kozey
عضو جدید
مجلس در نظام جمهوري اسلامي ايران از اهميت ويژه و والايي برخوردار بوده و محور بسياري از تصميم گيري ها، قانونگذاري ها، برنامه ريزي ها است و چراغ هدايت دولت و ملت را به دست دارد. مجلس پايگاه اساسي نظام و مردم و مايه حضور و مشاركت واقعي مردم در تصميم گيري ها و مظهر اراده ملي است.
با توجه به نقش مؤثر و مهم مجلس در نظام كشور، وظايف عمده مجلس در دو بخش خلاصه مي گردد:
الف- قانونگذاري
ب – نظارت
حال جهت اطلاع و آگاهي از جايگاه مجلس شوراي اسلامي در قانون اساسي و همچنين نحوه اداره مجلس بر اساس آيين نامه داخلي و آشنايي با بخش هاي مختلف مجلس شوراي اسلامي كه مسئوليت ارتباط با مردم را به اشكال مختلف به عهده دارند به طور خلاصه اطلاعاتي ارايه مي گردد. بديهي است محققين و صاحب نظران مي توانند با مراجعه به قانون اساسي – آيين نامه داخلي مجلس – مشروح مذاكرات مجلس و همچنين انتشارات مجلس شوراي اسلامي اطلاعات كاملتري را نسبت به مجلس شوراي اسلامي كسب نمايند.
- مجلس شوراي اسلامي از نمايندگان ملت كه به طور مستقيم و با راي مخفي انتخاب مي شوند تشكيل مي گردد (اصل 62 قانون اساسي)
- دوره نمايندگي مجلس چهار سال است. (اصل 63 قانون اساسي)
- عده نمايندگان مجلس شوراي اسلامي دويست و هفتادنفر است . (قسمتي از اصل 64 قانون اساسي )
- زرتشتيان و كليميان هر كدام يك نماينده و مسيحيان آشوري و كلداني مجموعا يك نماينده و مسيحيان ارمني جنوب و شمال هر كدام يك نماينده انتخاب مي كنند. ( قسمتي از اصل 64 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي با حضور دو سوم مجموع نمايندگان (180 نفر) رسميت پيدا مي كند. (قسمتي از اصل 65 قانون اساسي)
- مذاكرات مجلس شوراي اسلامي بايد علني باشد و گزارش كامل آن بايد از راديو و روزنامه رسمي براي اطلاع عموم منتشر شود. (قسمتي از اصل 69 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي در عموم مسايل در حدود مقرر در قانون اساسي مي تواند قانون وضع كند. (اصل 71 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي نمي تواند قوانيني وضع كند كه با اصول و احكام مذهب رسمي كشور يا قانون اساسي مغايرت داشته باشد. تشخيص اين مسئله به عهده شوراي نگهبان مي باشد. (اصل 72 قانون اساسي)
- لوايح قانوني پس از تصويب هيات وزيران به مجلس تقديم مي شود و طرح هاي قانوني به پيشنهاد حداقل پانزده نفر از نمايندگان، در مجلس شوراي اسلامي قابل طرح است.
- عهدنامه ها ، مقاوله نامه ها، قراردادها و موافقت نامه هاي بين المللي بايد به تصويب مجلس شوراي اسلامي برسد. (اصل 77 قانون اساسي)
- گرفتن و دادن وام و يا كمك هاي بدون عوض داخلي و خارجي از طرف دولت بايد با تصويب مجلس شوراي اسلامي باشد. (اصل 80 قانون اساسي)
- هر نماينده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسايل داخلي و خارجي كشور اظهارنظر نمايد. (اصل 84 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس در مقام ايفاي وظايف نمايندگي در اظهارنظر و راي خود كاملا آزادند و نمي توان آنها را به سبب نظراتي كه در مجلس اظهاركرده انده يا آرايي كه در مقام ايفاي وظايف نمايندگي خود داده اند تعقيب يا توقيف كرد. (اصل 86 قانون اساسي)
- رئيس جمهور براي هيات وزيران پس از تشكيل و پيش از هر اقدام ديگر بايد از مجلس راي اعتماد بگيرد. (قسمتي از اصل 87 قانون اساسي)
- در هر مورد كه حداقل يك چهارم كل نمايندگان مجلس شوراي اسلامي از رئيس جمهور و يا هر يك از نمايندگان از وزير مسئول، درباره يكي از وظايف آنان سؤال كنند، رئيس جمهور يا وزير موظف است در مجلس حاضر شود و به سؤال دهد. (قسمتي از اصل 88 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مي توانند در مواردي كه لازم مي دانند هيات وزيران يا هر يك از وزرا را استيضاح كنند، استيضاح وقتي قابل طرح در مجلس است كه با امضاي حداقل ده نفر از نمايندگان به مجلس تقديم شود. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- اگر مجلس به هيات وزيران و يا وزير مورد استيضاح راي اعتماد نداد هيات وزيران يا وزير مورد استيضاح عزل مي شود. