محل اجراي طرح :منطقه آزاد تجاري كيش شركت تراپيكال دراگ اينداستري كيش ( با مسئوليت محدود )
مقدمه :
استفاده از گياهان دارويی به شکل های مختلف از قرن ها پيش جايگاه ويژه ای در درمان بيماری ها داشته است. امروزه عليرغم گستردگی روزافزون استفاده از داروهای شيميايی و شيوه های نوين درمان، کاربرد داروهای مختلف با منشاء گياهی نيز حتی در پيشرفته ترين بخشهای درمانی جهان رو به گسترش است. عصاره ديگوگسين از گل انگشتانه بعنوان موثرترين درمان نارسايی قلبی و Taxol از درخت سرخدار بعنوان دارويی موثر در سرطان و دهها نمونه ديگر در طب امروز قابل ذکر است. عارضه کمتر, رغبت بيشتر بيماران در مصرف، قيمت ارزانتر و کاهش وابستگی به خروج ارز از کشورها از دلايل اقبال روزافزون مردم به اين داروهاست. در کشور ما نيز بدليل ديرينه اقبال عمومی در مصرف فراورده های گياهی از يکسو و شرايط مناسب اقليمی جهت کشت گونه های مختلف گياهان دارويی از سوی ديگر، توجه ويژه به کشت و صنعت گياهان دارويی و توليد دارو با منشاء گياهی را مقرون به صرفه تر از توليد داروهای شيميايی جلوه می دهد.
موقعيت جغرافيايي ايران و گونه هاي گياهي :
فلات پهناور ايران زمين ، با بيش از 7500 گونه گياهي يكي از مراكز طبيعي رشد درختان و گياهان محسوب مي شود كه در شمال غرب آن در دامن كوهستان هاي زاگرس و البرز رشد و پرورش انواع گياهان سردسيري و نيمه سردسيري را امكان پذير كرده است. در جلگه هاي حاصلخيز خوزستان و دشت هاي فارس ، كرمان ، هرمزگان ، بلوچستان و بوشهر نيز از عهد باستان انواع درختان و گياهان گرمسيري و نيمه گرمسيري مي روئيده ، اقليم خاص سواحل درياي خزر نيز شرايط مديترانه اي به وجود آورده كه پرورش انواع درختان و گياهان مناطق معتدل را ميسر ساخته است. ميزان 35 درصد از 7500 گونه گياهي ايران را گياهان دارويي و معطر تشكيل مي دهد . به گونه اي كه برخي از گياهان فقط خاص فلات ايران هستند. از حيث استفاده از گياهان دارويي كشورمان سابقه‌اي كهن و ديرينه دارد و دانشمنداني چون ابوعلي سينا ، زكرياي رازي ، عطار نيشابوري و دهها تن ديگر پيشگامان شناسايي و معرفي و استفاده از اين گياهان در درمان بيماريهاي مختلف و مزمن در قرون گذشته بوده اند . علاوه بر گياهان دارويي ، گياهان معطر نيز در اين سرزمين فراوان است و امروزه بيش از يكصد هزار تن در سال گياهان معطر و دارويي چون زيره سبز ، گشنيز ، رازيانه ، آويشن ، بابونه ، حنا ، وسمه ، گاوزبان ، آنقوزه ، شيرين بيان ، نعناع و ... توليد مي شود.
شرکت تروپيکال دراگ اينداستری کيش در اوايل سال 1383 با نيت کشت و صنعت گياهان دارويی و با اولويت کشت گياه آلوئه ورا و استخراج ژل آن جهت تبديل به محصولات مختلف تشکيل شد. زمينی به وسعت 5 هکتار از سازمان منطقه آزاد کيش خريداری گرديد و پس از تسطيح, محصور نمودن ,تاسيس پست برق جهت نياز اوليه کشت, نصب و راه اندازی يک دستگاه آب شيرين کن جهت آبياری مساحت فاز اوليه کشت و غيره، از بين 200 گونه آلوئه مطالعه شده دنيا ،گونه سازگار با اقليم کيش به وسعت حدود 3 هکتار کشت شد بنحوی که گياهان کشت شده در حال حاضر آماده ژل گيری می باشند.
