر گرفته شده است که با جداسازی توقف گاه بخش های مختلف پروژه و تجهیز آنها به ورودی های اختصاصی و ارتباطات مستقیم و اختصاصی به بخش های عملکردی، به این ترتیب عمل شود:

• حدود 1500 مترمربع (50 محل توقف خودرو) برای کارکنان سازمان بهره بردار، در ارتباط مستقیم با بخش ورودی و کارت زنی کارکنان و همچنین بخش خدمات کارکنان از یک سو، و توقف گاه خودروی عمومی بزرگ در تراز مناسب از سوی دیگر.
• حدود 6000 مترمربع (200 محل توقف خودرو) برای بخش تجاری-دفتری (اداری)، در ارتباط مستقیم از طریق آسانسور اختصاصی به سرسرای ورودی بخش اداری در طبقه دوم برج اداری.
• حدود 10000 مترمربع (300 محل توقف خودرو، شامل 200 محل توقف برای ساکنان و 100 محل توقف برای مهمانان) برای بخش مسکونی، در ارتباط مستقیم از طریق آسانسور اختصاصی به سرسرای ورودی بخش مسکونی در طبقه دوم برج مسکونی.
• حدود 2100 مترمربع (70 محل توقف خودرو) برای مهمانان هتل 5 ستاره بین المللی، دارای ارتباط مستقیم از طریق آسانسور اختصاصی به سرسرای ورود و پذیرش بخش اقامتی واقع در طبقه سي و ششم برج اداری- اقامتی.
• حدود 15000 مترمربع (500 محل توقف خودرو) برای بخش های گردشگری، شامل تالارهای مراسم، سینما، تالارهای ورزشی، و تالارهای همایش.
• حدود 76100 مترمربع (2530 محل توقف خودرو) برای بخش تجاری.

بدین ترتیب مساحت بخش توقف گاهی در نظر گرفته در پروژه با افزایش 12180 مترمربعی، از 98508 متر مربع مندرج در قرارداد، به 110688 مترمربع و جمعا با ظرفیت 3700 محل توقف خودرو بالغ شده است. همچنین برای استفاده ساکنان در برج ها و کارکنان بخش های تجاری و مهمانان، خدمات اتومبیل از قبیل کارواش و موارد مشابه در کنار توقف گاه پیش بینی شده است.
سينما و تالارهاي همايش
کارامدی پروژه در بخش گردشگری (به عنوان موضوعی که در قرارداد مشارکتی نیز بر آن تاکید شده است)، منوط به احداث فضاهایی برای تامین نیازمندی های شناخته شده
در این موضوع می باشد. در کنار بخش اقامتی که به صورت هتل 5 ستاره بین المللی در نظر گرفته شد، تالارهایی برگزاری مراسم، همایش و همچنین سینما، به این ترتیب در برنامه کلی کالبدی و لفاف ظاهری پروژه منظور شده است:

• تالارهای برگزاری مراسم: دو تالار کوچکتر با مساحت زیربنای500 مترمربع، در کنار هتل 5 ستاره بین المللی در طبقه سي و هفتم برج اداری- اقامتی قرار دارد. دو تالار بزرگتر با مساحت زیر بنای2000 مترمربع در طبقه زیر زمین دوم و سوم قرار گرفته است. هر دو مجموعه دارای خدمات اختصاصی و همچنین ارتباط مستقیم با ورودی در تراز همکف و نیز ارتباط با بخش خدمات (آشپزخانه مرکزی) ساختمان خواهد بود.
• تالارهای برگزاری همایش: علاوه بر خدمات مشترک بخش اداری که در برج اداری و در طبقه اول آن قرار گرفته است، مجموعه ای از تالارهای همایش (که برنامه تعداد و تنوع آن در راهبردهای پایه طراحی و فرایند معماری پروژه تدقیق خواهد شد) در طبقات زیر زمین دوم و سوم قرار می گیرد. با توجه به اینکه بخش مهمی از ساختمان در یکی از برج های دوگانه به عملکرد تجاری- دفتری (اداری) اختصاص یافته و نیز گرایش عملکردی هتل که بازرگانی منظور شده است، این مجموعه در نظام بهره برداری پروژه جایگاه ویژه ای خواهد یافت، ضمن آنکه قادر به خدمت رسانی به تقاضاهای خارجی نیز خواهد بود.
• تالارهای سینما: شهر مشهد و به خصوص بخش غربی آن در محدوده استقرار پروژه، به لحاظ فضاهای فرهنگی و سالن های سینما دچار کمبودهای آشکار است. احداث سه تالار سینمای کوچک و خاص با ظرفیت میانگین 120 نفر برای هر سالن، در مجموعه ای به مساحت کل 1200 متر مربع در طبقات زیر زمین دوم و سوم به همین منظور پیش بینی شده است. وروردی این سالن های سینما از طریق مجموعه تجاری پیش بینی شده، و البته ظرفیت مورد نیاز پارکینگ برای آن تامین گردیده است. این تالارهای سینما در هنگام برگزاری همایش های بزرگ و برنامه ریزی شده در مجموعه تالارهای همایش، قادر به ارائه خدمات به همایش از طریق تامین فضای نمایش فیلم های آموزشی و تبلیغاتی و . . . نیز می باشد

 

[mlarchitect]

هتل پنج ستاره ی قصر مردان شاندیز مشهد

هتل پنج ستاره ی قصر مردان شاندیز مشهد

هتل پنج ستاره ی قصر مردان شاندیز مشهد...

 

[Seti.Star]

پدیده شاندیز(مشهد)

پدیده شاندیز(مشهد)

به نام خدا
سلام دوستان عزیز...اطلاعاتی در مورد (پدیده شاندیز )که در حال ساخت هست رو تو این پست قرار میدم .لازم به ذکر این اطلاعات و تصاویر از سفری داشتم بدست آوردم و گفتم شاید برای دوستان هم قابل دیدن باشه.این اطلاعات هر چند کم و مختصر رو از مسولئن محترم و مهندسین حاظر بدست آوردم.و پیشاپیش از تصاویری که واضح نباشه عذر میخوام.



ساختمان اداری مرکز تعطیلات-سرگرمی و خرید پدیده
زیر بنا:1500 متر مربع
مدت اجرا:45 روز
آدرس مشهد-شاندیز
مرکز تعطیلات سرگرمی و خرید پدیده شاندیز در زمینی به مساحت 50 هکتار با زیر بنایی بیش از1000000 متر مربع در مرکز شهر شاندیز بنا می گردد. این مجتمع قرار است به یک مرکز مهم خرید و فروش و تفریح اوقات فراغت تبدیل گشته و به انبوه بازدید کنندگان مقیم ومشهد با جمعیتی حدود 3میلیون نفر و زائران آستان مقدس امام هشتم با جمعیتی حدود 27000000نفر در سال خدمات خود را ارائه نماید.این مرکز از بخشهای متنوع با کاربری های متفاوت تشکیل شده که به اختصار عبارتند از
:1-مرکز بزرگ بزرگ خرید2-مجتمع آپارتمان های مسکونی3-هتل پنج ستاره4-مرکز بزرگ فرهنگی5-پارک و تفریحات آبی6-باغ گل و نمایشگاه دائمی گل و گیاه7-شهربازی سر پوشیده

8-مجتمع اداری

گفته شده است که تمامی طراحی این پروژه از الگوهای معماری اصیل اسلامی همراه با معماری مدرن می باشد که بیشتر در نماها و طراحی قسمتهای مختلف داخلی می توان طرحهای اسلیمی را مشاهده نمود که با توجه به توضیحات مهندسان طراح از طرحهای اسلیمی بناهای اصفهان و تبریز استفاده شده است.


.........تصویر هوایی از محدوده پروژه.............................................

پیشرفت پروژه پس از 150 روز در 888روز به بهره برداری خواهید رسید
.....

مرکز بزرگ خرید : shapping mall​

این بخش با زیر بنایی بالغ بر500000متر مربع دارای کاربری های مختلف و متنوع می باشداز ویژگی های مهم این مرکز دسترسی به واحدهای مختلف و متنوع در محیطی زیبا و با معماری روز و مدرن جهان و برخورداری از پارکینگ با ظرفیت 3700 خودرو می باشد.

هتل پنج ستاره:star hotel​

به منظور اسکان و پذیرایی از زائران و مهمانان عزیزهتل پنج ستاره پدیده شاندیز با معماری زیبا و امکانات گسترده رفاهی با زیربنای 129000متر مربع پیش بینی شده است.این هتل با دسترسی به سایت های فعال اینترنتی امکان رزرو و پذیرش غیر حضوری را درا بوده و می تواند در دسترس مهمانان و خارجی قرار گیرد.در هتل فوق سالن های مجلل برای برگزاری جشنهای عروسی و مراسم پیش بینی شده است. به گفته مسئولین پروژه طرح این هتل از عدد هشت گرفته شده است که یادآورد امام هشتم (ع)می باشد که در این شهر مقدس عاشقان را به سمت خود می کشاند.

مجتمع مسکونی: Residentil serviced apartement​

به منظور ارائه خدمات رفاهی و گردشگری به زائران و مسافران همیشگی مشهد مقدس و شهر شاندیز مجتمع مسکونی با خدمات ویژه هتل های پنج ستاره در زیر بنایی بالغ بر 266000متر مربع در متراژهای مختلف از 42متر مربع تا 390متر مربع زیر بنادر مرکز تعطیلات سرگرمی و خرید پیش بینی شده است.این مجتمع با توجه به مطالعات شهرسازی رفاهی بصورت مبله و با سرویس های ویژه هتل های پنج ستاره به شهروندان عزیز عرضه می شود..

پارک و تفریحات آبی: water park & recreation​

به منظور ایجاد زمینه های تفریح سالم و تشویق عموم به استفاده از ورزش ها آبی –پارک آبی پدیده شاندیز با زیر بنای بالغ بر 53000متر مربع یکی از بزرگترین مراکز تفریحات و ورزشهای آبی در منطقه و کشور عزیزمان خواهد بود.این مرکز با دو بخش ابی مجزا مخصوص برادران و خواهران ظرفیت پذیرایی از 3000نفر مهمان را در هر روز داراست.طراحی پارک آبی دارای مفهمومی در پیوند با دریا امواج و ماهی.

مرکز بزرگ فرهنگی:cultural center​

مرکز فرهنگی پدیده با زیر بنایی بالغ بر 27000متر مربع و از سالن های بسیار مجهز سمعی و بصری جهت برگزاری همایش ها و سمینارهای ملی و منطقه ای برخوردار بوده و می تواند در رفع نیاز فرهنگی منطقه نقش مهمی ایفا نماید.نمازخانه ای مکعبی شکل بر روی محور و به سمت قبله قرار دارد.مرکز فرهنگی مجهز به کتابخانه –آزمایشگاه-مرکز آموزش و دفاتر اداری است که امکان استفاده از آن را بعنوان یک مجموعه آموزشی فراهم می کندبه گفته مسئولین پروژه ایده و طرح این بنا از خانه خدا گ(کعبه)برگرفته شده است.

مجتمع اداری
office buildings​

از آنجا که مرکز تعطیلات و سرگرمی و خرید پدیده در قلب شهر شاندیز شرکتها و موسسات بزرگی رانیز جذب خود خواهد ساخت به همین منظور مجتمع اداری این مرکز با زیر بنایی بالغ بر 32000مترمربع برای مکان دفاتر تجاری شرکتها و موسسات در نظر گرفته شده است.