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- در صورتي كه حداقل يك سوم از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رئيس جمهور را در مقام اجراي وظايف مديريت قوه مجريه و اداره امور اجرايي كشور مورد استيضاح قرار دهند، رئيس جمهور بايد ظرف مدت يك ماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و در خصوص مسايل مطرح شده توضيحات كافي بدهد. در صورتي كه پس از بيانات نمايندگان مخالف و موافق و پاسخ رئيس جمهور، اكثريت دو سوم كل نمايندگان به عدم كفايت رئيس جمهور راي دادند مراتب جهت اجراي بند 10 اصل يكصدودهم به اطلاع مقام رهبري مي رسد. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- هر كس شكايتي از طرز كار مجلس يا قوه مجريه يا قضاييه داشته باشد، مي تواند شكايت خود را كتبا به مجلس شوراي اسلامي عرضه كند. مجلس موظف است به اين شكايات رسيدگي كند و پاسخ كافي دهد و در مواردي كه شكايت به قوه مجريه يا قوه قضاييه مربوط است رسيدگي و پاسخ كافي دهد و در مواردي كه شكايت به قوه مجريه يا قوه قضاييه مربوط است رسيدگي و پاسخ كافي از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتيجه را اعلام نمايد و در موردي كه مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند. (اصل 90 قانون اساسي)
به منظور پاسداري از احكام اسلام و قانون اساسي از نظر عدم مغايرت مصوبات مجلس شوراي اسلامي با آنها، شورايي به نام شوراي نگهبان با تركيب زير تشكيل مي شود:
1- شش نفر از فقهاي عادل و آگاه به مقتضيات زمان و مسايل روز، انتخاب اين عده با مقام رهبري است.
2- شش نفر حقوقدان، در رشته هاي مختلف حقوقي، از ميان حقوقدانان مسلماني كه به وسيله رئيس قوه قضاييه به مجلس شوراي اسلامي معرفي مي شوند و با راي مجلس انتخاب مي گردند. (اصل 91 قانون اساسي)
- تشخيص عدم مغايرت مصوبات مجلس شوراي اسلامي با احكام اسلام با اكثريت فقهاي شوراي نگهبان و تشخيص عدم تعارض آنها با قانون اساسي بر عهده اكثريت همه اعضاي شوراي نگهبان است. (اصل 96 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس بايد در نخستين جلسه مجلس به ترتيب زير سوگند ياد كنند و متن قسم نامه را امضاء نمايند:
بسم الله الرحمن الرحيم
"من در برابر قرآن مجيد به خداي قادر متعال سوگند ياد مي كنم و با تكيه بر شرف انساني خويش تعهد مي نمايم كه پاسدار حريم اسلام و نگهبان دستاوردهاي انقلاب اسلامي ملت ايران و مباني جمهوري اسلامي باشم، وديعه اي را كه ملت به ما سپرده به عنوان اميني عادل پاسداري كنم و در انجام وظايف وكالت، امانت و تقوي را رعايت نمايم و همواره به استقلال و اعتلاي كشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پاي بند باشم، از قانون اساسي دفاع كنم و در گفته ها و نوشته ها و اظهارنظرها استقلال كشور و آزادي مردم و تامين مصالح آنها را مدنظر داشته باشم."
- نمايندگان اقليتهاي ديني اين سوگند را با ذكر كتاب آسماني خود ياد خواهند كرد. (اصل 67 قانون اساسي)
- هيات رئيسه دائم مجلس مركب از رئيس و دو نايب رئيس و شش منشي و سه كارپرداز مي باشد و انتخاب آنها براي مدت يك سال خواهد بود. (ماده 27 آيين نامه داخلي)
- به منظور بررسي و اصلاح و تكميل لوايح دولت و طرح هاي قانوني كه نمايندگان و يا شوراهاي عالي استان ها بر طبق اصول 24 و 102 قانون اساسي به مجلس مي دهند به منظور تهيه و تمهيد طرح هاي لازم و انجام وظايف ديگري كه بر طبقق قانون به عهده مجلس گذاشته شده است كميسيون هايي در مجلس تشكيل مي گردد. (ماده 33 آيين نامه داخلي)
- هر نماينده به جز رئيس مجلس ملزم است عضويت يكي از كميسيون هاي دائمي را كه براي آن انتخاب و تعيين مي شود بپذيرد و در صورت تمايل مي تواند در كميسيون هاي ديگر مجلس با حق اظهارنظر و بدون حق راي شركت كند . (قسمتي از ماده 37 آيين نامه داخلي)
با توجه به نقش مؤثر و مهم مجلس در نظام كشور، وظايف عمده مجلس در دو بخش خلاصه مي گردد:
الف- قانونگذاري
ب – نظارت
حال جهت اطلاع و آگاهي از جايگاه مجلس شوراي اسلامي در قانون اساسي و همچنين نحوه اداره مجلس بر اساس آيين نامه داخلي و آشنايي با بخش هاي مختلف مجلس شوراي اسلامي كه مسئوليت ارتباط با مردم را به اشكال مختلف به عهده دارند به طور خلاصه اطلاعاتي ارايه مي گردد. بديهي است محققين و صاحب نظران مي توانند با مراجعه به قانون اساسي – آيين نامه داخلي مجلس – مشروح مذاكرات مجلس و همچنين انتشارات مجلس شوراي اسلامي اطلاعات كاملتري را نسبت به مجلس شوراي اسلامي كسب نمايند.
