درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری
درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری، افشین داورپناه، انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران
کتاب درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری که توسط افشین داورپناه عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی نوشته شده، در تابستان سال ۱۳۹۱ به وسیله انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران منتشر شده است. نگارنده در پیشگفتار، با استناد به جمله‌ای از «رولان بارت» بیان می‌دارد که شهر را باید یک «متن» تصور کرد؛ متنی که مانند هر متن دیگر، همواره از در کنار هم قرار گرفتن نشانه‌ها و نمادها شکل می‌گیرد؛ نشانه‌ها و نمادهایی که‌گاه قاعده‌مند و براساس قراردادهایی اجتماعی و‌گاه نیز نه چندان قاعده‌مند، در کنار یکدیگر چینش شده‌اند. این چینش، چه براساس قواعدی مشخص و برنامه ریزی شده و چه تصادفی شکل گرفته باشد، متنی است که همواره در معرض «خوانده شدن» قرار دارد؛ از این رو، شهروندان همیشه در حال خوانش متونی هستند که خود به عنوان جزیی از آن و به عنوان کنشگری فعال در آن حضور دارند. آن‌ها رابطه خود با محیط و فضاهای عمومی و خصوصی پیرامونشان را براساس نوع و سطح برداشت و دریافتی که از این متون دارند، مدیریت و تنظیم می‌کنند و این، امری اجتناب ناپذیر است که شهروندان خواسته یا ناخواسته در آن حضور دارند. در چنین شرایطی، تصور زندگی اجتماعی بدون نمادها و نشانه‌ها، محال می‌نماید.
درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری، افشین داورپناه، انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران
نویسنده اشاره می‌نماید که در سال‌های اخیر، موضوع نمادها و نشانه‌ها، در جامعه شهری ایران به بحثی داغ و‌گاه جنجال برانگیز تبدیل شده است؛ در واقع، تصویر و تحلیلی که گاهی از کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری برخی از شهرهای ایران -وبیش از همه، شهرهای بزرگ، به ویژه شهر تهران- ارائه می‌شود با اغراق‌ها و سیاه نمایی همراه بوده است؛ این نوع نگاه نادرست را باید بیشتر ناشی از بی‌اطلاعی‌ها و ناآگاهی‌ها درباره نمادها و نشانه‌ها، معنا، تحلیل و کاربرد آن‌ها دانست. دراین نگاه، معمولا مرز میان مفاهیم نماد و نشانه به قدری مبهم است که عموما در کاربردهای روزانه -و متاسفانه‌گاه تخصصی- این دو اصطلاح کلیدی به یک معنا به کار برده می‌شود؛ نامشخص بودن اینکه چه چیزی در شهر نماد قلمداد می‌شود و چه چیزی نشانه، موضوع جایگاه و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در شهر و تحلیل آن را پیچیده‌تر می‌کند.
نگارنده، سر و سامان بخشیدن به وضعیت نمادها و نشانه‌های شهری را علاوه بر بنیان‌های نظری علمی مستلزم طراحی و تدوین مدل‌ها، رویه‌ها یا فرآیندهایی می‌داند که مدیران شهری، طراحان و سایر مراجع یا کسانی که در حوزه نمادها و نشانه‌های شهری نقش یا وظیفه‌ای دارند، بتوانند براساس آن در ساماندهی بهتر به وضعیت نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری موفق یا موفق‌تر باشند. بر همین اساس، نویسنده اظهار می‌دارد که توجه به چنین نیازی و فقدان منبع مشخصی در این زمینه انگیزه اساسی او در تدوین کتاب مذکور بوده است. کتاب درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری، در پنج فصل و دو پیوست به ترتیب زیر تنظیم شده است:
در فصل اول، مفاهیم و مباحث اساسی نماد و نشانه و همچنین دیدگاههای نشانه‌شناختی در این زمینه معرفی شده و به رویکرد رشته‌هایی چون مطالعات شهری، جغرافیای فرهنگی، انسان‌شناسی شهری، جامعه‌شناسی شهری و مطالعات فرهنگی به مبحث نشانه‌شناسی و جایگاه نمادها و نشانه‌ها در این حوزه‌های مطالعاتی اشاره شده است.
در فصل دوم، مفهوم فضای شهری و عناصر مبلمان شهری مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در فصل سوم، الگوی ارتباطی نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری تحلیل و کوشش شده تا الگویی کاربردی در این زمینه ارائه شود.
در فصل چهارم، کارکرد نشانه‌ها در فضاهای شهری به ویژه با استناد به نمونه‌هایی از کلانشهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل پنجم، فرآیند مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری با تمرکز بر موضوعاتی چون؛ ملاحظات طراحی و زمینه معرفی شده است.
