Sarp
مدیر بازنشسته
تهيه كننده: محمود كريمي شروداني
شعبان جعفری معروف به شعبان بیمخ یکی از نامهای جنجالی تاریخ معاصر ایران و از بازیگران اصلی کودتای ۲۸ مرداد بود. وی زورخانه دار و باستانی کار ایرانی بود که بیشتر به خاطر حضورش در حرکات سیاسی به خصوص در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ شهرت داشت.
زندگينامه
شعبان جعفري مشهور به «شعبون بيمخ» در سال 1300 ه.ش در محله سنگلج تهران در يك خانوادة پرجمعيت (13 خواهر و برادر) متولد شد. وي طي چهار سال تحصيل در مقطع ابتدايي به سب شرور بودن از چندين مدرسه اخراج شد و سرانجام ترك تحصيل نمود.
در دوران نوجواني و جواني نيز به همراه ساير اراذل و اوباش ماجراييهاي بسياري داشت و به همين دليل در سن 15 سالگي به زندان افتاد. دوران خدمت سربازي وي چهار سال طول كشيد.
پس از ورود متفقين به ايران، او نيز با فرار از پادگان به دوران سربازي خود پايان داد و پس از چندي به همراه يكي ديگر از كشتيگيران در ميدان شاهپور باشگاه ورزشي به نام باشگاه آهن راهاندازي كرد و در مسابقات قهرماني ورزشهاي باستاني كشور سال 1322 به قهرماني در رشتة كباده و چرخ دست يافت.
جعفري از سال 1326ش با بر هم زدن نمايش « مردم» به كارگرداني عبدالحسين نوشين در تئاتر فردوسي، براي حاكميت محبوب شد و به جاي آنكه به جرم ايجاد آشوب و اخلال در نظم عمومي محبوس گردد با دريافت وجه دستي بنابه دستور ادارة آگاهي مدتي از تهران به لاهيجان رفت. در لاهيجان زورخانهاي را اداره ميكرد و پس از يك سال به تهران بازگشت.
دهه سي، براي اين لعين بي مخ، دهة طلايي بود. در سال 1329 پس از آنكه به استقبال آيتالله كاشاني كه از تبعيد بازميگشت رفت، در بين جمعيت طرفداران آيتالله، شايع شد كه وي به قصد قتل ايشان در اين مراسم حضور يافته است و همين مسئله باعث شد تا از سوي طرفداران آيتالله كاشاني مورد ضرب و جرح قرار گيرد و مدتي نيز در بيمارستان بستري بود. سپس به حمايت از نهضت ملي شدن نفت و دكتر مصدق برخواست. او به همراه گروه اراذل و اوباش خود در روز 14 آذر 1330، به دفتر روزنامههاي چپ و تودهاي و مخالف دولت دكتر مصدق مانند چلنگر، مردم، شورش، بدر و... حمله كرده و اين دفاتر را غارت و ويران كردند. اين آشوب براي او مدتي حبس در زندان قصر را به ارمغان آورد.
پس از آزاد شدن بار ديگر راه خود را در پيش گرفت، در جريان 30 تير 1331 به فعاليت براي بازگرداندن دكتر مصدق بر مسند نخستوزيري پرداخت اما به فاصلة كوتاهي از مصدق روي برگرداند و ماجراي 9 اسفند 1331 پيش آمد. در اين روز به پيشنهاد دكتر مصدق، شاه قصد خروج از كشور و سفر به عتبات را داشت كه شعبان به همراه گروهي از اراذل و اوباش خود با تجمع در مقابل كاخ مرمر از اين امر جلوگيري كردند و با تهديد بازاريان، بازار تعطيل شد و اين گروه به مقابل خانه دكتر مصدق رفته و اقدام به شكستن در منزل وي نمودند. اين ماجرا منجر به حبس وي تا 28 مرداد 1332 شد و در ظهر 28 مرداد 1332 به حكم زاهدي از زندان آزاد شد و جريان هدايت اوباش را به عهده گرفت. پس از كودتاي 28 مرداد به تاجبخش شهرت يافت. پس از اين خدمت، بنابه پيشنهاد تيمسار زاهدي با شاه ملاقات كرد و زميني براي تاسيس باشگاه ورزشي به وي اهدا شد، در ضمن در همين ملاقات از شاه اجازه گرفت تا جمعيتي به نام جمعيت جوانان جانباز تشكيل دهد تا در مواقعي ضروري از آنان استفاده شود. ساخت باشگاه جعفري سه سال طول كشيد و محمدرضا پهلوي خود آن را افتتاح كرد. مدتي نيز تيمور بختيار رياست افتخاري آن را برعهده داشت. هزينههاي باشگاه از دربار و اطرافيان شاه و ساواك تامين ميشد. گرچه او منكر دريافت هرگونه وجهي از دربار است ولي اسناد تقاضاي پول از دربار توسط وي موجود ميباشد.