باغ گل: flower carden به منظور ارتقاء دانش زیست محیطی و آموزشی روشهای علمی حفاظت از محیط زیست-باغ گل پدیده شاندیز با زیر بنایی بالغ بر 7000متر مربع یکی از پرجاذبه ترین مناطق گردشگری منطقه خواهد بود.تفریح در باغ گل مانند برگی است که بر روی زمین افتاده و از طریق دو ورودی در غرب و شرق این این بخش می توان به آن وارد شد.به دلیل نحوه جهت گیری این باغ در مورد ورودی های ساختمان می توان شاهد طلوع و غروب خورشید بود.

شهر بازی سرپوشیده Indoor Amusement parkاز آنجا که هوای مشهد مقدس و شاندیز در بیش از 6 ماه از سال برای استفاده از تفریحات و سرگرمی در میط بازو سرگشاده مناسب نیس.لذا شهر بازی بزرگ و مدرن و پیشرفته این مجموعه بزرگ با زیر بنایی بالغ بر 19000متر مربع در بخشی از ساختمان مرکز بزرگ خرید و بصورت سرپوشیده پیش بینی شده است.

چندتا از نقشه های این مجموعه...که به علت شلوغی عجله ای عکس گرفتم..شرمنده ............

.............

 

[Seti.Star]

خزانه نادرشاه افشار

خزانه نادرشاه افشار

كلات به نام نادر رقم خورده است. شهری که در میان كوه‌های هزارمسجد قرار گرفته است و از مشهد تا آن، 145 کیلومتر جاده کوهستانی است. این شهر، از شمال به وسیله تپه ماهورهای نسبتاً پست به طول 180 کیلومتر با کشور ترکمنستان همجوار است. ازجنوب به کوه هزارمسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از سمت غرب به شهرستان درگز محدود می‌شود.

---

باید از مشهد به سمت شمال شرق خارج ‌شوید تا آرام‌‌آرام كوه‌های هزار مسجد به چشم بیایند. ادامه که بدهی، اولین شهر، کلات نادری است. راه مشهد به کلات، مدام چهره عوض می‌کند. گاه تو را بر ستیغ کوه می‌برد و گاه به ژرفای دره؛ گاه خشکی تپه ماهورها را پیش رویت می‌گذارد و گاه از میان درختان انبوه گذرت می‌دهد. اصلا جاده مشهد به کلات راه رسیدن نیست، خود مقصدی است برای رفتن. این را اگر 24 میلیون مسافر سالانه مشهد ندانند، مشهدی‌ها خوب می‌دانند و از همین رو اگر روز تعطیل و فراغتی پیدا کنند، راه کلات را در پیش می‌گیرند.

كلات در لغت به معنی «آبادی و زیستگاه بر فراز كوه» است و همان‌گونه كه از نامش پیداست، این منطقه هویتش را از نادر می‌گیرد و فراز و فرودهای تاریخی‌اش را با نادر تجربه كرده است.
هنگامی كه نادرشاه افشار در خراسان به حكومت ‌رسید، ایران با آسیب جدی ضعف حكومت مركزی روبه‌رو بود، اما نادر نه‌تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان ‌آورد بلكه مهاجمان ایران را نیز به عقب ‌راند و كشورگشایی‌اش را تا هندوستان ادامه داد. او دستور ساخت كاخی را در كلات نادری داد كه هم‌اكنون به عمارت خورشید یا كاخ خورشید مشهور است. او ظاهرا از این كاخ به عنوان محلی برای حفاظت از گنجینه نادر استفاده می کرده است. این كاخ تا پایان عمر نادر نیز نیمه‌كاره ماند، اما با همین شرایط در مدت زمان حكومت نادر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

سرزمین كلات باتوجه به این كه در میان كوه قرار گرفته، به سرزمین دژهای نفوذناپذیر شهرت دارد و دلیل انتخاب كلات توسط نادر نیز همین نفوذناپذیری آن بوده است. به عبارت بهتر كاخ خورشید، كاخ و گنجینه گنج‌های نادر بوده است، تخت‌طاووس، الماس كوه نور، الماس دریای نور و گنج‌های حاصل از جهانگشایی او به هندوستان كه فراوانی آن و گرانبهایی‌اش در تاریخ شهره عام است تا جایی كه می‌گویند نادر هنگامی كه هند را فتح كرد و اهانت‌كنندگان به ایرانیان را به دار مجازات آویخت در برابر دریافت كلید گنجینه هندیان پذیرفت كه حكمرانی را از حاكم هند سلب نكند و او حاكم هند بماند. او سپس گنجینه‌ای آنچنان ارزشمند با خود به ایران آورد كه تا 3 سال تمام ایرانیان از پرداخت مالیات معاف شدند و هنوز نیز این جواهرات موجب افتخار ایرانیان است.

كاخ خورشید، بنایی 3 طبقه است كه اسرای هندی آن را بنا کردند. این كاخ مجموعا 12 اتاق دارد كه داخل هراتاق تزییناتی از نقاشی و گچبری دیده می‌شود. در میان این تزیینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز به چشم می‌خورد. در وسط این بنای 8 ضلعی، برج‌های استوانه‌ای‌مانند در دو‌طبقه قرار دارد كه محل اقامت شاه و خانواده‌اش بوده‌است. زیبایی این كاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی كنگره‌دار ساختمان است كه در آن معماری مغولی - هندی به چشم می‌خورد.
داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزیین شده‌اند. در وسط این بنا نیز از سطح پشت‌بام برجی مدور با ترك‌های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده است. كاخ خورشید در طول زمان، دچار آسیب‌های فراوانی شد ازجمله این كه هم‌اكنون ارتفاع بنای 25 متری آن به 20‌متر كاهش پیدا كرده و طبقه سوم آن به شكل مخروبه درآمده است.

[h=2]دیدنی های کلات
[/h]اگر گذارتان به کلات افتاد، سری هم به آبشار قره‌سو در جنوب غربی شهرستان كلات نادری بزنید که آب و هوایی خنك و ییلاقی دارد. آب قره‌سو، آب گوارایی است تا جایی كه حتی نادر به سبب این كه از كیفیت آب كلات رضایت نداشته است، دستور می‌دهد آب كاخ را از قره‌سو تامین كنند. قره‌سو در 10 كیلومتری جنوب غربی كلات نادری واقع شده و در دل پیچ ‌و‌خم‌های خود 8 آبشار زیبا را جای داده است.

بند نادری هم یکی دیگر از دیدنی های این منطقه است. سدی آجری كه مردم بومی ساخت آن را به نادرشاه افشار نسبت می‌دهند، اما برخی محققان نیز ساخت آن را متعلق به گوركانیان می‌دانند،
اما شاید جالب تر از همه، منطقه اورتكند باشد که به بهشت گمشده مشهور است، این منطقه جاده مناسبی ندارد و چند كیلومتر آن خاكی است. این جاده از كیلومتر 105 جاده مشهد به كلات جدا می‌شود و پس از آن باید حدود 22 كیلومتر پیش رفت. تفرجگاه اورتكند علاوه بر ییلاقی بودن، آب فراوان و كوه‌های سر به فلك كشیده و غاری آبی دارد که دیدن آن خالی از لطف نیست.

الهام مرادیبخش گردشگری​

---

برگرفته از: جام جم، همشهری آنلاین

 

[Seti.Star]

قصر‌ ‌خیالی یا آرامگاه ارغون شاه

قصر‌ ‌خیالی یا آرامگاه ارغون شاه

در فاصله سه كیلومتری روستای رادكان و 26 كیلومتری شمال غرب شهر چناران و 85 كیلومتری غرب مشهد برجی از جنس آجر قرار گرفته كه می‌توان آن را یكی از مهم‌ترین بناهای تاریخی خراسان رضوی و البته ایران‌زمین نام نهاد.

---

موقعیت قرار گرفتن برج در دشت بیابانی و ارتفاع آن باعث می‌شود كه ساختمان بنا از مسافتی نسبتا دور دیده شود. این برج باستانی به میل یا برج رادكان مشهور است و تاریخ ساخت آن به حدود 800 پیش می‌رسد.
این برج كاربرد آرامگاهی دارد ولی مردم محلی و چوپان‌های منطقه اصرار دارند تا به هر تازه ‌واردی بقبولانند این برج روزگاری پیشتر، قصر یك پادشاه بزرگ بوده و محل زندگی وی. قصری كه البته هیچ اتاق، راهرو و سالنی ندارد و تنها یك فضای مدور برجی شكل مسقف به گنبد همراه راه‌پله است!

پایه بنا از خارج 12 ضلعی و دارای پوشش آجری با تزئینات كاشی فیروزه‌ای است، گنبد نیز مخروطی‌شكل و از آجر ساخته شده است. روی ساقه گنبد آثار كتیبه‌ای دیده می‌شود كه متاسفانه از بین رفته و قابل خواندن نیست.

این برج قدیمی‌ترین مقبره برجی در ایران با نیم ستون متصل در سطح خارجی است. هرچند هنوز هیچ سند رسمی برای انتساب این محل به ارغون‌شاه وجود ندارد و به گمان برخی از پژوهشگران، ارغون‌شاه در این محل دفن شده و عده‌ای دیگر نیز ادعا می‌كنند آرامگاه وی در استان زنجان و منطقه سلطانیه قرار دارد​

دونالد ویلبر در كتاب معماری بناهای ایلخانی در مورد این بنا چنین نوشته است: «حدود هشت كیلومتری شمال جاده شمالی مشهد و دریای خزر، در نقطه‌ای حدود یك‌سوم راه، بین مشهد و قوچان قرار دارد. این ساختمان كه میل رادكان نامیده می‌شود توسط عده‌ای از سیاحان بازدید شده است. مساله عمده تعیین تاریخ آن است و خصوصیات كلی سبك بنا، تاریخ آن را بعد از 1200 میلادی نشان می‌دهد». این برج قدیمی‌ترین مقبره برجی در ایران با نیم ستون متصل در سطح خارجی است. هرچند هنوز هیچ سند رسمی برای انتساب این محل به ارغون‌شاه وجود ندارد و به گمان برخی از پژوهشگران، ارغون‌شاه در این محل دفن شده و عده‌ای دیگر نیز ادعا می‌كنند آرامگاه وی در استان زنجان و منطقه سلطانیه قرار دارد.

بد نیست بدانید که در زمان ایلخانان، تا قبل از آن که ارغون به پادشاهی برسد، تمام پادشاهان سعی می کردند سلطه دستگاه سلطنتی را حفظ کرده و مدعیان حکومت را سرکوب کنند. بنابراین اکثر آنها فرصتی برای ساخت و ساز ویرانی های گذشته نداشتند. اما پس از آنکه ارغون شاه به سلطنت رسید، دستور داد در منطقه شرویاز، واقع در موقعیت فعلی سلطانیه و نزدیک شهر زنجان، شهری بنا کنند. ادامه ساخت و ساز در سلطانیه توسط سلطان محمد خدابنده، شهر سلطانیه را بنیان نهاد. با تولد شهر سلطانیه بدیهی است که رونق «شرویاز » تحت تأثیر پایتخت ایلخانان (سلطانیه) قرار گرفت.
انتخاب محل سلطانیه یا قنقراولانگ به دنبال مشورتی انجام شد که ارغون شاه با اطرافیانش داشته است «حاضرین هر یک را آنچه از عیب و هنر دانستند باز نمودند». با تصویب قنقراولانگ ارغون شاه دستور داد طرح شهر را ترسیم کنند. بنابراین شهر سلطانیه یا قنقراولانگ دارای یک طرح از پیش اندیشیده بود. ظاهراً دستور ساخت شهر توسط ارغون شاه در سال 680 هـ .ق. صادر شده است .