موقعيت منطقه :
جزيره زيبای کيش بعنوان مرواريد خليج فارس با استعدادهای بالقوه و بالفعل فراوان و بهره گيری از حمايت های قانونی مناطق آزاد، علاوه بر جاذبه های توريستی، پتانسيل قابل توجهی جهت جذب سرمايه گذاران داخلی و خارجی را در صورت عنايت ويژه مسئولين محترم دارا می باشد. از سوی ديگر گياه آلوئه ورا يا صبر زرد بعنوان گياه مناطق گرمسيری و حاره، بدليل سازگاری ويژه با شرايط اقليمی جزيره از سال ها پيش بعنوان گياه بومی جزاير کيش و قشم شناخته شده است. البته گونه های بومی جزيره قابليت توليد ژل مورد استفاده دارويی و آرايشی-بهداشتی را بدليل کيفيت پايين دارا نيستند. به همين دليل سعی شد از گونه های پرمحصول و مرغوب پس از حدود يک سال و نيم مطالعه شبانه روزی گونه سازگار با اقليم، شناسايی ، تکثير و کشت شود.
مشخصات کلی طرح :
طرح کشت و صنعت تروپيکال در زمينی به مساحت 5 هکتار در جاده جهان روبروی کلبه هور و در منطقه زيبای غروب کيش آغاز شد.
غروب زيبای کيش
از آغاز، پروژه به سه فاز تقسيم شد:
آماده سازی, شناسايی گونه مناسب آلوئه ورا و کشت آن در مساحت 4 هکتاراستخراج ژل و عصاره آلوئه ورا
توليد محصولات آرايشی-بهداشتی, دارويی و خوراکی آلوئه ورا
فاز اول با سرمايه گذاری بدون اخذ تسهيلات توسط سهامداران اجرا و عليرغم مشکلات فراوان با ايجاد زيرساخت های مناسب, مطالعه گونه های جمع آوری شده آلوئه ورا از سراسر جهان و تکثير و کشت آن در 3 هکتار به مرور انجام شد و در حال حاضر اکثر گياهان کشت شده آماده استخراج ژل می باشند.
مشخصات گياه شناسی آلوئه :
آلوئه ورا از تيره LiLiaceac كه شامل گياهان متنوعي با مشخصات غير يكسان است و تقريباً تيره بزرگي مركب از 240 جنس و متجاوز از 4000 گونه گياه از مجموعه آنها فراهم مي گردد . معروفترين گياهان اين تيره را مي توان تره ، سير ، پياز ، گل سوسن و صبر زرد ناميد. Aloe گياه مخصوص نواحي حاره و منشاء اصلي آن نيز كاپ و مناطق حاره آفريقا بوده است . عموماً فاقد ساقه و يا داراي ساقه كوتاه اند . برگهاي آنها ضخيم ، گوشت دار و به رنگ سبز يا مايل به قرمز است. عاري از دم برگ ولي داراي پهنكي با قاعده اي پهن و نوك باريك اند. گل هاي آنها بر روي محوري به صورت گلآذين سمبله گردآمده است.
اختصاصات تشريحي :
گونه هاي مختلف Aloe از تشريحي ، ساختمان يكسان دارند و در برش عرضي قسمت هاي زير را نشان مي دهد . 1ـ بشرهبزرگكهدارايكوتيكولضخيم است و درفواصل مختلف آنروزنهديدهمي شود. 2ـ پارانشيم كلروفيل دار زيربشره در رديف اول ساختماني شبيه برگ ساير گياهان مركب از سلول‌هاي دراز منشوري شكل دارد. 3ـ ضخامت برگ از پارانشيمبي رنگ،موسيلاژدارو محتواي شيره چسبنده تشكيل مي يابد. 4ـ دسته هاي چوب ـ آبكش كه بلافاصله در زير سلول هاي كلروفيل دار قرار دارد. Aloe vera گياهي علفي با ريشه افشان است. برگهاي آن ساده و غالباً كامل و داراي وضع متناوب بر روي قاعده ساقه مي باشد. گل هاي آن به صورت نر و ماده منظم و مجتمع به صورت سنبله گلآذين هستند. هر گل داراي 