در اسفند 1332، دكتر حسين فاطمي دستگير شد و شعبان جعفري كه خصومتي خاص با وي داشت با دستة خود به مقابل شهرباني رفت و زماني كه دكتر فاطمي از شهرباني خارج شد به وي حمله كرد و او را مورد ضرب و شتم قرار داد و به روايتي با چاقو مورد حمله قرار داد. او در خاطرات خود به صراحت منكر اين مسئله است و آن را امري ناممكن از سوي خود ميخواند.
در مراسم 4 آبان هر سال جعفري به نمايش ورزشهاي باستاني در ورزشگاه امجديه، در مقابل شاه ميپرداخت. بسياري از مهمانان خارجي حكومت به باشگاه او دعوت ميشدند و در آنجا ورزش باستاني اجرا ميشد.
در جريان وقايع 15 خرداد 1342، باشگاه جعفري آتش زده شد. جعفري نيز با جمعيت جوانان جانباز خود به تلافي در روز 16 خرداد به خيابانها ريختند و ايجاد رعب و وحشت كردند. حضور او در چنين روزهايي آنچنان زننده بود كه وزارت اطلاعات و امنيت كشور خواهان آن بود كه هرچه كمتر در محافل ظاهر شود. از ديگر اقدامات وي برگزاري مراسم روضهخواني در دهه ماه محرم در تكيه دباغخانه بود كه هزينه آن را از ساواك هر ساله دريافت ميكرد.
با آغاز انقلاب اسلامي، جعفري نيز احساس خطر كرد و به اسرائيل گريخت ولي مجدداً به ايران بازگشت و همزمان با خروج شاه از كشور به ژاپن رفت. از ژاپن به آلمان، اسرائيل، فرانسه، انگليس و تركيه رفت. در تركيه با گروه ارتشبد آريانا و بر عليه حكومت جمهوري اسلامي به فعاليت پرداخت و دو نامه اين ژنرال فراري را براي دو سركرده رژيم صهيونيستي؛ اسحاق رابين و غوري ناكيس- از ژنرالهاي اسرائيلي و رئيس بخش مهاجرت آژانس يهود برد.
او سالها با دريافت تابعيت امريكايي، در كاليفرنيا زندگي ميكرد و خاطرات وي به كوشش هما سرشار منتشر شد.
سرانجام شعبان جعفری در سن هشتاد و پنج سالگی و در روز ۲۸ مرداد، ۱۳۸۵ - سالگرد کودتای ۲۸ مرداد - در شهر لوس آنجلس واقع در ایالات متحده آمریکا درگذشت
لقب " بي مخ " از كجا آمد
به گفته خود شعبان جعفري: مدرسه كه مي رفتم، وقتي دستشويي ام مي گرفت سرم را مي انداختم پايين و بدون اجازه كلاس را ترك مي كردم. يك بار معلم دستش را محكم روي سرم گذاشت و پرسيد مگه تو مخ نداري؟ من هم جواب دادم: نه ندارم!»
لقب شعبان بي مخ از ده دوازده سالگي به او اعطا شد.
سندي از ساواك درباره سفر "بي مخ" به اسرائيل
سند زير از جمله گزارش هاي ساواك پيرامون سفر «شعبان بي مخ» به فلسطين اشغالي است:
از : اداره دوم اطلاعات و ضداطلاعات تاريخ : 21/9/1349
به : ر. ك ساواك شماره : 64 ـ 100/09/7001
موضوع: شعبان جعفري
برابر اطلاع واصله:
ارزيابي خبر: خبر تصور ميرود صحيح باشد.