فراوری: الهام مرادیبخش گردشگری تبیان ​

---

برگرفته از جام جم، پایتختهای ایلخانیان (نوشته میرفتاح)

 

[Seti.Star]

[h=1]بزرگترین ساعت نجومی دنیا
[/h]

---

تاریخ را تا 761 سال قبل ورق بزنید. حالا، سال 660 هجری است و زمان حکومت اسماعیلیان. دورانی که خواجه نصیر، دانشمند جوان توس در کنار تمام فعالیت های علمی و فلسفی اش، سنگ بنای بزرگترین برج نجومی دنیا را هم گذاشته است.
برج 25 متری رادکان که مهم ترین جزئیات تقویم خورشیدی را برای منجمان دوران مشخص خواهد کرد.

---

تا چند سال قبل تصور می شد که برج رادکان، آرامگاه یکی از ایلخانیان باشد، اما تحقیقات بعدی باستان شناسان مشخص کرد که این برج بلند با کلاهک جالبش، تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. برجی که در شهر چناران استان خراسان رضوی قرار گرفته و ارتباطی با برج رادکانی که در مینو دشت استان گلستان قرار گرفته ندارد. چرا که برج رادکان گلستان فاقد هر ویژگی نجومی است و تنها یک برج آرامگاهی به شمار می رود.

[h=2]رادکان در آینه تاریخ
[/h]

در ایران، شاید هیچ کس به اندازه مهندس «منوچهر آرین»، پژوهشگر نجوم باستانی روی اسرار برج شگفت انگیز رادکان پژوهش نکرده باشد. مهندس آرین که نتایج بررسی های خود را در کتاب «نگاهی دیگر به برج ها» گردآوری کرده، معتقد است که این برج سند استوار کار علمی خواجه نصیرالدین طوسی، منجم بزرگ ایران است و تاریخ منقوش بر کتیبه برج هم سال 660 هجری قمری را نشان می دهد که همزمان با اتمام ساخت بناهای وابسته به رصد خانه مراغه است.
مهندس آرین در بررسی هایی که داشت، موفق شد در نوشته های کهن جغرافیا و تاریخ حافظ ابرو خوافی سندی محکم پیدا کند كه به ویژگی های نجومی برج رادکان اشاره داشت: «قریه رادك خواجه نصیر را آنجا برجی بوده است كه دوازده دریچه داشته است. در هر برجی كه ماه نو شدی از یك دریچه می نموده است.»
خواجه نصیر هم در زیگ ایلخانی می آورد: «تاریخ فرس از كسور و كبایس خالی است و سال آن سیصد و شصت وپنج روز باشد و ماه ها سی روز و پنج روز زیادتی بر سیصد و شصت بعضی در آخر آبان و منجمان در آخر سال گیرند. در قدیم تاریخ بختنصر همچنین بوده است. و از جهت آنكه سال ها و ماه های این تاریخ از كسور خالی است، منجمان این تاریخ بیشتر بكار دارند…»

[h=2]راز رادکان
[/h]برج رادکان 12 دیوار خشتی پهن و بلند دارد که برج را به 12 بخش 30 درجه ای تقسیم می کنند. یعنی هر دیواره 30 درجه از زاویه افق را در برمی گیرد. این در حالی است که دیوارها دو به دو با هم موازی هستند و بر هر کدام از آنها، 365 ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به 36 ترک 10 درجه ای تقسیم می کنند.
با این حساب، مشخص است که انتخاب مکان درها و دریچه ها در برج رادکان نمی تواند اتفاقی باشد. معماران بنا، دو دیوار موازی از 12 دیوار اولیه این برج را در راستای نصف النهار ساخته اند و راستای درها هم در امتداد طلوع زمستان و غروب تابستان است. جایی در پهنه برج که می توان با توجه به آنها چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را تعیین کرد.در حقیقت این درها طوری تعبیه شده اند که پس از حرکت 60درجه ای خورشید در افق، نور خورشید از دو در می گذرد و طلوع آغاز زمستان و غروب آغاز تابستان در افق برج دیده می شود. این راستاها پیش از بنای برج طراحی شده و اگر زمانی دیدید که طلوع از میان درها دیده می شود و به اوج جابجایی خود می رسد، باید بدانید که یلدا گذشته و آن روز شروع زمستان و دی ماه است.

در این دو تصویر می توانید طلوع یلدایی و غروب تابستانی ببینید. نور خورشید طوری می تابد که از میان دو در عبور کرده و در نتیجه زمان دقیق شروع این دو فصل را معین می کند. تصویر راست مربوط به شروع زمستان و تصویر چپ مربوط به شروع تابستان است.


در زیر گنبد بنا هم 12 دریچه وجود دارد که به منجمان امکان پیدا کردن آغاز 4 ماه تعیین کننده سال یعنی فروردین، تیر، مهر و دی را می داد و به این ترتیب، آنها می توانستند شروع هر فصل را با قطعیت اعلام کنند. اما امکانات تشخیصی برج رادکان به همین جا ختم نمی شود و در تمام سال، زمانی که خورشید به اوج خود می رسد، می توان آفتاب و سایه را بر 2دیوار برج دید که به یک اندازه می شوند و نیم روز نجومی یا هنگام اذان ظهر را نشان می دهند.

[h=2]راه دسترسی
[/h]برای دیدن برج نجومی رادکان که این روزها در دست مرمت است، باید به استان خراسان رضوی سفر کنید و به ۷۴ كیلومتری شمال مشهد بروید. جایی در ۲۶ كیلومتری شمال چناران، می توانید با کمک تابلوهای راهنما این برج را پیدا کنید.

---

گروه گردشگری تبیان- آرزو رستم زاد

 

[V A N D A]

هتل پنج ستاره "هشت باغ مشهد"

هتل پنج ستاره "هشت باغ مشهد"

پروژه هتل پنج ستاره هشت باغ مشهد توسط گروه معماری بن سار و بامدیریت محمد مجیدی طراحی شده است. سایت پروژه که در ابتدای یک از سه بلوار اصلیمنتهی به حرم قرار گرفته است، جایگاه مناسبی برای اقامت و تفریح بازدیدکنندگان شهراست.

از آنجا که گردش در شهر بعد از زیارت، مهم ترین فعالیت بازدیدکنندگان مشهد است،امکان گردشگری در پروژه جزو الزامات آن قرار گرفت. به همین منظور هشت حیاط درونپروژه با ویژگی های خاص براساس نوع فعالیت و پوشش گیاهی به خصوص از طریق فضاهایعمومی به هم متصل شد به طوریکه این حیاط ها، موقعیتی برای ایجاد فضایی لذتبخش وپایدار را فراهم می کند.​

همچنین نفوذپذیری فضاهای باز درون پروژه، امکان دسترسی نور و تهویهطبیعی را در تمامی فضاهای داخلی آن میسر می سازد.

در ساختار بنا از نقوش تزیینی خط معقلی به کار رفته در صحن حرم الهام گرفته شدهاست که مقیاس آن به طور اغراق آمیزی بزرگ شده و به صورت تعبیری انتزاعی به کاربرده شد تا از حضور نمادین پروژه در احترام به حرم مطهر اجتناب شود. ضریح وتعبیرهای آن که توسط هنرمندان ایرانی معاصر انجام شده، الهام بخش نمای پروژه شد تااحساس حضور در یک مکان مذهبی مورد تاکید قرار گرفته شود.​

منبع: سایت خبری / تحلیلی معماری نیوز

 

[محجوبیان]

معماری مشهد

معماری مشهد

سال ساخت : اواخر دوره قاجاریه
سبک (دوره): اصفهانی
خانه ملک نمونه ای از معماری اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوی اول است که در سال ۷۹ به همت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی خریداری و در سال ۸۲ به عنوان مرکز آفرینش و پژوهش های هنرهای سنتی سازمان به بهره برداری رسید .

خانه ملک مشهد سکونتگاه خانوادگی حاج حسین ملک در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده و یکی از نمونه خانه های زیبای بر جای مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاری محسوب می شود، بنای مزبور در گذشته بسیار وسعیتر بوده اما اکنون تنها بخش بیرونی آن برجای مانده که شامل دو طبقه است، طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچ بری زیبایی است، خانه ملک امروزه مرکز آفرینش و پژوهش هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است../

تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی مشهد در محوطه حیاط و باغ خانه ملک در زیر تلی از خاک مدفون بود که با حفر گمانه های باستان شناسی کشف شد. مساحت تقریبی این حمام حدود ۱۲۷ متر در زیرزمین با معماری خاص اسلامی است که دارای قسمت های میان در، گرمخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آتش دان و محل انبار چوب و مواد سوختنی است. خانه ملک از لحاظ معماری تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است به طوریکه نماسازی ها بر اساس معماری سنتی و پلانهای اجرا شده بر اساس معماری اروپایی است. فضای کنونی خانه ملک تنها نیمی از بنای اصلی خانه و قسمت بیرونی و رسمی خانه را تشکیل می دهد و نیم دیگر که قبل از سال ۱۳۷۰ تخریب شده قسمت اندرونی و حریم شخصی زندگی حاج حسین ملک بوده است.
در سال 1323 قمری در مشهد اداره املاک پدر را در دست گرفت و در سال 1316 خورشیدی شروع به وقف اموال کرده، که از جمله وقفهای وی، کتابخانه ملی ملک وقف یک کتابخانه که تولیت آن را به آستان قدس رضوی سپرد، وقف چند پارچه ملک در سال 1340، وقف دو بیمارستان، بیمارستان رضوی در چناران و بیمارستان سجادیه در تربت جام که به شهرداری تحویل داد، در سال 1348خورشیدی باغ وکیل آباد را وقف مردم مشهد نمود که تولیت آن را به شهرداری مشهد سپرد، در سال 1338خورشیدی به هر فرهنگی در مشهد 510 متر زمین وقف نمود که در مجموع 200هکتار زمین به فرهنگیان مشهد وقف کرد. در همین سال باغ صبای تهران را به هنرمندان و قصر ملک واقع در شمیران تهران را به آموزش و پرورش اهدا نمود از دیگر وقف های وی: باغ صبا، شیرخوارگاه، ...
در زمان رضاشاه در جریان مسجد گوهرشاد حبس شد و او را در زمان مشروطه در مسجد گوهرشاد به شدت مضروب ساختند، در اواخر عمر بینایی و شنوایی خود را از دست داد.در 4مرداد 1351شمسی درگذشت.

تاريخچه بنا:
خانه مرحوم حاج حسين ملک يکی از معدود خانه های بافت قديمی مشهد می باشد که توسط سازمان ميراث فرهنگی مرمت گرديده است از کاربری مسکونی تبديل به مرکزی فرهنگی و هنری گرديده است.

وضعيت فعلی خانه ملک:
خانه ملک به صورت يک مرکز اداری، فرهنگی و هنری با حضور هنرمندان توانمند به صورت کارگاههای زنده هنری فعاليت می نمايد و بالغ بر 20 کارگاه در اين مرکز می باشد.

فعاليتهای فرهنگی و هنری اين مرکز در راستای رسالت حفظ و احياء و ترويج هنرهای سنتی و صنايع دستی ايران می باشد. در راستای اين رسالت آثار هنرمندان اين مرکز در نمايشگاههای داخلی و خارجی، هفته های فرهنگی ايران در خارج از کشور جشنواره ها و همايش ها با نظارت اداره کل ميراث فرهنگی صنايع دستی و گردشگری خراسان رضوی شرکت نموده است.

