آیا به کلمات والفاظی که روزانه می نویسیم دقت کرده ایم؟
برخی از این الفاظ رایج به دلیل عدم مشروعیت و مخالفت آنان با اعتقادات ما می تواند خطراتی به همراه داشته باشد.
از بین این الفاظ (ان شاء الله) در بعضی اوقات انشاء الله نوشته می شود, با كمی دقت به معانی این دو متوجه می شویم که این دو لفظ با هم تفاوت دارند .
إنشاء مصدر فعل «أنشأ» و به معنای (ایجاد کردن ,به وجود آوردن , خلق کردن )است.
طبق این آیه ((إِنَّا أَنشأْنَهُنَّ إِنشاءً))(35.واقعه)ما آنان را به وصفی ناگفتنی ایجاد كردیم .
پس ابراز (انشاءالله) در مواقعی که می خواهیم کاری را انجام دهیم، معنای ایجاد و خلق از سوی ما را القاء می کند، یعنی ما خداوند را ایجاد كرده ایم.(العیاذبالله)
«إن» در (ان شاء الله) حرف شرط و به معنای «اگر» و فعل «شاء» به معنای خواستن و مقدر كردن است.
و ما با نوشتن إن شاء الله به این صورت می گوییم( اگر خداوند مقدر فرمود؛ به خواست خدا).
كه در این آیه معنا مشخص است:
وَ مَا تَشاءُونَ إِلا أَن یَشاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِیماً حَكِیماً(30.انسان)
و شما ( اولیای حق ) چیزی جز آنچه خدا بخواهد نمیخواهید ( و كار را به او تفویض میكنید كه ) البته خدا به احوال خلق دانا و به صلاح بندگان آگاهست.
بیان لطیف قرآن
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا «23» إِلَّا أَن یَشَاء اللَّهُ وَاذْكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِیتَ وَقُلْ عَسَى أَن یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا
«24» (سوره کهف)
این آیات یك دستور كلى به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى دهد كه هرگز نگو من فلان كار را فردا انجام مى دهم (و لا تقولن لشى ء انى فاعل ذلك غدا). مگر اینكه خدا بخواهد (الا ان یشاء الله ) یعنى در رابطه با اخبار آینده و تصمیم بر انجام كارها، حتما جمله انشاء الله را اضافه كن ، چرا كه: اولا: تو هرگز مستقل در تصمیم گیرى نیستى و اگر خدا نخواهد هیچ كس توانائى بر هیچ كار را ندارد، بنا بر این براى اینكه ثابت كنى نیروى تو از نیروى لا یزال او است و قدرتت وابسته به قدرت او جمله انشاء الله (اگر خدا بخواهد) را حتما به سخنت اضافه كن .
ثانیا: خبر دادن قطعى براى انسان كه قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مى رود صحیح و منطقى نیست ، و چه بسا دروغ از آب در آید، مگر اینكه با جمله انشاء الله همراه باشد.
شان نزولى را كه در مورد آیات فوق نقل شده است این بیان را تایید مى كند، زیرا پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بدون ذكر انشاء الله به كسانى كه پیرامون اصحاب كهف و مانند آن سؤ ال كرده بودند قول توضیح و جواب داد، به همین جهت مدتى وحى الهى به تاخیر افتاد، تا به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در این زمینه هشدار داده شود و سرمشقى براى همه مردم باشد سپس در تعقیب این جمله ، قرآن مى گوید هنگامى كه یاد خدا را فراموش كردى بعد كه متوجه شدى پروردگارت را بخاطر بیاور (و اذكر ربك اذا نسیت ). اشاره به اینكه اگر بخاطر فراموشى جمله انشاء الله را به سخنانى كه از آینده خبر مى دهى نیفزائى هر موقع بیادت آمد فورا جبران كن و بگو انشاء الله ، كه این كار گذشته را جبران خواهد كرد. و بگو امیدوارم كه پروردگارم مرا به راهى روشنتر از این هدایت كند (و قل عسى ان یهدین ربى لاقرب من هذا رشدا).
تعبیر «ان شاء الله» با افزایش دادن توجه ما به خدا در كارها، به ما نیرو و قدرت مى بخشد ، و هم دعوت به پاكى و صحت عمل مى كند.
جمله ان شاء الله به هنگام بیان تصمیم هاى مربوط به آینده ، نه تنها یك نوع ادب در پیشگاه خدا است ، بلكه بیان این حقیقت مهم نیز هست كه ما چیزى از خود نداریم هر چه هست از ناحیه او است ، مستقل بالذات خدا است ، و ما همه متكى باو هستیم ، تا اراده او نباشد اگر تیغهاى عالم از جا حركت كنند حتى یك رگ را نخواهند برید، و اگر اراده او باشد همه چیز به سرعت تحقق مى یابد و حتى شیشه را در بغل سنگ نگه مى دارد. این در حقیقت همان مفهوم توحید افعالى است كه در عین وجود اختیار و آزادى اراده انسان ، وجود هر چیز و هر كار را به مشیت خدا وابسته مى كند. این تعبیر با افزایش دادن توجه ما به خدا در كارها، به ما نیرو و قدرت مى بخشد ، و هم دعوت به پاكى و صحت عمل مى كند. از پاره اى از روایات استفاده مى شود كه اگر كسى سخنى را در ارتباط با آینده بدون انشاء الله بگوید خدا او را به خودش وامیگذارد و از زیر چتر حمایتش بیرون مى برد.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) میخوانیم : امام دستور داده بود نامه اى بنویسند، هنگامى كه نامه پایان یافت و به خدمتش دادند ملاحظه كرد، انشاء الله در آن نبود، فرمود: «كیف رجوتم ان یتم هذا و لیس فیه استثناء، انظروا كل موضع لا یكون فیه استثناء فاستثنوا فیه» شما چگونه امیدوار بودید كه این نامه (یا این كار) به پایان برسد در حالى كه انشاء الله در آن نیست ، نگاه كنید در هر جاى آن نیست بگذارید.
تنظیم و تخلیص: گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی
برگرفته از : تفسیر نمونه جلد 5