3 كاسبرگ ، 3 گلبرگ ، 6 پرچم در دو رديف و 3 پرچم مي باشد. تركيبات شيميايي : برگهاي گياهي آلوئه داراي ماده ژل مانندي بنام ( Aloes ) آلوئس مي باشد . در آلوئس ها موادي به شرح زير يافته مي شوند : 1ـ اسانس به مقدار كم كه بوي مخصوص انواع آلوئس ها مربوط به آن است. 2ـ رزين به مقدار 12 تا 13 درصد كه غير محلول در كلروفرم است و قسمت غير مسهلي آلوئس را تشكيل مي دهد. 3ـ يك آمودين Emodine به نام آلوئه ـ آمودين Aloe-Emodineكه جزئي از آن به حالت آزاد و قسمت زيادتر آن به حالت گلوكزيدي وجود دارد. اين آلوئه امودين ، ايزومري از فرانگولا امودين است كه يك تري اكسي آنتراكينون مي باشد . آلوئه امودين به فرمول H[SUB]10[/SUB]O[SUB]5[/SUB]C[SUB]15[/SUB] است و به صورت ذرات سوزني شكل به رنگ نارنجي در تولوئن به دست مي آيد ، داراي اثر مسهلي قوي است. خواص درماني : آلوئس داراي دو اثر مقوي و مسهل مي باشد. مقدار كم يعني 5 درصد تا يك دهم گرم از شيرابه سفت شده برگ گياه آلوئه به عنوان تقويت كننده دستگاه ها ضمه به كار مي رود. ضمناً مقدار متوسط آن به عنوان ملين به كار مي رود. مقدار زيادتري آلوئس داراي اثر مسهلي قوي و قاعده آور است. آلوئه مانند تمام مسهل هاي دسته‌ي آنتراكينوئيك عمل مي كند با اين تفاوت كه عمل آن بطئي تر و به علاوه اثر ضدكرم و ضدباكتريايي دارد. اثرات بسيار جالب دارويي اين گياه باعث شده تا امروزه با استفاده از مقدار كم آن در نوشابه ها ، انواع نوشابه هاي اين گياه در بازارهاي جهاني ارائه گردد. آلوئه اثر ضدعفوني كننده و التيام دهنده قوي نيز دارد و در پانسمان زخم ها مخصوصاً در دامپزشكي و همچنين در سوختگي ها به كار مي رود. خاصيت التيام دهندگي قوي اين گياه باعث شده تا از اين گياه در تهيه و توليد انواع پمادهاي ضد سوختگي و ضدآفتاب استفاده شود. با توجه به خواص درماني متفاوت اين گياه ، اشكال دارويي و مصرفي متفاوت و متنوع اين گياه را مي توان در بازارهاي دارويي و غيره از قبيل قرص ، كپسول ، كرمهاي آرايشي ، پماد ، نوشابه ها و شربت يافت. نتايج پژوهش هاي دارويي دو تن از محققان كشورمان نيز حاكي از آن است كه صمغ درختان صبر‌زرد موجب بهبود عفونت زخم ها مي شود. آقايان دكتر محمدجواد كجباف و سيد نورالدين محمودي‌نژاد اعضاي هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي اهواز در پژوهش خود اثر ضدباكتريايي صمغ گياه صبر‌زرد را در محيط IN VITRO بررسي كرده اند. اين پژوهشگران ضمن بيان خواصي از قبيل : التيام دهنده زخمها ، تقويت كننده دستگاه گوارش و جلوگيري كننده از سوء هاضمه و تنظيم كننده اعمال كبدي براي گياه آلوئه ورا نيز اثرات ضد سرطاني قائل شده اند. همچنين بررسي هاي زياد در سراسر جهان نشان داده كه اين گياه داراي اثر التيام بخش زخم هاي گوارشي و بيماري هاي التهاب روده است. ضمن آنكه اثرات ضد ديابت و ضد فشار خون اين گياه نيز به اثبات رسيده است.
نمونه محصولات خارجی تهيه شده از آلوئه ورا :
(نوشابه, شامپو,انواع کرم و لوسيون, خميردندان و ...)
