درخواست فوری
- شروع کننده موضوع shima88
- تاریخ شروع
1)
روش های تدریس به دو دسته کلی تقسیم می شوند، روش هایی که در گذشته بسیار دور به کار می رفته اند
«روش های تاریخی» و روش هایی که متکی بر یافته های روان شناسی و علوم تربیتی جدید می باشند،
«روش های نوین» نامیده می شوند.
الف- روش های تاریخی
از میان روش های تاریخی، دو روش بیش از سایر روش ها در ایران شهرت دارند: یکی روش سقراطی و دیگری
روش مکتبی.
1. روش سقراطی
سقراط، فیلسوف شهیر یونانی که در فاصلة سال های 470 - 377 قبل از میلاد مسیح می زیست، روش ویژه ای را
برای اثبات سهو و خطا و رفع شبهه از اذهان به کار می برد.
وی به وسیلة سؤال و جواب و مجادله، پس از آنکه خطای مخاطب را مشخص می کرد، تا رسیدن به کشف حقیقت،
به همان ترتیب، مکالمه و پرسش و پاسخ را دنبال می کرد.
در روش سقراطی، معلم صحبت نمی کند؛ سؤال می کند و شاگردان سخن می گویند. اما سؤال ها بگونه ای تنظیم
و مطرح می شوند که شاگرد را از جهل خویش نسبت به موضوع آگاه می گردانند و اندیشة او را برای دستیابی به
حقیقت، ژرفا می بخشند. روش سقراط از چند ویژگی برخوردار است:
1. نخستین هدف سقراط، کنکاش دربارة مسئله موردنظر بود. سقراط به آموختن حقایق ویژه و مسائل جزیی کمتر
اهمیت می داد؛ زیرا قصدش این بود که مهارت شاگردان برای کشف حقایق پرورش یابد.
2. همانطور که اشاره شد، در روش سقراطی، نقش معلم عمدتاً شامل پرسیدن و نقش شاگرد این بود که در سازمان
دهی و بکارگیری دانش و تجربة گذشته خود برای پاسخ به سؤال ها بود.
3. روش سقراط نه تنها روش جدلی(دیالکتیک) و شامل کنش متقابل بین شاگرد و معلم بود، بلکه استقرایی نیز بود؛
یعنی از جزئیات به کلیات می رسید.
تحلیلگران، روش سقراطی را تا حدودی به روش های روانکاوی عصر حاضر تشبیه کرده اند. سقراط معمولاً بحث خود را
با یک سؤال عادی دربارة مفاهیمی از قبیل شهامت، عدالت، پرهیزگاری، تقوا و غیره آغاز می کرد و به تدریج به شاگردان
می فهماند که درست در نقطه ای که آنها بیش از حد خود را دانا می پنداشتند، جاهل و نادان بودند. شاگردانش در آغاز
بحث از سقراط می رنجیدند، اما بعد از خویشتن شرمسار می گشتند. اما پس از اینکه خشم درونی آنها فرو می نشست،
برای خودکاوی آماده می شدند.
پاره ای از صاحبنظران بر این باورند که روش سقراط، روش تدریس نیست بلکه روشی اکتشافی است.
سقراط در روش خود، هدف های آموزشی ویژه ای برای شاگردان خود در نظر نداشت؛ بلکه می خواست آنان، کاوشگران
خوبی تربیت شوند.
2. نظام مکتبی در ایران
نظام آموزش مکتبی نیز جنبه تاریخی و سنتی دارد. این نظام از چند اصل و روش تشکیل شده است:
1-2. آزادی ها
مکتب که فلسفة آن باسواد شدن است، یک نوع نظام آموزش ابتدایی مبتنی بر آزادی است. این آزادی با نظام زندگی
روستایی و کشاورزی کاملاً سازگار است و با واقعیت های زندگی اجتماعی و شرایط خاص زندگی مردم آن عصر انطباق
کامل دارد. آزادی عمل در مکتبخانه ها را در مقوله های آزادی سِنی، آزادی در شروع، آزادی در مدت تحصیل و آزادی فردی
می توان طبقه بندی کرد.
آزادی سِنی
با وجود اینکه مکتب به کودکان گروه سنی 6 تا 10 ساله تعلق دارد هر فرد با توجه به شرایط خاص زندگی فردی، خانوادگی
و شغلی می تواند زمان آغاز تحصیلات ابتدایی خود را آزادانه انتخاب نماید.
آزادی شروع
کودک در هر فصل و زمانی از سال، حتی هر ماه یا روز و هر ساعت که می تواند، در مکتب را به روی خود باز می یابد.