 

[محجوبیان]

پیشینه باستانی و تاریخی مشهد
اگر چه تاریخ مشهد در حقیقت از پیدایش مشهدالرضا(ع) آغاز می‌‌‌شود و بررسی نقش هسته‌‌ای مضجع متبرک حضرت رضا(ع) به عنوان کانون اولیه و عامل پیدایش این شهر بوده اما بنابر شواهد ناحیه مزبور بخشی از دشت باستانی توس است که به دلیل اقلیم مساعد، وجود مراتع و چشمه‌های فراوان، هزاران سال مسکن و موطن اقوام گوناگون شده است و با این وصف در سال‌های 4-1353ش یک هیات مشترک از دیرین شناسان ایرانی و فرانسوی در بررسی اطراف روستا «آبروان» در فاصله 40 کیلومتری شرق مشهد، موفق به کشف 60 عدد ابزار سنگی گردیدند که قدمت این مجموعه هشتصد هزار تا یک میلیون سال پیش برآورد گردیده و قدیمی‌ترین نشانه انسان ابزار ساز در ایران و آسیای جنوب‌غربی است. افزون بر این در چند کیلومتری مشهد، سنگ نگاره‌ای است با نقش حیوانات و انسان‌های شکارچی که قدمت آن نفش‌ها به دوران نوسنگی می‌رسد. از سویی وجود تپه نادری در جنوب شهر مؤید زیستگاهی از هزاره پنجم پیش از میلاد است که پیشرفت و تکامل فرهنگی این منطقه را نشان می‌دهد. همچنین تپه‌ای به عنوان الگوی زیستگاهی از هزاره سوم در این فهرست قرار دارد از هزاره اول پیش از میلاد چهار محوطه در مشهد توسط باستان شناسان شناسایی شده که حضور اقوام جدید با دیدگاه‌های متفاوت را در این منطقه نشان می‌دهد. بنابر شواهد در آغاز دوران تاریخی ناحیه مشهد رونق و آبادانی خود را داشته و به دلیل اقامت درازمدت پارتها در شمال خراسان و استقلال نسبی آن اقوام، طی بررسی آثار باستانی خراسان تاکنون سه محوطه در اطراف این شهر شناسایی شده است.

سیمای پیشین محله‌های قدیمی مشهد
توس از آن زمان که سناباد نوغانش مفتخر به پذیرش پیکر مطهر حضرت علی بن موسی الرضا(ع) گردید به نیکی تولد شهری عظیم را درون روستایی کوچک دریافت. پس از آن بود که مردم به سوی مشهدالرضا مهاجرت کردند و در جوار امن ارض اقدس رضوی متوطن گردیدند. کاوش‌های باستان‌شناسی پیرامون حرم مطهر، ضمن تایید این‌که در صدر اسلام در جایگاه مضجع شریف بناها و عماراتی وجود داشته این احتمال را تقویت می‌نماید که آن ابنیه بر روی تپه‌ای به بلندای حدود 10 متر قرار داشته است.
مقارن با دوران تیموری و حکمرانی شاهرخ عمران و توسعه مشهدالرضا اوج گرفت و به صورت شهری مهم پیرامون مضجع حضرت رضا(ع) و نوغان درآمد.
حافظ ابرو مورخ و جغرافیانگار عصر تیموری محله‌های مشهد را به نام‌های کاریز، سناباد، چاه نو، دستجرد، منصوریه، ابوبکرآباد، پس باره ذکر می‌کند. یکی از سیاحان اروپایی که در سال 1822م به مشهد مسافرت کرده مجموع این شهر را 32 محله معرفی نموده است. به رغم آن صنیع‌الدوله در سال 1300ق می‌نویسد شهر مشهد در این زمان شش محله بزرگ و ده محله کوچک دارد که محلات بزرگ آن شامل خیابان علیا، خیابان سفلی، سراب، عیدگاه، چهار باغ و نوغان و محله‌های کوچک: پاچنار، ارگ، سرسوق، سرحوضان، جدیدها، مرویها و... بوده است.
روی هم رفته از شش محله سراب، سرشور، عیدگاه، پايین خیابان، نوغان و بالا خیابان، دو محله نوغان و سراب قدیمی‌تر از بقیه هستند، محلات سرشور و عیدگاه هم از نظر قدمت پس از نوغان و سراب قرار دارند.
دو محله بالا خیابان و پايین خیابان هم که جدیدتر هستند در زمان احداث خیابان مشهد (در آغاز سده یازدهم هجری) به این نام شهرت یافته‌اند. بعدها مقارن با حکومت پهلوی به تدریج با ورود وسايط نقلیه نیاز تغییرات جدید دربافت شهری احساس شد تا این‌که "خیابان فلکه شمالی" در سال 1308ش به کوشش اسدی نايب‌التولیه آستان قدس بر گرد بارگاه حضرت رضا(ع) احداث شد و سپس خیابان‌های دیگری به شهر افزوده شد.