2ـ تشريح روش كشت : ـ كشت : جهت انجام امور كشت مربوط به آلوئه ورا و ديگر گياهان دارويي و زينتي ، با بهره گيري از آزمايشگاه بيوتكنولوژي جهت انجام اصلاح نژاد گونه ها به روش كشت بافت در محيط IN VITRO و با انجام امور بيوتكنولوژي در جهت شناخت تمامي اثرات دارويي گياهان مورد كشت اقدام به توليد گونه هاي مورد نظر مي گردد. گياهچه هاي توليد شده به روش بيوتكنولوژي از آنجا كه در محيط IN VITRO رشد نموده اند قبل از انتقال به محيط كشت نياز به محيطي واسطه اي كه شامل سايبان ، دما و رطوبت و نور كنترل شده‌اي نيز مي باشند. جهت انجام اين مهم وجود يك گلخانه مجهز به سيستم هاي خنك كننده ، تنظيم كننده دما و رطوبت و همچنين با قابليت تنظيم نور با استفاده از نور مصنوعي و سايبان الزامي است. لذا در كنار آزمايشگاه بيوتكنولوژي حلقه دوم زنجيره كشت وجود گلخانه تطابق مي باشد. تكثير گياهان توليد شده در محيط آزمايشگاهي در محيط باز و قبل از انتقال به زمين اصلي نيازمند خزانه‌هاي تكثير و كشت مي باشند كه ضمن جلوگيري از اتلاف نيروي انساني ، رسيدگي لازم و بايسته نيز از گياهان جوان در حال تكثير در محيطي كوچكتر صورت گيرد. همچنين اين شركت در نظر دارد با اجراي سيستم آبياري قطره اي تحت فشار در كل طرح از مزاياي مربوط به اين روش آبياري نيز با توجه به گران بودن توليد آب شيرين در جزيره حداكثر استفاده را بنمايد. 1ـ2 روش آبياري با سيستم آبياري قطره اي : مزرعه تراپيكال كيش كه براي كشت گياه دارويي آلوئه در نظر گرفته شده است سطحي حدود 5 هكتار را شامل مي شود. حدود 4 هكتار از اراضي مذكور به كشت آلوئه اختصاص يافته است براي حفاظت از اين گياهان دارويي در اطراف قطعات درختان خرما ، سدر و اكاليپتوس كشت مي گردد. ضمن اين كه در داخل بوته هاي آلوئه نيز از بوته هاي سدر و حنا استفاده مي شود. با توجه اين كه نياز آبي گياهان متفاوت مي باشد ، به منظور آبياري نخيلات كه ريشه عميق دارند از سيستم بابلر و براي آبياري بوته هاي آلوئه و ساير بوته هاي داخل آنها سيستم آبياري قطره اي به كار برده مي شود. بر اساس اطلاعات كسب شده از كارفرما نياز هر بوته در فصول مختلف متفاوت است و بين ماه هاي ارديبهشت تا پايان شهريور ، هر بوته در دوره 3 روز 10 ليتر آب نياز دارد. از اوايل مهر با پايان اسفندماه هر بوته در دوره 5 تا 7 روز به 10 ليتر آب نياز دارد. بنابراين طراحي سيستم آبياري قطره‌اي بر اساس نياز آبي گياهان دو رديف لوله قطره چكان دار در هر پشته قرار داده شده است كه بين رديف اول و دوم و دوم و سوم قرار مي گيرند. قطره چكان ها روي خط 5/0 متر و دبي هر كدام 4 ليتر در ساعت است . براي درختان خرما از بابلر استفاده شده كه دبي آن 75 ليتر در ساعت است . طرح لوله اصلي از منبع آب شيرين و در كنار جاده اصلي كشيده شده و هركدام از قطعات با شير فلكه جداگانه آب را دريافت و توسط لوله هاي مانيفيلد و سپس لوله هاي قطره چكان دار و يا لوله هاي متصل شده به بابلر آب را به پاي بوته ها و يا درختان نخل هدايت مي كنند.
بخش سوم : احتياجات جنبي ( تأسيسات زيربنايي )
تأمين آب
تأمين برق
تأمين سوخت
3ـ تأمين آب : آب مورد نياز طرح جهت كشت ، شستشوي گياهان و آب بهداشتي جمعاً 150 متر مكعب در روز پيش بيني مي شود. كه به وسيله يك دستگاه آب شيرين كن به ظرفيت 150 متر مكعب روزانه از يك حلقه چاه نيمه عميق كه به همين منظور حفر گرديده است تأمين مي گردد. ذخيره آب صنعتي در يك استخر با ظرفيت 50 مترمكعب و ذخيره آب شيرين در استخر هايي به ظرفيت 50 مترمكعب كه پيش بيني گرديده است صورت مي گيرد. 1ـ3 تأمين برق : مصرف برق روزانه طرح با توجه به طرح توسعه و اجراي فازهاي بعدي طرح ، روشنائي محوطه و مصارف جنبي
حدود 100 كيلووات در روز مي باشد كه بدين ترتيب سالانه حدود 30000 كيلووات برق مصرف پروژه خواهد بود. تأمين برق مورد نياز از طريق خط 230 كيلووات موجود منطقه قابل تأمين است. در مواقع قطع برق يك دستگاه ديزل ژنراتور اضطراري به ظرفيت 100 كيلووات جهت استفاده طرح و موارد اضطراري ديگر به كار مي رود. 2ـ3 سوخت : سوخت مورد نياز طرح براي مصارف جنبي و گرمايش به طور متوسط روزانه 30 ليتر گازوئيل پيش‌بيني شده و بنزين جهت مصارف نقليه روزانه حدود 70 ليتر در محاسبات منظور مي گردد
