[سوال] - کاربرد و بهینه سازی خشت در معماری ایران

[baran_amm22]

دوستان عزیز در زمینه تاریخچه و روشهای کاربرد خشت در معماری ایران و روشها و تحقیقات انجام شده برای بهینه سازی خشت راهنمایی می خوام.

 

[Seti.Star]

درباره خشت

درباره خشت

نويسنده: آيدين جواني ديزجيAbout Adobe
Author: Aidin Javani Dizajiسابقه استفاده از خشت در ايران، كه نخست به گونه گلوله گلي بدون قالب بوده است، به 9300 سال پيش در گنج‌دره كرمانشاه و شش تا هفت هزار سال پيش در سيلك كاشان مي‌رسد.ساختمانهاي خشتي در بيشتر جاهاي ايران ديده مي‌شود، زيرا به آساني مي‌توان خشت ساخت و بكار برد. خشت آميخته‌اي از خاك رس خوب و يك افزودني همانند: كاه، خرده سنگ، خاكستر و... كه به آن آب مي‌افزايند و آنرا به گونه «آخوره» در مي‌آورند. پس از يك يا دو روز كه آب در خاك رخنه كرد (در زبانزد «باد كرد») ملات را زير و رو كرده و خوب ورز مي‌دهند تا به ريخت خميري سفت درآيد. اگر آب ملات فراوان باشد (در زبانزد «شُل» باشد) نمي‌توان به آن خاك افزود. براي همين آب به اندازه بايد به خاك افزوده شود. ملات چسبناك در قالب‌هاي چوبي چهارگوشه دوخانه يا چهارخانه يا شش‌خانه ريخته مي‌شود و هنگام ريختن به سختي كوبيده مي‌شود تا خشتي فشرده و بدون سوراخ بدست آيد. پس از تراز كردن روي قالب، آنرا روي زميني پاك و بدون سنگ و ريگ و خاشاك برمي‌گردانند تا خشت از آن بيرون افتد. پس از گذشت نيم‌روز خشت‌ها را به آرامي بلند مي‌كنند و از رويه كوچكتر آن كنار هم مي‌چينند تا زودتر خشك شوند (در زبانزد به آن «زنجيرسازي» مي‌گويند) خشتها را پس از خشك شدن گرد آورده و انبار مي‌كنند (در زبانزد «هره» مي‌گويند). ساخت خشت بيشتر در هنگام گرما در سال انجام مي‌شود.[1] در ساخت بنا با خشت به لحاظ ويژگيها و كاستي‌هايي كه خشت داراست، معضلاتي دارد كه در برخي موارد براي كاهش اين عوارض معمار از تمهيداتي در آماده‌سازي مصالح يا روشهاي مختلف اجرا استفاده مي‌نمايد:1- با كم كردن ضخامت خشت، سطح چسبندگي خشت ثابت و از وزن آن كاسته مي‌شود.
2- خراش دادن پشت و روي خشت در موقع قالب‌گيري به منظور افزايش گير‌داري آن.
3- ثابت نگه داشتن خشت تازه چسبانده شده با ملات به تاق بوسيله وردست تا استاد بنا بتواند كار را با سرعت انجام دهد وردست روي تاغ نشسته و با دست خشت جديد را نگه مي‌دارد تا به گيرداري لازم برسد.
4- با قرار دادن گاز (سنگ، تكه آجر، قطعه سفال) در قسمت بالاي درز ملات‌خور دو خشت مجاور هم، از نزديك شدن آن دو تا خشك شدن كامل جلوگيري مي‌نمايد.
5- استفاده از ملات گل و گچ بجاي گل خالص جهت زودگير نمودن ملات خشت در مواقع ضروري و براي چسبندگي بيشتر دو خشت به هم با پشت دست روي ملات و درز خشتها مي‌كشند تا سطح تماس پهن‌تري بين خشت و ملات ايجاد شود.
6- استفاده از آجر با ملات گچ جهت مقاوم‌سازي كل تاغ در برابر نيروي برشي حاصل از آويزان نمودن تزئينات. به اينصورت كه جهت برپايي و ايستايي تزئينات در سقفهاي كاذب به اين شيوه عمل شده كه سقف اصلي از رديفهاي متوالي خشت و آجر با ملات گل و گچ و خاك اجرا مي‌شده است و قطعات چوب مقاوم در برابر موريانه را لابلاي اين رجها قرار داده تا مقاومت لازم را براي تحمل وزن لايه تزئينات را داشته باشد.
7- براي اتصال محكمتر خشت و يا آجر آن را با ضرب به ملات مي‌كوبند كه اصطلاح ضربي به اين علت براي اين روش اجراي تاغ بكار مي‌رود. خشت آبمال: ساخت خشت آبمال بدين گونه است كه نخست روي زمين، پاك شده و خيس مي‌شود، سپس قالب‌ها روي آن چيده مي‌شوند. اين قالب‌ها تنها يك چهارچوب هستند و كف ندارند. ملات آماده شده بريده و در قالب كوبيده شده، سپس با دست روي آن تراز مي‌شود. قالب خيس به آساني از لاي ملات درآورده و خشت‌ها بر زمين مي‌مانند. خشت آبمال پس از خشت شدن پايداري خوبي دارد.[2] ​

Read more: http://mehrazi.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=94&Itemid=65#ixzz1oCRqMr1e​