- مجلس شوراي اسلامي از نمايندگان ملت كه به طور مستقيم و با راي مخفي انتخاب مي شوند تشكيل مي گردد (اصل 62 قانون اساسي)
- دوره نمايندگي مجلس چهار سال است. (اصل 63 قانون اساسي)
- عده نمايندگان مجلس شوراي اسلامي دويست و هفتادنفر است . (قسمتي از اصل 64 قانون اساسي )
- زرتشتيان و كليميان هر كدام يك نماينده و مسيحيان آشوري و كلداني مجموعا يك نماينده و مسيحيان ارمني جنوب و شمال هر كدام يك نماينده انتخاب مي كنند. ( قسمتي از اصل 64 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي با حضور دو سوم مجموع نمايندگان (180 نفر) رسميت پيدا مي كند. (قسمتي از اصل 65 قانون اساسي)
- مذاكرات مجلس شوراي اسلامي بايد علني باشد و گزارش كامل آن بايد از راديو و روزنامه رسمي براي اطلاع عموم منتشر شود. (قسمتي از اصل 69 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي در عموم مسايل در حدود مقرر در قانون اساسي مي تواند قانون وضع كند. (اصل 71 قانون اساسي)
- مجلس شوراي اسلامي نمي تواند قوانيني وضع كند كه با اصول و احكام مذهب رسمي كشور يا قانون اساسي مغايرت داشته باشد. تشخيص اين مسئله به عهده شوراي نگهبان مي باشد. (اصل 72 قانون اساسي)
- لوايح قانوني پس از تصويب هيات وزيران به مجلس تقديم مي شود و طرح هاي قانوني به پيشنهاد حداقل پانزده نفر از نمايندگان، در مجلس شوراي اسلامي قابل طرح است.
- عهدنامه ها ، مقاوله نامه ها، قراردادها و موافقت نامه هاي بين المللي بايد به تصويب مجلس شوراي اسلامي برسد. (اصل 77 قانون اساسي)
- گرفتن و دادن وام و يا كمك هاي بدون عوض داخلي و خارجي از طرف دولت بايد با تصويب مجلس شوراي اسلامي باشد. (اصل 80 قانون اساسي)
- هر نماينده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسايل داخلي و خارجي كشور اظهارنظر نمايد. (اصل 84 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس در مقام ايفاي وظايف نمايندگي در اظهارنظر و راي خود كاملا آزادند و نمي توان آنها را به سبب نظراتي كه در مجلس اظهاركرده انده يا آرايي كه در مقام ايفاي وظايف نمايندگي خود داده اند تعقيب يا توقيف كرد. (اصل 86 قانون اساسي)
- رئيس جمهور براي هيات وزيران پس از تشكيل و پيش از هر اقدام ديگر بايد از مجلس راي اعتماد بگيرد. (قسمتي از اصل 87 قانون اساسي)
- در هر مورد كه حداقل يك چهارم كل نمايندگان مجلس شوراي اسلامي از رئيس جمهور و يا هر يك از نمايندگان از وزير مسئول، درباره يكي از وظايف آنان سؤال كنند، رئيس جمهور يا وزير موظف است در مجلس حاضر شود و به سؤال دهد. (قسمتي از اصل 88 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مي توانند در مواردي كه لازم مي دانند هيات وزيران يا هر يك از وزرا را استيضاح كنند، استيضاح وقتي قابل طرح در مجلس است كه با امضاي حداقل ده نفر از نمايندگان به مجلس تقديم شود. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- اگر مجلس به هيات وزيران و يا وزير مورد استيضاح راي اعتماد نداد هيات وزيران يا وزير مورد استيضاح عزل مي شود. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- در صورتي كه حداقل يك سوم از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رئيس جمهور را در مقام اجراي وظايف مديريت قوه مجريه و اداره امور اجرايي كشور مورد استيضاح قرار دهند، رئيس جمهور بايد ظرف مدت يك ماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و در خصوص مسايل مطرح شده توضيحات كافي بدهد. در صورتي كه پس از بيانات نمايندگان مخالف و موافق و پاسخ رئيس جمهور، اكثريت دو سوم كل نمايندگان به عدم كفايت رئيس جمهور راي دادند مراتب جهت اجراي بند 10 اصل يكصدودهم به اطلاع مقام رهبري مي رسد. (قسمتي از اصل 89 قانون اساسي)