محله های قدیم مشهد​

بالاخیابان بالا خیابان جزء محلات بزرگ شهر محسوب و تا اوایل سالهای 1300 ش مشهد تنها دارای دو خیابان شرقی و غربی بود بنام بالا خیابان یا خیابان علیا که از فلکه دروازه قوچان شروع می شد و تا بست بالا یا بست علیا و صحن عتیق (صحن انقلاب ) ادامه داشت و پایین خیابان ( ته خیابون در لفظ عامیانه مردم ) که از بست پایین یا بست سفلی به سمت شرقی تا محل پنج راه پایین خیابان فعلی امتداد داشت. این خیابان سراسری شهر مشهد را به دو بخش شمالی یا پشت به حضرت شامل محلات قبر میر ، نوغان ، قتلگاه ، تپل محله ، آب میرزا و بخش جنوبی یا رو به حضرت شامل محلات باغ عنبر ، سراب ، چهار باغ ، ملک ، کوچه ارگ ، سرشور ، عیدگاه و جدیدها تقسیم می کرد و آبادانی شهر مشهد تا قبل از توسعه و خیابان کشی های جدید بر محور و امتداد همین خیابان بود که محدوده آباد آن کمی پایین تر از میدان شهدا در کوچه باغ عنبر فعلی شروع و از قسمت شرقی به پنج راه پایین خیابان تمام می شد. از کوچه باغ عنبر به بالا آبادی رونق چندانی وجود نداشت امتداد بالاخیابان به سمت بالا یا غرب تا دروازه قوچان فعلی گذرگاه و معبر بی قواره ای بود که در بعضی نقاط از عرض فعلی خیابان پهن تر و در برخی محل ها باریکتر بوده و نهر آب خیابان به صورت جوی فاقد دیواره جانبی از آن عبور می کرد که در اطراف آن کاروانسراهای بزرگ محل نگهداری اسب ، شتر و کارگاههای دباغی ، صباغی ، انبارهای غله و بوجاری بود. محله سراب : در قسمت جنوب غربی شهر و در محل روستای سناباد واقع شده و کلمه سراب به معنی سرآب یا اول یا اول قنات که همان قنات سناباد است می باشد. در حد فاصل محله ارگ و بالاخیابان و چهار باغ قرار گرفته است که طرف غربی آن به باروی شهر متصل است و مجرای قنات سناباد در این محله از باغ عنبر می باشد. محله چهارباغ : این محله یکی از محلات اشرافی قدیم مشهد به حساب می آمده که می توان از برخی نامهای کوچه ها به این نتیجه رسید. کوچه هایی مانند شوکت الدوله ، حاج محمود هراتی ، در این محله بناهایی وجود دارد که دارای اهمیت هستند یکی از بناهایی که در این محله وجود دارد کنسولگری آمریکا می باشد. ساختمان این کنسولگری متعلق به 200 سال پیش است و در کوچه چهار باغ قرار داشته است ساختمان داخلی این کنسولگری با ساختمان اصلی که در محل کار سر کنسول بوده در قسمت راست ساختمان قرار دارد و در روبروی ساختمان اصلی ساختمانی وجود دارد با اتاقهای متعدد که به احتمال زیاد محل اقامت سرکنسول و احتمالاً کارکنان کنسولگری بوده است. این ساختمان همچنین دارای حوض انبار و اصطبل هم بوده است در سال 1322 ه.ش ساختمان این کنسولگری توسط حاج آقای کوزه کنانی از آمریکاییها خریداری شده است و بعد از فوت ایشان این ساختمان به هیأت مذهبی خمینی شهر فروخته شد. کوچه شوکت الدوله : این فرد از خانهای زمان رضا شاه بوده است و به همین خاطر نام وی بر روی کوچه ای به همین نام مانده است این کوچه در ابتدای چهارراه خسروی نو به سمت چهارراه شهدا قرار دارد عرض کوچه 4 متر است کف آن آسفالت می باشد. کوچه حاج محمود هراتی : این کوچه هم در محله چهارباغ قرار دارد و 2 کوچه به نام این شخص وجود دارد یکی همان کوچه ای که در نهایت به کنسولگری آمریکا می رسد و دیگری هم به یک بن بست. عرض کوچه بن بست 2 متر و کف کوچه هم موزاییک فرش است به گفته اهل محل ایشان پدر آقای احمدزاده استاندار سابق خراسان می باشد. علاوه بر وجود کنسولگری آمریکا در این محل بنای دیگری که از اهمیت ویژه ای برخوردار است منزل آیت ا... قمی می باشد. وی در سال 42 این خانه را خریداری کرد که قبلاً در این محل بانک شاهی قرار داشت. منزل آیت ا... قمی قبلاً در خیابان خسروی قرار داشته است. علاوه بر این بناها در محله چهارباغ مساجدو بناهای دیگری هم وجود داشت. مساجد حاج فرهاد، صدیقیها ، رضائیه ، سلیمانی الهادی و مسجد شاه ، کاروانسرای ملک ،چوب برها ، جعفرزاده و حوض انبارهای نقاشی ، تاریکی و همینطور حمام نوروزی را می توان نام برد. محله نوغان : نوغان در واقع یکی از آبادیهای معتبر و معروف حومه شهر طوس قبل از پیدایش شهر مشهد بوده است. هسته اولیه شهر مشهد از ترکیب نوغان و دهکده سناباد شکل گرفته است. و به تدریج با رشد نوغان به صورت یک محله باقی مانده است . حدود ده محله نوغان در مطلع الشمس چنین ذکر شده است محله نوغان مابین شمال و مشرق حرم حضرت رضا(ع) عرض عریضی دارد از جمله قطعه ای از آن قتلگاه است در جنوب قبرستان معروف قتلگاه که خود حضرت رضا(ع) آن را خرید و وقف فرموده اند . قطعه دیگر این محله را پای گنبدخشتی ، قطعه ای را سر پل سنگی ، قطعه ای را سرقبر میر گویند و محله غیر شمارها ومحله کشمیریها در واقع جز محله نوغان است. در 1000 سال پیش کتابی به نام حدود العالم من المشرق الی المغرب مطلبی در باره نوغان نوشته که در آن معدنی بوده که از آن معدن دیگ سنگی می ساخته اند کتابی دیگر به نام جام جم از نوغان ذکری به میان آورده و سپس یاقوت حموی در کتاب معروف خود معجم البلدان شرحی از نوغان آورده است و از دیگهای سنگی آن یاد کرده است. درباره وجه تسمیه:این محل دو نظر وجود دارد اول آنکه چون معدن سنگ بوده و از آن معدن سنگ استفاده می کرده اند به نوکان یعنی معدن جدید و نو تعبیر شده است و دیگر آنکه نوغانه گفته اند به دلیل زاویه و پیچی که مجرای دو قنات را قبل از رسیدن به مظهر قنات به هم مربوط کرده است. راسته نوغان : خیابان اصلی این محله به نام راسته نوغان می باشد که کوچه هایی از آن منشعب می باشد. راسته نوغان در واقع بازار اصلی این محله بوده که در جهت شمالی جنوبی قرار داشته و انتهای شمالی آن به دروازه نوغان و انتهای جنوبی آن به چهار سوق ( تقاطع کوچه سیاهان و نوغان ) ختم می شده است. ویژگی نوغان از نظر اجتماعی از خود گذشتگی زنان این محله در زمان شهادت حضرت رضا(ع) می باشد که به خاطر شرکت در تشییع پیکر حضرت رضا(ع) مهریه قباله ها را به شوهرانشان بخشیدند تا به آنان اجازه شرکت در این مراسم را بدهند. هنوز هم به خاطر این عمل قهرمانانه زنان محله در 1200 سال گذشته ساکنان فعلی به آن افتخار می کنند. از آثار دیگر موجود در این راسته مسجد امام رضا(ع) ، مسجد پل سنگی ، مسجد محراب خان ( آب انباری به نام محراب خان که در گذشته در مجاورت مسجد ساخته شده بود). می باشد . کار و شغل مردم این محله : زارع ، چوپان ، گله دار و بعضی از مشاغل کمیاب چون چکمه دوزی ، حصیربافی ، خرازی ، سنگ تراشی ، عطاری ، کاشی پزی ، کفاشی ، نعل بندی . محله پاچنار : محله پاچنار که هنوز حمام آن به نام پاچنار ( یا در لهجه مشهد حموم پاچنار ) باقی است شاید به مناسبت داشتن چنار یا چنارهای بلند و بزرگ به این اسم خوانده شده باشد زیرا مشهد چنارهای عالی و زیبایی داشت که کم نظیر بود و در بعضی از آنها چنارهای بالاخیابان ضرب المثل شده بود و عمر چند صدساله داشت. محله پاچنار در شمال مشهد و محاذی خیابان علیا است. محله ارگ : یکی از محلات کوچک ولی با اهمیت از نظر پایگاه اجتماعی – اقتصادی در محدوده بافت قدیم شهر مشهد ، محله ارگ می باشد به علت نزدیکی و مجاورت این محله با بنای مقر حکومتی (ارگ) و سکونت عده ای از طبقات بالای جامعه شهری در انی محله با عنوان محله ارگ نامگذاری شده است . در مطلع شمس ذکر شده که محله ارگ مابین مغرب و جنوب شهر واقع وخود ارگ در کنار این محله متصل به باروی شهر است که حصار آن از یک طرف همان حصار شهر است. محله سرسوق ( سرشور) : محله سرسوق به طور قطع اسم دیگری داشته است که صنیع الدوله خواسته است به شکل ادبی در آورد سوق در عربی به معنی بازار است ولی در لهجه مشهدی در زبان محاوره مردم کمتر کلمات عربی به کار می رود و اگر به حسب ضرورت مردم مجبور باشند آن را مختصر تعریف می کنند در مشهد کلمه سر به معنی ابتدا و آغاز و گاهی بالا زیاد دیده می شود مانند سراب ، سرشور از طرف دیگر سو در لهجه مشهدی تقریباً به همان معنای لغوی و اصیل فارسی استعمال می شود مثل چهارسو . بنابراین سرسوق که صنیع الدوله نوشته است احتمال دارد سه سو یا سرسو و یا غیر از اینها باشد. محله سرشور یکی از 6 محله قدیمی مشهد بوده که در غرب حرم مطهر امام رضا علیه السلام قرار دارد ، اگر بخواهیم تصویر امروزی اش را داشته باشیم خیابانهای خسروی ، آخوند خراسانی و امام رضا (ع) اطراف این محله را گرفته اند . برای رفتن به بازار سر شور اگر از باب جواد حرم مطهر خارج شویم و به سمت راست حرکت کنیم روبرو ی بازارچه فرش یک کوچه می بینیم به اسم بازار سر شور . این محله نه خیلی اعیان نشین بوده ، و نه خیلی فقیر نشین بیشتر مردم یا کارمند موقت دولت بودند یا کارمند آستانه . آدم های فرهنگی شهر مثل شاعر ، صحاب ، کتابدار و روزنامه چی در این محله زندگی می کردند . محمد تقی بهار (ملک الشعرا) در این محله بدنیا آمده است . محله مروی ها : این محله در مشرق شهر واقع شده است و تپ المحله در حقیقت جزء این محله است. اغلب سکنه این محله اهل مرو می باشند که در دوره حکومت قاجاریه از مرو به مشهد آمده و سکنی گزیده اند لذا این محله به نام محله مرویها مشهور است. محله غیر شمارها : در مشهد قرشمالها گفته می شود جزو محله های گم شده مشهد است توضیحی که صنیع الدوله داده نوشته است کوچه سیاهان هم می گویند معلوم می شود در زمان او از محله بزرگ اصلی تنها کوچه ای باقی مانده بوده است و تصور می رود منظور همان کوچه سیاوون پایین خیابان باشد که با وجود تغییر اسم باز مردم تلفظ قدیمی آن را حفظ کرده اند. صنیع الدوله در مطلع الشمس محله غیر شمارها را جزء محله نوغان ذکر کرده است. تپل المحله : یکی از محلات قدیمی شهر مشهد تپل المحله می باشد که در قسمت شمال ، شمال غربی حرم مطهر حضرت رضا (ع) واقع است این محله از سمت شرق به محله نوغان از جنوب به حرم مطهر و راسته بالا خیابان و از غربی به باغ نادری و خیابان شهید رجایی فعلی و از شمال به حصار شهر و بلوار راه آهن متصل بوده است . تقی بینش در مقاله ای با عنوان محلات قدیمی شهر مشهد در خصوص وجه تسمیه تپ المحله نوشته طپ المحله با املای عربی گونه یا تپل المحله تلفظ عامیانه ان صنیع الدوله نوشته است هنوز در پایین خیابان موجود است و اشتغال آن کاملاً روشن نیست این که محل قرار گیری این محله در پایین خیابان است اشتباه است. بررسیها و تحقیقات میدانی به عمل آمده نشان می دهد که در اواسط راسته نوغان پلی سنگی وجود داشته و از این پل در جهت غربی کوچه ای قدیمی به نام کوچه هفت در به علت وجود مسجد هفت در از این معبر منشعب و یک محله مسکونی را به راسته نوغان متصل می کرده است . چون این محله در آخر این پل سنگی قرار داشته به نام تپ المحله نامگذاری شده است. محله دستجرد : این محله در شمال شرقی مشهد در حدود نوغان بوده است زیرا اراضی دستجرد در آنجاست و شاید شکل قدیم تر آن دستگرد بوده است که بعدها معرب شده و به شکل دستجرد در آمدها ست. گرد یا کرد ، تقریباً به معنی آباد است وشاید به این مناسبت به آن دستگرد گفته اند که بعد از توسعه مشهد به زور با زو و کمک دست آباد شده بوده است. محله بین محله های عیدگاه و نوغان قرار دارد به همین دلیل عمرش هم کمتر از محله عیدگاه نیست شاه عباس صفوی در اول و آخر خیابان مشهد دو تا دروازه جدید هم به نام های بالا خیابان و پایین خیابان درست کرد . محله پایین خیابان همان امتداد محور عمده ارتباطی شهر از بست پایین حرم مطهر حضرت رضا (ع) تا پنج راه ته خیابان ( پایین خیابان ) است که طول آن 884 متر بوده است . براساس برآوردهای انجام گرفته این محله دارای 1585 خانوار جمعیت 1288 دربند مغازه بوده است حدود 12 کاروانسرا در این محله که عمده در حاشیه پایین خیابان بوده اند، قرار داشته است. شغل و کار مردم این محله بیشتر پیشه وری خرده پا ، بقال ، خرده فروش ، سبزی کار ، قصاب ، کفاشی ، کلاه دوز و نعل بند بوده است . محله قبر میر : این محله در قسمت شمال شرقی مشهد و در داخل محله نوغان قرار گرفته است درباره علت نامگذاری این محله گفته ها متفاوت است بعضی می گویند که میریکی از خاندانهای قدیم محله بوده است و به علت این که در این محل دفن گردیده است به قبر میر معروف شده است . در این محله بازاری هم بوده که در آن به فروش پارچه و فرش اقدام می کردند. علاوه بر کوچه میر کوچه های قدیمی دیگر هم در محله وجود دارد ، مثل کوچه لایق ، کوچه کشمریها ، کوچه طالبیان ، کوچه صندوق سازان ، کوچه تاجرها ، کوچه سیاه آب. محله عیدگاه : در جنوب شرقی حرم مطهر قرار دارد. خیابان صفوی در شمال ، خیابان فردوسی در جنوب بلوار و فلکه 17 شهریور در شرق وقسمتی از فلکه حضرت و خیابان امام رضا (ع) در غرب این منطقه واقع شده است. در گذشته تنها کوچه عیدگاه ( راسته عیدگاه ) و کوچه زنجیر و کوچه سیروس بوده است و سپس محله جدیدها در همین منطقه به وجود آمده از کوچه های مهم دیگر کوچه باغ حسنخان و کوچه شمس را می توان نام برد. این منطقه هم مانند منطقه نوغان است با همان خصوصیات محلات قدیمی ، خانه ها تماماً قدیمی با همان مصالح ساختمانی که از چوب و خشت خام و کاه گل تشکیل شده است. نوسازی و یا تعمیر خانه ها در محل خیلی کم انجام شده است. محله عیدگاه در جنوب شهر و سر راه ری و عراق عجم و ولایت های جام و هرات بوده ( یعنی شرق محله سرشور و غرب محله پایین خیابان) . در قرن دهم هجری یکی از دروازه های شهر در محله عیدگاه قرار داشته و از زمان صفویه محله عیدگاه در کتابهای تاریخی به عنوان یکی از قدیمی ترین دروازه های شهر نام برده شده است. شغل مردم عیدگاه: شالبافی ، شاطر نانواها، صابون فروش ها و هیزم کش ها ، عشال ، طبیب ، صراف ، الیجه باف ، بقال ، پاکار ، چادرباف ، چرخ تاب ، زرگر ، حجار، کاتب ، مقنی ، مسگر و غیر از این موارد کلانتر یا داروغه شهر هم در این محله زندگی می کرده است. ​ وجه تسمیه : در خصوص وجه تسمیه محله عیدگاه اقوال مختلفی وجود دارد از جمله این که عیدگاه محل برگزاری اعیاد و مراسمات سنتی ، دینی مرسوم در بین مردم شهر مشهد بوده است. ولی به دلیل وجود بارگاه حرم مطهر چندان معقول به نظر نمی رسد که مراسمات در این محل برگزار گردد با این حال بیانگر وجود اتفاق یک حادثه در این محل است که به عیدگاه مشهور شده است . عده ای معتقدند به دلیل خودداری متجاوزان از قتل عام مردم محله مردم آن جشن گرفتند که به محله عیدگاه مشهور شده است. ​ محله سرحوضان : حوض در لهجه مشهدی به معنی آب انبار است و محله سرحوضان قطعاً در ابتدای حوض یا اب انباری قرار داده است محدوده سرحوضان در مطلع الشمس چنین ذکر شده است این محله نیز در جنوب شهر است که این محله و عیدگاه از طرف قبله محاذی خیابان سفلی می باشد و سرحوضان مابین خیابان و عیدگاه است. محله جدیدها : این محله بدین خاطر به این اسم معروف شده است زیرا در سال 1838 در یک اغتشاش ضد یهود که منجر به قتل 35 نفر یهودی به دست انبوه جمعیت شد بقیه به اجبار مسلمان شدند. آنها به نام جدید مشهورند اگر چه به پیروی از پیامبر اسلام تظاهر می کردند اما در واقع مثل همیشه یهودیان معتقدی بوده اند. یهودیان مسلمان شده مراسمهای مذهبی خود را انجام می داده اند و گاه بیگاه عده ای را به مساجد می فرستادند . یهودیان از ازدواج با مسلمانان خودداری می کردند این محله در نزدیکی محله عیدگاه واقع شده بود که ساختمانها و حیاط هایشان به یک دیگر راه دارند.