آزادی مدت تحصیل
این آزادی را هم به او می دهدکه در هر مدتی که می تواند، درس ها را بیاموزد و دورة مکتب را تمام کند؛ منتهی هر چه
زودتر، بهتر و افتخارآمیزتر.
اصل آزادی فردی
مکتب، برخلاف مدارس کنونی، برحسب هفته، ماه، فصل و سال، کلاسبندی و برنامه ریزی ثابت ندارد. هر شاگردی می تواند
برحسب زمانی که شروع کرده است و استعدادی که در فراگیری دارد، آهنگ پیشرفت درسی خود را تنظیم کند. به اینگونه،
هر فرد در عین حال که در جمع است، خود استقلال دارد. البته، اکثریت شاگردان درس مشترکی دارند، ولی افراد استثنایی
که قدیمی ترند، دیرتر آمده اند، بااستعدادترند، کم هوش ترند؛ یا با معلومات بیشتری که در خارج فرا گرفته اند؛ و یا اساساً
جزء کودکان معلول ذهنی و جسمی به حساب می آیند، در حاشیة جمع و با برنامه ای فردی کار می کنند.
2-2. خلیفه
وضع خاص پذیرش آزاد شاگرد، اختلاف سطح شاگردان، تنوع درس ها، اختلاف سن معلم مکتب و نوآموز، نیاز بیشتر کودکان
به سرپرستی، کمک، پاسخ به سؤالات، رسیدگی به تازه واردین و سایر مسائل، وجود مقامی را به نام «خلیفه» ایجاب میکند،
خلیفه دستیاری است که از میان شاگردان انتخاب می شود تا در کلیه امور به معلم و همکلاسان خود یاری رساند.
3-2. درس ها
درس های مکتب بر اساس دو پایة اصلی مذهب و فرهنگ انتخاب می شود. قرآن، به عنوان سنگ زیربنای معنویت در ایران،
کتاب اصلی تعلیم مکتب است.
پس از آن کتاب های گلستان سعدی، دیوان حافظ در منابع فارسی و کتاب معراج السعاده ملااحمد نراقی در اخلاق تدریس
می شود.
ب- روش های نوین
در این قسمت، به معرفی روش های جدید می پردازیم. گرچه ممکن است برخی از این روش ها، مانند روش سخنرانی، سابقه
تاریخی داشته باشند، اما از آنجا که هنوز در اغلب نظام های جهانی آموزش و پرورش متداول هستند و با روش های کاملاً
جدید درهم آمیخته اند، جزء روش های نوین به حساب می آیند.
3. روش توضیحی
روش توضیحی عبارت است از انتقال مستقیم اطلاعات به دانشجویان با استفاده از مطالب چاپی (کتاب و جزوه) و یا بوسیله
سخنرانی. در این روش، معلم مطالب درسی کتاب، جزوه و یا غیره را برای دانشجویان توضیح می دهد. در روش توضیحی،
معلم هم اصول و هم راه حل مسائل را ارائه می کند و تمام مطالبی را که باید آموخته شود، به دانشجویان عرضه می دارد.
برخلاف روش اکتشافی، در روش توضیحی، معلم از دانشجویان نمی خواهد که بطور مستقل حقایق را کشف کند.
کتاب های درسی معمولاً به شیوة توضیحی نوشته می شوند. سخنرانی های که در سالن های اجتماعات ایراد می شود،
نمونه ای از روش توضیحی است. امروزه چون از ترکیب روش های مختلف استفاده می شود، نمی توان نمونة کاملی از روش
توضیحی ارائه داد.
ار جمله محاسن روشن توضیحی این است که می توان مجموعة کاملی از حقایق، اصول، و مفاهیم را به شیوه ای منسجم
به دانشجویان آموخت. به عبارت دیگر، این روش فرصت مناسبی در اختیار دانشجویان قرار می دهد تا اطلاعات منظم و سازمان
یافته ای را از معلم دریافت کند؛ کاری که از عهدة فرد کم اطلاع و کم تجربه ای مانند دانشجو ساخته نیست. محدودیت این
روش آن است که دانشجو مطالب را حاضر و آماده دریافت می کند و در کشف حقایق، فعال نیست. همچنین ناچار است
مطالبی را به وی عرضه می شود، به زور تکرار، حفظ کند.
مهارت توضیح
معلم به این منظور مطالب و مشکلات درسی را برای دانشجویان توضیح می دهد که نکات مبهم و مشکل درس، بهتر تفهیم
شوند.
2)