- هر كس شكايتي از طرز كار مجلس يا قوه مجريه يا قضاييه داشته باشد، مي تواند شكايت خود را كتبا به مجلس شوراي اسلامي عرضه كند. مجلس موظف است به اين شكايات رسيدگي كند و پاسخ كافي دهد و در مواردي كه شكايت به قوه مجريه يا قوه قضاييه مربوط است رسيدگي و پاسخ كافي دهد و در مواردي كه شكايت به قوه مجريه يا قوه قضاييه مربوط است رسيدگي و پاسخ كافي از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتيجه را اعلام نمايد و در موردي كه مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند. (اصل 90 قانون اساسي)
به منظور پاسداري از احكام اسلام و قانون اساسي از نظر عدم مغايرت مصوبات مجلس شوراي اسلامي با آنها، شورايي به نام شوراي نگهبان با تركيب زير تشكيل مي شود:
1- شش نفر از فقهاي عادل و آگاه به مقتضيات زمان و مسايل روز، انتخاب اين عده با مقام رهبري است.
2- شش نفر حقوقدان، در رشته هاي مختلف حقوقي، از ميان حقوقدانان مسلماني كه به وسيله رئيس قوه قضاييه به مجلس شوراي اسلامي معرفي مي شوند و با راي مجلس انتخاب مي گردند. (اصل 91 قانون اساسي)
- تشخيص عدم مغايرت مصوبات مجلس شوراي اسلامي با احكام اسلام با اكثريت فقهاي شوراي نگهبان و تشخيص عدم تعارض آنها با قانون اساسي بر عهده اكثريت همه اعضاي شوراي نگهبان است. (اصل 96 قانون اساسي)
- نمايندگان مجلس بايد در نخستين جلسه مجلس به ترتيب زير سوگند ياد كنند و متن قسم نامه را امضاء نمايند:
بسم الله الرحمن الرحيم
"من در برابر قرآن مجيد به خداي قادر متعال سوگند ياد مي كنم و با تكيه بر شرف انساني خويش تعهد مي نمايم كه پاسدار حريم اسلام و نگهبان دستاوردهاي انقلاب اسلامي ملت ايران و مباني جمهوري اسلامي باشم، وديعه اي را كه ملت به ما سپرده به عنوان اميني عادل پاسداري كنم و در انجام وظايف وكالت، امانت و تقوي را رعايت نمايم و همواره به استقلال و اعتلاي كشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پاي بند باشم، از قانون اساسي دفاع كنم و در گفته ها و نوشته ها و اظهارنظرها استقلال كشور و آزادي مردم و تامين مصالح آنها را مدنظر داشته باشم."
- نمايندگان اقليتهاي ديني اين سوگند را با ذكر كتاب آسماني خود ياد خواهند كرد. (اصل 67 قانون اساسي)
- هيات رئيسه دائم مجلس مركب از رئيس و دو نايب رئيس و شش منشي و سه كارپرداز مي باشد و انتخاب آنها براي مدت يك سال خواهد بود. (ماده 27 آيين نامه داخلي)
- به منظور بررسي و اصلاح و تكميل لوايح دولت و طرح هاي قانوني كه نمايندگان و يا شوراهاي عالي استان ها بر طبق اصول 24 و 102 قانون اساسي به مجلس مي دهند به منظور تهيه و تمهيد طرح هاي لازم و انجام وظايف ديگري كه بر طبقق قانون به عهده مجلس گذاشته شده است كميسيون هايي در مجلس تشكيل مي گردد. (ماده 33 آيين نامه داخلي)
- هر نماينده به جز رئيس مجلس ملزم است عضويت يكي از كميسيون هاي دائمي را كه براي آن انتخاب و تعيين مي شود بپذيرد و در صورت تمايل مي تواند در كميسيون هاي ديگر مجلس با حق اظهارنظر و بدون حق راي شركت كند . (قسمتي از ماده 37 آيين نامه داخلي)