سیمای پیشین محله های قدیمی مشهد

---

توس از آن زمان که سناباد نوغانش مفتخر به پذیرش پیکر مطهر حضرت علی بن موسی الرضا(ع) گردید به نیکی تولد شهری عظیم را درون روستایی کوچک دریافت. پس از آن بود که مردم به سوی مشهدالرضا مهاجرت کردند و در جوار امن ارض اقدس ضوی متوطن گردیدند.

---

کاوش های باستان شناسی پیرامون حرم مطهر، ضمن تائید این که در صدر اسلام در جایگاه مضجع شریف بنا ها و عماراتی وجود داشته این احتمال را تقویت می نماید که آن ابنیه برروی تپه ای به بلندای حدود 10 متر قرار داشته است. مقارن با دورن تیموری و حکمرانی شاهرخ عمران و توسعه مشهدالرضا اوج گرفت و به صورت شهری مهم پیرامون مضجع حضرت رضا(ع) و نوغان درآمد.

حافظ ابرو مورخ و جغرافیانگار عر تیموری محله های مشهد را به نام های کاریز، سناباد، چاه نو، دستجرد، منصوریه، ابوبکرآباد، پس باره ذکر می کند. یکی از سیاحان اروپایی که در سال 1822م به مشهد مسافرت کرده مجموع این شهر را 32 محله معرفی نموده است. به رغم آن صنیع الدوله در سال 1300ق می نویسد: شهر مشهد در این زمان شش محله بزرگ و ده محله کوچک دارد که محلات بزرگ آن شامل خیابان علیا، خیابان سفلی، سراب، عیدگاه، چهارباغ و نوغان و محله های کوچک: پاچنار، ارگ، سرسوق، سرحوضان، جدیدها، مرویها و ... بوده است.
روی هم رفته از شش محله سراب، سرشور، عیدگاه، پایین خیابان ،نوغان و بالا خیابان، دو محله نوغان و سراب قدیمی تر از بقیه هستند. محلات سرشور و عیدگاه هم از نظر قدمت پس از نوغان و سراب قرار دارند.
دو محله بالا خیابان و پایین خیابان هم که جدیدتر هستند در زمان احداث مشهد(در آغاز سده یازدهم هجری) به این نام شهرت یافته اند. بعدها مقارن با حکومت پهلوی به تدریج با ورود وسائط نقلیه نیاز تغییرات جدید شهری احساس شد تا این که " خیابان فلکه شمالی" در سال 1308ش به کوشش اسدی نایب التولیه آستان قدس برگرد بارگاه حضرت رضا(ع) احداث شد و سپس خیابان های دیگری به شهر افزوده شد.

---

منبع: سیمای گردشگری
بخش حریم رضوی

 

[محجوبیان]