در پیوست اول، نمونه‌هایی از نمادها و نشانه‌های غیربومی که به ویژه از سوی فرهنگ حاکم و نهادهای ایدئولوژیکی کشور، در مواجهه با فرهنگ ایرانی، «ضد فرهنگی» قلمداد می‌شوند، معرفی شده‌اند.
در پیوست دوم، نمونه‌هایی از عناصر و بن مایه‌های تصویری بومی ارائه شده است.
نمادها و نشانه‌ها در فضاهای شهری یکی از مهم‌ترین، حساسترین، پیچیده‌ترین و در نتیجه دشوار‌ترین موضوعات مطرح درمدیریت شهری هستند. این اهمیت و دشواری چنانچه رییس سازمان زیباسازی شهر تهران در سخن آغازین کتاب بیان داشته است به ویژه در فرهنگ‌های دینی و جوامع ایدئولوژی محور، دوچندان می‌شود. در این میان، تدوین کتاب درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری از آن رو که جزو اولین و معدود منابعی است که به صورتی تقریبا جامع و در عین حال کاربردی به موضوع نمادها و نشانه‌ها در فضاهای شهری پرداخته است، می‌تواند در افزایش آگاهی و دانش نشانه‌شناختی مسوولان و شهروندان نقشی بسزا ایفا نماید.
نگارنده، سر و سامان بخشیدن به وضعیت نمادها و نشانه‌های شهری را علاوه بر بنیان‌های نظری علمی مستلزم طراحی و تدوین مدل‌ها، رویه‌ها یا فرآیندهایی می‌داند که مدیران شهری، طراحان و سایر مراجع یا کسانی که در حوزه نمادها و نشانه‌های شهری نقش یا وظیفه‌ای دارند، بتوانند براساس آن در ساماندهی بهتر به وضعیت نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری موفق یا موفق‌تر باشند. بر همین اساس، نویسنده اظهار می‌دارد که توجه به چنین نیازی و فقدان منبع مشخصی در این زمینه انگیزه اساسی او در تدوین کتاب مذکور بوده است. کتاب درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری، در پنج فصل و دو پیوست به ترتیب زیر تنظیم شده است:
در فصل اول، مفاهیم و مباحث اساسی نماد و نشانه و همچنین دیدگاههای نشانه‌شناختی در این زمینه معرفی شده و به رویکرد رشته‌هایی چون مطالعات شهری، جغرافیای فرهنگی، انسان‌شناسی شهری، جامعه‌شناسی شهری و مطالعات فرهنگی به مبحث نشانه‌شناسی و جایگاه نمادها و نشانه‌ها در این حوزه‌های مطالعاتی اشاره شده است.
در فصل دوم، مفهوم فضای شهری و عناصر مبلمان شهری مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در فصل سوم، الگوی ارتباطی نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری تحلیل و کوشش شده تا الگویی کاربردی در این زمینه ارائه شود.
در فصل چهارم، کارکرد نشانه‌ها در فضاهای شهری به ویژه با استناد به نمونه‌هایی از کلانشهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل پنجم، فرآیند مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری با تمرکز بر موضوعاتی چون؛ ملاحظات طراحی و زمینه معرفی شده است.
در پیوست اول، نمونه‌هایی از نمادها و نشانه‌های غیربومی که به ویژه از سوی فرهنگ حاکم و نهادهای ایدئولوژیکی کشور، در مواجهه با فرهنگ ایرانی، «ضد فرهنگی» قلمداد می‌شوند، معرفی شده‌اند.
در پیوست دوم، نمونه‌هایی از عناصر و بن مایه‌های تصویری بومی ارائه شده است.
نمادها و نشانه‌ها در فضاهای شهری یکی از مهم‌ترین، حساسترین، پیچیده‌ترین و در نتیجه دشوار‌ترین موضوعات مطرح درمدیریت شهری هستند. این اهمیت و دشواری چنانچه رییس سازمان زیباسازی شهر تهران در سخن آغازین کتاب بیان داشته است به ویژه در فرهنگ‌های دینی و جوامع ایدئولوژی محور، دوچندان می‌شود. در این میان، تدوین کتاب درآمدی بر مدیریت و کاربرد نمادها و نشانه‌ها در فضای شهری از آن رو که جزو اولین و معدود منابعی است که به صورتی تقریبا جامع و در عین حال کاربردی به موضوع نمادها و نشانه‌ها در فضاهای شهری پرداخته است، می‌تواند در افزایش آگاهی و دانش نشانه‌شناختی مسوولان و شهروندان نقشی بسزا ایفا نماید.