آثار تاریخی و فرهنگی مشهد

آثار تاریخی و فرهنگی مشهد

ضریح مطهر پس از گزارش ابن بطوطه در حدود سال 730ق از اولین ضریح چوبی‌–‌ فلزی برروی مضجع شریف حضرت رضا‌(ع)، دومین ضریح متعلق به سال 957ق در عصر صفویه بوده است. در سده‌های پس از آن نیز ضریح‌هایی در سال‌های 1160 و 1238قمری و 1338شمسی جایگزین آن گردید. ساخت ضریح فعلی در سال 1372ش به امر تولیت آستان قدس رضوی و با طرحی از استاد فرشچیان آغاز شد. ساختار این اثر با ترکیبی از آهن، فولاد، چوب گردو، پوشش طلا و نقره و آراستگی‌های منحصر به فرد در نهایت استحکام به وزن 12 تن و ابعاد 73/3 و 78/4 با بلندی چهار متر در مدت هفت سال پایان یافت.
گنبد طلا و گلدسته‌ها مشخص‌ترین نماد و نشانه مضجع شریف رضوی گنبدی زراندود است که از دور دست‌ها قابل رویت بوده و آرزوی زیارت آستان منورش را در یادها زنده می‌کند. گفته شده است که نخستین گنبد به دستور سلطان سنجر سلجوقی و به اهتمام وزیرش "شرف الدین قمی" بر فراز مضجع حضرت بنیان گردید. در عهد صفویه ابتدا شاه طهماسب (930 تا 984ق) گنبد را مطلا کرد و سپس شاه عباس اول (996 تا 1038ق) ساقه گنبد را با خشت‌های طلا پوشاند. از دیگر عناصر معماری حرم مطهر حضرت رضا(ع) مجموعه مناره‌ها و یا گلدسته‌های آن است. نحوه محاسبه معماری گنبد طلا و دو گلدسته قدیمی به لحاظ تقارن دید، به ویژه از خیابان‌های اصلی به سوی حرم مطهر به نحوی است که از هر سو گنبد طلا بین دو مناره مزبور دیده می‌شود.	​
نقاره‌خانه‌‌ از جمله اماکن مهم و تاریخی حرم مطهر نقاره‌خانه است که اکنون بر روی ایوان شرقی صحن انقلاب قرار دارد. بنابر شواهد تاریخی نقاره‌زنی در آستان مقدس رضوی از دوره غزنویان مرسوم گردیده و در قرون پس از آن ادامه یافته است. بنا به رسم قدیم در طول سال به استثناي محرم و صفر، در هر شبانه روز دو نوبت دقایقی قبل از طلوع و غروب آفتاب و ولادت ائمه اطهار(ع) به استثناي شهادت‌ها، نقاره با طنین خاصی نواخته می‌‌شود.
سقاخانه اسماعیل طلايی این بنای زرین در میان صحن انقلاب قرار دارد. بنا بر متون قدیم، بین سال‌های 1144 تا 1145ق به دستور نادرشاه افشار سنگابی را یکپارچه از سنگ مرمر با ظرفیت سه کر، از هرات به مشهد آوردند و شخصی به نام استاد اسماعیل طلاکار بر فراز سنگاب پوششی هشت ضلعی و سقفی گنبدی شکل بنا نهاد و آن را طلا کاری کرد. سقف گنبدی شکل سقاخانه بر روی پایه‌هایی از سنگ مرمر کنده‌کاری شده و کاشی قرار دارد و سطح آن از بالای کاشی پایه‌ها با خشت‌های مطلا و پیرامون آن با اسماء الله تزيین شده است.	​
بقعه شیخ طبرسی ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به شیخ طبرسی (467 تا 548ق) از نامدارترین فقهای شیعه در سده پنجم و ششم هجری است که در فقه، حدیث، تفسیر، ادب، لغت و ریاضیات یگانه عصر خود بود. وی در حوزه علمیه مشهد نزد عالمان نامور به فراگیری علوم پرداخت و مدت 25 سال نیز در بیهق به تعلیم و تصنیف مشغول گشت که در این مدت کتب ارزشمندی از جمله تفسیر مجمع‌البیان را تالیف نمود. نوشته‌اند شیخ طبرسی در شورش غزان به شهادت رسید و پیکرش را در گورستان قتلگاه مشهد به خاک سپردند. بنای مقبره این عالم بزرگ در کنار بست طبرسی واقع است.
مسجد جامع گوهرشاد واقع در مجموعه معماری حرم مطهر حضرت رضا(ع) که در زمره مشهورترین و عظیم‌ترین مسجد چهار ایوانی ایران در سال 821ه.ق به امر « گوهرشاد آغا» همسر شاهرخ تیموری بنا گردید. وسعت این مکان 9309 مترمربع و مشتمل بر چهار ایوان، یک گنبد و گنبدخانه، هفت شبستان، چندین در ورودی و یک صحن است. علاوه بر وجود گنبدی بزرگ بر فراز ایوان قبله (مقصوره)، در طرفین آن دو مناره‌ی زیبا به ارتفاع تقریبی 40 متر قرار دارد. کتیبه ایوان توسط هنرمند دوره تیموری و فرزند گوهرشاد و شاهرخ، یعنی «بایسنقر میرزا»، از بهترین ثلث‌نویسان آن عصر خوشنویسی شده، که حاشیه دور ایوان را آراسته است. از دیگر نفایس این مسجد جامع منبری با تزيینات منبت کاری از چوب گردو و گلابی است که در ساخت آن هیچ‌گونه میخ و یا فلز به کار گرفته نشده و به نام «منبر صاحب الزمان(ع)» مشهور می‌باشد. این بنای باشکوه توسط معمار معروف ایرانی دوره تیموری «قوام‌الدین شیرازی» بنیان گردیده است.	​
مدرسه دودر از جمله بناهای تاریخی واقع در مجموعه حرم مطهر امام هشتم(ع)، باید از ساختمان مدرسه امیر سیدی موسوم به «یوسفیه» یا «دودر» نام برد که در غرب حرم مطهر و مقابل مدرسه دیگری به نام پریزاد واقع شده است. این بنا در سال843ق ساخته شده و از نوع ابنیه چهار ایوانی و دارای غرف و حجره‌هایی بر طرفین ایوان‌ها در دو طبقه است که از نظر شکل و وسعت با یکدیگر تقارن چندانی ندارند. مدرسه دارای 600 مترمربع مساحت و 32 حجره است. در زیر گنبد جنوب شرقی بنا، سنگ قبر بانی آن «غیاث‌‌الدین امیر یوسف خواجه بهادر» دیده می‌شود. وی در سال 846ق وفات یافته است. گنبد غربی مدرسه نیز گورگاه «امیر سیدی» از امرای بزرگ عهد تیموری و خاندان بانی مدرسه است. فضای معماری بنا پس از زلزله سال 1084ق، در سال 1088ق به امر مادر شاه سلیمان صفوی مرمت شده است.	​
مدرسه پریزاد این بنای تاریخی در حرم مطهر واقع گردیده و بنیان آن را به «پریزاد خانم» از منسوبان گوهرشاد آغا تیموری نسبت می‌دهند. بنای مزبور از ابنیه سده نهم هجری بوده و حدوداً همزمان با اتمام جامع گوهرشاد ساخته شده است. مدرسه پریزاد بنایی است نسبتاً کوچک در دو طبقه که به قولی جهت سکونت طلاب، علما و مدرسانی که به قصد تدریس یا زیارت و وعظ به مشهد می‌آمدند برپا گردیده است. این بنای چهار ایوانی مشتمل بر غرفه‌ها و حجره‌هايی به انضمام تزيینات آجرکاری، کاشیکاری و نقوش اسلیمی است. به استناد مضمون یکی از کتیبه‌ها، این مدرسه نیز بعد از وقوع زلزله سال 1084ق، در سال 1091 به دستور «نجف قلی خان بیگلربیگی» مرمت شده است.	​
آرامگاه پیر پالاندوز این بنا در ضلع شمال شرقی حرم مطهر و ابتدای خیابان نواب صفوی قرار دارد. بنیان اولیه بقعه در زمان شاه محمد خدا بنده (پدر شاه عباس صفوی) به سعی و اهتمام قنبر علی بن خواجه حسین در سال 985ق صورت گرفته است. مقبره منسوب به مدفن شیخ محمد مقتدی کارندهی (کاردهی) از عرفای شیعه مذهب ذهبیه، مشهور به «پیر پالاندوز» می‌باشد که در قریه کارده مشهد به دنیا آمد و در شهر مشهد خانقاهی برپا ساخت. وی اگرچه از شیوخ سلسله ذهبیه بوده، اما برای امرار معاش پالان‌دوزی می‌کرده است. بقعه پیر پالاندوز در سال‌های اخیر بازسازی شده و مشتمل بر درگاه ورودی، رواق‌ها و فضاهای طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره است. نمای دیوارهای بیرونی با طاق‌نماها، قاب، لچکی و کاشی‌کاری زیبا آراسته گردیده و درون آن با نقش‌های باشکوه هندسی و ترنج مزین شده است.	​
کاروانسرای بابا قدرت این کاروانسرا در بلوار 17 شهریور و در خیابان فرعی منشعب از این گذرگاه به نام «صدر» واقع می‌باشد. وسعت بنای مزبور که در زمان فتحعلی‌شاه توسط اسحاق خان قرائی برای استراحت و اطراق موقتی کاروان زائرین مشهد الرضا(ع) ساخته شده 1500 مترمربع و دارای یک حیاط مرکزی با 16 اتاق و ایوانچه پیرامون آن است. در دو سوی بنا و پشت اتاق‌ها، فضای دو اصطبل قرار دارد و در چهار گوشه بیرونی آن نیز برج‌هايی دیده می‌شود که به مرور زمان تغییر شکل یافته‌اند. علاوه بر ایوان ورودی در امتداد آن ایوان دیگری به صورت دو اشکوبه ایجاد شده است که به بالاخانه‌ی آن منتهی می‌گردد.	​
سرای قدیمی عزیز اله‌اف این مکان پیش از این در حاشیه‌ی جنوبی شهر و در محدوده‌‌‌ی محله عیدگاه واقع بوده اما امروزه در مرکز شهر مشهد و در گذر عباسقلی‌خان قرار دارد. سرای مزبور در سال 1347ق توسط حاج غلامحسین سالم مشهدی به عنوان تجارتخانه و محلی برای صادرات محصولات مختلف بنیان گردید و تا مدت‌ها بنایی بسیار ممتاز و پر رونق بود. این بنا در سه طبقه و متشکل از حجره‌های پیرامون یک حیاط مرکزی بزرگ و حیاط فرعی کوچکتر در بخش شرقی ایجاد شده و در حال حاضر نیز بازار خرید و فروش کالای روزمره‌ی مردم مشهد و زائرین است.	​
خانه‌ی حاج حسین آقای ملک مرحوم حاج حسین آقای ملک در سال 1288ق (1251ش) در تهران چشم به جهان گشود و پس از مدتی تحصیلات خود را در محضر مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه ادامه داد. در دوران جوانی، برای اداره املاک پدر خود (حاج کاظم ملک التجار) ساکن شهر مشهد گردید. وی از ابتدای زندگی به مطالعه و جمع آوری کتب علاقه‌مند بود و این عشق را تا آخر عمرش حفظ نمود تا این‌که از سال 1316ش کتابخانه، موزه و عمده‌ی املاک خود را وقف کتابخانه با مدیریت تولیت آستان مبارکه رضوی نمود. وی سرانجام در سال 1351ش در تهران دارفانی را وداع گفت اما در حرم رضوی مدفون شد. (غفرلله‌له). سکونتگاه حاج حسین ملک در مشهد امروزه در ضلع شرقی خیابان امام خمینی(ره)، مقابل ساختمان دارايی قرار دارد. این خانه قدیمی در دو طبقه و با زیربنای حدود 600 مترمربع در وسعتی معادل 1659 مترمربع در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی ساخته شده است. خانه‌ی جهانگردی نیز در همین مکان قرار دارد.	​
حمام مهدی قلی‌بیک (حمام رضوی) این بنای تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین حمام‌های ایرانی در بازار بزرگ مشهد، در کنار مقبره امیر غیاث‌الدین ملک شاه (مسجد 72 تن) قرار دارد، اما امروزه مسیر دسترسی به این مکان ارزشمند از طریق خیابان اندرزگو 13 ممکن می‌باشد. بنای مزبور به اهتمام «مهدی قلی بیک جانی قربانی» امیر آخورباشی شاه عباس صفوی در اوایل سده یازده قمری بنیان گردیده است. این بنا که بیشتر به حمام شاه شهرت داشته، مجموعه‌‌ای از فضاهای متعدد و متفاوت مشتمل بر پلکان ورودی، سر بینه، بینه، گرمخانه و... است. بزرگترین و زیباترین بخش این مکان بینه آن است که در طرح و نقشه‌ای مربع با هشت ستون سنگی و پوشش مدور، آراسته به نگارگری در سیزده لایه است، حمام مزبور در سال 1385ش به موزه مردم‌شناسی آستان قدس رضوی تغییر کاربری داد.	​
مدرسه عباسقلی‌خان این مدرسه تاریخی در حاشیه‌ی جنوبی خیابان نواب صفوی (پايین خیابان) واقع گردیده و تنها مدرسه باقی‌مانده از دوره صفویه است که تا حدود زیادی هویت اولیه خود را حفظ کرده است و امروزه از فضای آن به عنوان خوابگاه طلاب کشور افغانستان استفاده می‌شود. مدرسه مزبور در سال 1077ق در زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی، به اهتمام عباسقلی‌خان (والی یا بیگلربیگی خراسان) و سرپرستی وزیرش «سعدالین محمد» ساخته شده است که در جریان توسعه حریم حرم رضوی و تعریض خیابان در سال 1376ش، سر در آن به طور ماهرانه‌ای10 متر به عقب کشیده شد.	​
مدرسه نواب این مدرسه از بناهای معتبر دوره صفوی در شهر مشهد است که امروزه در حاشیه شمالی خیابان شیرازی قرار دارد و در زمان شاه سلیمان صفوی به همت میرزا ابوصالح رضوی در سال 1086ق با 75 حجره در دو طبقه بنیان گردیده است. بنای مزبور در سال 1368 به طور کامل تخریب و دوباره تجدید عمارت شد.
مصلی پايین خیابان بنای تاریخی مصلی پايین خیابان امروزه در حاشیه بلواری به همین نام در شهر مشهد قرار دارد اما در گذشته در بیرون از حصار شهر واقع بوده و نظر کاروانیان را به سوی خود جلب می‌نمود. بنای مزبور از نظر طرح و نقشه‌ی کلی معماری شامل ایوانی مرتفع و دو ایوانچه منتهی به فضاهای چهار ضلعی در طرفین با وضعیتی متقارن است. از جمله تزيینات مصلی باید به کاشی معرق، گچبری، مقرنس و گره‌های هندسی و شمسه اشاره کرد. این بنا در سال 1087ق مقارن با زمامداری شاه سلیمان صفوی به سعی و اهتمام «حاجی ملک» و معماری «حاجی شجاع بنای اصفهانی» به امر نواب عالی مقام «ابو صالح» از نقبای سادات رضوی مشهد (بانی مدرسه نواب) بنیان گردیده است.	​
گنبد سبز این بنا در میان میدانی به همین نام در خیابان آخوند خراسانی واقع گردیده و گنبد سبز نام جدیدی است که به این بنا داده شده است. بقعه‌ی مزبور پیش از این با نمای ساده در بدنه و گنبد، در میان قبرستانی از دوره صفویه به نام «میرهوا» قرار گرفته بود. بعدها به‌وسیله دیوارکشی محصور گردیده و پیرامون آن محوطه‌سازی شده است. با توسعه شهر مشهد و خیابان کشی‌ها، الحاقات از اطراف بنا برچیده شده و میان میدانی قرار گرفته است. نمای این بنا در سال 1353ش کاشیکاری شده و مرمت‌هایی در درون آن نیز انجام گردیده است. فضای داخلی بقعه دارای کتیبه‌ای است با مضمون صلوات کبیره و حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که در پایان آن، نام راقم این سطور با عبارت «نمقه حسین بن محمد المشهدی» و تاریخ 1058ق دیده می‌‌شود. اگرچه برخی این مکان را مقبره شیخ محمد مؤمن می‌دانند اما عده‌‌ای نیز معتقدند بقعه مزبور آرامگاه شیخ محمد مومن عارف استرآبادی از شیوخ ذهبیه است.	​
آرامگاه امیر غیاث‌الدین شاه ملک (مسجد 72 تن) این بنای تاریخی به عنوان نمادی از هویت مشهدالرضا(ع) در انتهای بازار بزرگ، در خیابان اندرزگوی 13 واقع است. مکان مزبور مدفن امیر غیاث‌الدین شاه ملک یا ملکشاه، امیر الامراء و سپهسالار توس در زمان حکومت الغ‌بیک است که در سال 829ق وفات یافته و در این مکان به خاک سپرده شده است. فضای مقبره مشتمل بر ایوان اصلی ورودی و چهار ایوانچه به حالت تقارن است که در طرفین ایوان اصلی قرار گرفته و به درون بنا راه می‌یابد. بر اساس کتیبه موجود این بنا در سال 855ق تزيین، کاشی‌کاری و یا مرمت شده و در دوره‌های بعد به مسجد شهرت یافته است. به سال 1345ش در زیر بنا سردابی کشف و چهار قبر در آن شناسایی شد.	​
مقبره میرزا ابراهیم رضوی میرزا ابراهیم دومین و بزرگترین واقف سادات رضوی است که در سال 1042ق وفات نمود. وی از اجله‌ی سادات رضوی خراسان در زمان صفویه بوده و نسب شریفش با بیست و یک واسطه به امام‌زاده «ابو جعفر موسی مبرقع»‌ فرزند حضرت جواد(ع) می‌رسد. مقبره میرزا ابراهیم واقع در ملک شخصی خود وی در مجاورت مجموعه فرهنگی‌– تفریحی کوهسنگی در دامنه کوه و انتهای خیابان بهشتی، با منظر ایوانی کاشی‌کاری شده جلب‌نظر می‌نماید. محراب نفیس این مکان دارای ماده تاریخ سال 1047ق است. مقبره میرزا ابراهیم رضوی تنها بنا و یادگار تاریخی از دوره شاه صفی در مشهد است.	​
باغ ملک‌آباد یکی از باغات مشهور آستان قدس رضوی است که پس از تصرف روستای ملک‌آباد از حاج تقی ملک‌التجار در زمان استانداری پاکروان (سال1315ش) ایجاد شد و سالیان متوالی مقر نايب ‌التولیه‌های آستان قدس رضوی بوده است. بعدها از سوی حکومت پهلوی کاخی در ضلع جنوبی باغ با زیربنای 1387 مترمربع احداث شد. طرح دکوراسیون و مبلمان داخلی این کاخ را شرکت دوانسن فرانسوی انجام داد و ظروف مورد استفاده در آن از آلمان و تابلوهای نقاشی از ایتالیا خریداری و به این مکان انتقال یافت. پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، این مکان در سال 1359 به کاخ موزه تبدیل و بعد از چند سال تعطیل شد. امروزه این باغ دارای درختان متنوع میوه، فضای گلخانه‌ای جهت تولید گل و گیاه، قنات و تعدادی حلقه چاه است و ثمر سالیانه آن صدها تن محصولات باغی و گلخانه‌ای است.
باغ خونی به استناد مدارک موجود و منابع مکتوب اوایل دوران قاجار، گستره این باغ در بخش جنوبی حصار شهر مشهد به عنوان نمادی از باغ ایرانی احداث گردید. احتمالاً نام این مکان برگرفته از وجود چشمه‌ای در آن بوده چرا که خانی یا خونی به معنی چشمه است. مالک باغ حاج محمد مهدی تاجر قندهاری معرفی شده که در سفرنامه مک گرگر (شرح سفری به ایالت خراسان) در سال1292ق از این باغ و زیبايی‌های آن یاد شده است. با توجه به رویدادهای سیاسی باغ خونی در اختیار کنسولگری روسیه به فرماندهی ژنرال سرکسی میکولوتوف قرار گرفت و به این ترتیب در سال 1320ق پایگاهی برای واقعه مهم و تاریخی گلوله باران حرم حضرت رضا(ع) توسط روس‌ها گردید که مردم متحصن در بارگاه مطهر رضوی را با توپ شرپنل به خاک و خون کشیدند. وسعت باغ خونی حدود 5/6 هکتار با یک عمارت مرکزی است.	​
مجموعه فرهنگی باغ ـ آرامگاه نادری نادرشاه افشار سر سلسله دودمان افشاریه که برای اولین بار شهر مشهد را مرکز حکومت نمود، اولین مقبره‌ی خویش را در این شهر، بین سال‌های 5 – 1143ق در چهار باغ بنیان نهاد و رقباتی را وقف آن کرد. اما مقبره‌ی دوم را پس از مراجعت از هندوستان (1153ق) در شمال «خیابان» و مقابل آرامگاه پیشین ساخت که بعدها ویران شد همان‌جایی که اکنون مقبره نادرشاه قرار دارد. قوام‌السلطنه در اواخر دوره قاجار در محل دومین مقبره، آرامگاه دیگری برای وی بنا نمود، تا سرانجام به سعی و اهتمام انجمن آثار ملی در فاصله سال‌های 1335تا 1342ش آرامگاه مناسب و شایسته نادرشاه بنا شد. ساختمان مقبره با طرح مهندس هوشنگ سیحون و نقشه‌ی شرکت کا.ژ.ت مشتمل بر تالار مزار، دو فضای موزه‌ای و برج مرتفعی برای برپا نمودن مجسمه مفرغی نادر و سپاهیانش سوار بر اسب می‌باشد که پایه و اساس آن به اشکال هندسی مربع و مثلث طراحی شده است. سنگ قبر نادر در میان بنا جای گرفته و تداعی کننده جنگ و یا الماس کوه نور یا دریای نوراست. ستون‌های اطراف تالار نیز به صورت هشت ثلث با چهار قاعده در بالا و پايین نشانه‌‌ای از کلاه نادر است. مجموعه مجسمه‌های این بنا توسط استاد فقید ابوالحسن صدیقی طراحی و در کارخانه برونی ایتالیا با برنز ریخته شده است. آرامگاه کلنل محمد تقی خان پسیان نیز در این باغ قرار دارد. این مجموعه در چهار راه شهدا (نادری سابق) واقع است.	​

 

[محجوبیان]

گنجینه معماری كلات

گنجینه معماری كلات

::: آثار تاريخي كلات :::
:: عمارت خورشيد
عمارتي هشت ضلعي و سه طبقه است و در ميان باغي با جوي‌ها و خوص‌هاي متعدد قرار داشته و به روايت متون دوره قاجار پيش از آن كه كاخي براي امراي جلاير باشد، كه مدتي را در كلات زيسته‌اند، مقبره نادر بوده و به دستور وي ساخته شده است. دور تا دور بنا شامل هشت ايوان و دو ورودي است كه به اندروني‌هاي متعدد وصل مي‌گردد. نماي ساختمان با سنگ قهوه‌اي خوشرنگي تزيين شده كه روي سنگ‌ها، حجاري‌هايي از نقش گل و ميوه‌هاي گرمسيري ايجاد شده است، اين سنگ‌ها ظاهراً به دستور نادر از آذربايجان و مراغه بدين محل حمل شده است. در قسمت‌هاي شرقي بنا تصويري بر ديوار نقاشي شده و دور تا دور قسمت داخلي نيز با آيات سوره «عم‌ يتسائلون» و نقاشي‌هاي داراي طلاكاري مزين شده است. زيرزمين تاريك قصر به محل خزانه‌هاي نادر و احتمالاً زندان‌هايي موقتي يا محل دفن اختصاص داشته است و بعد از طبقه هم‌كف، 66 ستون سنگي به شكل نيم استوانه طبقه سوم را تشكيل مي‌دهند كه شايد ساقه گنبدي باشد كه ساخته نشده است.
:: مسجد كوه‌گنبد

اين مسجد را از كارهاي دوران سلجوقي مي‌دانند و نادرشاه هم قسمت‌هايي از آن را ساخته است. گنبد ساقه بلندي دارد كه برگرداگرد آن سوره قرآن نوشته شده است. كاشي‌هاي آن زرد، آبي، سرمه‌اي، سفيد و قهوه‌اي رنگ است. گنبد دو پوشه‌ دارد و كاشي كاري روي آن تقريباً از بين رفته است. فضاي زيرگنبد داراي هشت ضلع به طول 4 متر است. سنگ گوري با تاريخ 1246 در اين قسمت ديده مي‌شود. صحن مسجد با ابعاد 19×27 مستطيل شكل است و داراي چهار ايوان بزرگ مي‌باشد. ايوان ورودي داراي سنگ نوشته‌اي است كه با نام تعميركننده آن كه از خاندان جلاير است، حكاكي شده است.
:: كتيبه‌ نادري
اين كتيبه در مدخل دربند ارغونشاه قرار دارد. سنگ نوشته‌اي با شعر تركي از «گلبن افشار» و در ثناي نادر پسر شمشير. ارتفاع كتيبه از سطح رودخانه 15 متر است و متن شعر داراي 24 بيت بوده و با حمد خدا شروع مي‌شود.
:: برج‌هاي نادري
اين برج‌ها از گل، سنگ و آجر و براي نگهباني و كنترل رفت و آمد مردم به داخل قلعه ساخته شده‌اند. تاريخ بناي آنها در فاصله سال‌هاي 1155 و 1160 است. ارتفاع برجي كه در كنار دربند ارغونشاه قرار دارد از كف رودخانه به 40متر مي‌رسد.
به غير از برج‌هاي متعدد، كتيبه، عمارت خورشيد و مسجد كبود، كلات داراي آثار تاريخي فراواني مي‌باشد. دروازه‌هاي متعدد ورودي و دربندها، آب انبارهاي تاريخي كه در روستاي خشت ساخته شده‌اند، 365 حوض آب، و سد نادري و لوله‌هاي سنگي آب قره‌سو كه در طول حدود 12هزار متر به شكل لوله ساخته شده‌اند و آب قره‌سو را به عمارت خورشيد سرازير مي‌كرده‌اند از جمله اين آثار است. در ازاي هر سنگ بين 30 تا60 سانتي‌متر و قطر دايره آن يك متر است.

سد نادری
این بند تاریخی در حدود 4 یا 5 کیلومتری کلات قرار دارد . ارتفاع این سازه از بستر رودخانه 25 متر و عرض آن بین 7 تا 12 متر است . سرچشمه یا دهنه بزرگ نیز در کالبد آن کار تقسیم و کنترل ذخیره آب پشت آن را انجام می داده است .رودخانه کلات از غرب به شرق ، معمولا در فصلها ی زمستان ، بهار و تابستان آبهای جاری از ارتفاعات معروف به قره سو را به میانه دشت کلات هدایت می کند و به دشتهای هموار دامنه های شمال شرقی هزار مسجد که اکنون در قلمرو کشور ترکمنستان است می ریزد. در میانه دشت کلات و در مسیر این رودخانه سدی آجری بر پاشده که آبهای جاری رودکلات را مهار می کند . این سد اگر چه گنجایش زیادی نداشته اما این امکان را فراهم می آورده که آب جاری رودخانه را در سطح دشت بگستراند و زمینهای زراعی دشت کلات را سیراب نماید. این سازه را اگر چه به دوران افشار نسبت می دهند

دروازه ارغون شاه:
​

دروازه ارغون شاه ورودی اصلی دژ کلات در سمت غرب است و به دلیل جایگاه مهمی که در کلات داشته تأسیسات و استحکامات دفاعی در آن ایجاد شده است. در ابتدای دروازه و بر بلندای 15 متری از کف رودخانه ، کتیبه ای سنگی به خط نستعلیق و با حاشیه و قاب مزین به نقوش اسلیمی بر دیواره سنگی حک شده که شامل 12 بیت شعر از سروده های گلبن افشار در مدح نادرشاه است. بیت اول آن سروده فارسی و سایر ابیات ترکی می باشد. ظاهرا مثنوی فوق الذکر دارای 24 بیت بوده که 4 بیت آن به زبان فارسی سروده شده. این مجموعه معماری و برج دیدبانی معروف به ارغون شاه بر اساس شواهد تقریبا از دوران ایلخانان وجود داشته و در زمان نادرشاه مرمت شده، اما با توجه به موقعیت و اهمیت کلات ، دروازه ورودی ارغون یکی از مکانهای حائز اهمیت است و می توان حدس زد که قبل از آن دوران ، تأسیسات دفاعی در این ناحیه وجود داشته است.
:: بناهای تاریخی سرخس
1- رباط ماهی:
این بنا در 6 کیلومتری شرق مشهد و با فاصله کمی از جاده مشهد به سرخس در کنار کشف رود واقع شده است. این رباط که در حال حاضر به صورت مخروبه درآمده روزگاری مسافران خسته را که از نیشابور و طوس راهی هرات بوده اند در خود جای می داده است.
کلیه حجره ها و اتاق های آن که با گچ و آجر ساخته شده فروریخته است و قسمتی از سردر آن برپاست.
محمد علی منشی که در سال 1299 ه.ق به همراه رکن الدوله حاکم خراسان برای دیدار از ناحیه سرخس به آن منطقه مسافرت کرده است درباره رباط ماهی می نویسد: ((رباط ماهی در آن سمت کشف رود و بنایی است عالی و محکم که با آجر و گچ ساخته شده، سقف بیوتات آن اغلب خراب شده در کتیبه بالای سر درب کلماتی چند به خط کوفی با آجر مرتب نموده اند و همچنین در کتیبه پایین سر درب رباط و سر درب ایوان بزرگ که در وسط سه ضلع داخلی رباط است کلماتی به خط کوفی از گچ بریده اند و چیزی از آنها خوانده نمی شود ....))
در میان عوام معروف است که این رباط را همشیره گوهرشاد، آغابیگم که معروف به ماهی بوده است ساخته و به اسم او نسبت یافته است.
البته در مورد تاریخ بنای این رباط دقیقاً نمی توان اظهار نظر کرد ولی به طوریکه شواهد نشان می دهد به احتمال قوی در دوره های قبل از تیموری بنا گردیده است.
2- مقبره لقمان بابا:
بنای این آرامگاه در 3 کیلومتری شمال سرخس واقع شده است و مدفن شیخ لقمان سرخسی است که امروز به لقمان بابا معروف است.
شیخ لقمان در قرن 4 هجری می زیسته و با شیخ ابوسعید ابی الخیر و شیخ ابوالفضل سرخسی از عرفای مشهور آن زمان معاصر بوده است و در تذکره الاولیاء عطار نیشابوری از وی یاد شده است.
در گزارشی که محمد حسین مهندس موید الدوله حاکم خراسان در زمان ناصر الدین شاه قاجار از مقبره شیخ لقمان ارائه داده این چنین یاد شده است:" مزار معروف الق بابا قریب به شمال سرخس به فاصله نیم فرسخ پایین تر است و بنایی است مربع شکل و بسیار مستحکم که با آجر و گچ ساخته شده و مقبره یکی از مشایخ است که در سنه 757 بنا شده است و قریب سه کرور آجر در این بنا به کار رفته است."
طوایف ترکمان نهایت عقیدت را به صاحب این مزار دارند. این بنا شامل گنبدی آجری و ایوانی بلند در ضلع شمالی و تزئینات آجر کاری و گچبری است.
اصل بنای این مقبره به احتمال قوی مربوط به دوره سلجوقی می باشد و تزئینات آجر کاری پایه های اصلی بنا موید این مسئله است.