نظريه : ضمن اين كه مطالب بالا در اسرائيل اظهار گرديده ممكن است اظهار كننده روي اغراض شخصي و نداشتن روابط خوبي با ابراهيم اسحاقي چنين مطالبي را بيان نموده باشد. 1- شعبان جعفري روز 18/8/49 جهت معالجه به كشور اسرائيل وارد و روز 1/9/49 با هواپيماي ال آل به تهران عزيمت نموده است. 2- در مدت اقامت وي در آن جا از طرف وزارت امورخارجه اسرائيل چند روز يك دستگاه ماشين سواري براي گردش در اختيار نامبرده بوده و ضمناً خانم «ورد» رئيس شعبه كشورهاي خاورميانه يك مهماني ناهار ترتيب داده است كه چند نفر از يهوديان ايراني در آن شركت داشتند. 3- بطوري كه شخصي به نام سليم رحيمپور متولد قصر شيرين كه فعلاً تبعه اسرائيل است (طبق گفته خود نامبرده كارمند پليس است) اظهار نموده گويا چند نفر ميخواستهاند شعبان جعفري را به قتل برسانند و روز جمعه 29/8/49 چند نفر مزبور از طرف پليس بيمارستان تالاشومر بازداشت شدهاند كه در ميان آنها يك نفر يهودي ايراني تبعه اسرائيل به نام ابراهيم اسحاقي فرزند يوسف متولد قصر شيرين كه در سال 1950 جزو حزب توده بوده و همان سال به اسرائيل مهاجرت كرده و يك نفر ديگر به نام ابراهيم داوري فرزند احمد داوري كارمند فعلي سازمان برنامه و اهل قصر شيرين است بودهاند. 4- همان شخص اظهار ميكرده آمدن شعبان جعفري را نيز برادر ابراهيم اسحاقي به نام منشي اسحاقي كه فعلاً در قصر شيرين مغازه خرازي دارد اطلاع داده. 5- ترتيب آمدن جعفري براي معاينات به اسرائيل را عزت خالو و مهدي قصاب كه در محل يهوديها هستند داده بودهاند.
شعبان جعفری معروف به شعبان بیمخ یکی از نامهای جنجالی تاریخ معاصر ایران و از بازیگران اصلی کودتای ۲۸ مرداد بود. وی زورخانه دار و باستانی کار ایرانی بود که بیشتر به خاطر حضورش در حرکات سیاسی به خصوص در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ شهرت داشت.
زندگينامه
شعبان جعفري مشهور به «شعبون بيمخ» در سال 1300 ه.ش در محله سنگلج تهران در يك خانوادة پرجمعيت (13 خواهر و برادر) متولد شد. وي طي چهار سال تحصيل در مقطع ابتدايي به سب شرور بودن از چندين مدرسه اخراج شد و سرانجام ترك تحصيل نمود.
در دوران نوجواني و جواني نيز به همراه ساير اراذل و اوباش ماجراييهاي بسياري داشت و به همين دليل در سن 15 سالگي به زندان افتاد. دوران خدمت سربازي وي چهار سال طول كشيد.
پس از ورود متفقين به ايران، او نيز با فرار از پادگان به دوران سربازي خود پايان داد و پس از چندي به همراه يكي ديگر از كشتيگيران در ميدان شاهپور باشگاه ورزشي به نام باشگاه آهن راهاندازي كرد و در مسابقات قهرماني ورزشهاي باستاني كشور سال 1322 به قهرماني در رشتة كباده و چرخ دست يافت.
منوچهر آزمون و شعبان جعفری
دهه سي، براي اين لعين بي مخ، دهة طلايي بود. در سال 1329 پس از آنكه به استقبال آيتالله كاشاني كه از تبعيد بازميگشت رفت، در بين جمعيت طرفداران آيتالله، شايع شد كه وي به قصد قتل ايشان در اين مراسم حضور يافته است و همين مسئله باعث شد تا از سوي طرفداران آيتالله كاشاني مورد ضرب و جرح قرار گيرد و مدتي نيز در بيمارستان بستري بود. سپس به حمايت از نهضت ملي شدن نفت و دكتر مصدق برخواست. او به همراه گروه اراذل و اوباش خود در روز 14 آذر 1330، به دفتر روزنامههاي چپ و تودهاي و مخالف دولت دكتر مصدق مانند چلنگر، مردم، شورش، بدر و... حمله كرده و اين دفاتر را غارت و ويران كردند. اين آشوب براي او مدتي حبس در زندان قصر را به ارمغان آورد.
پس از آزاد شدن بار ديگر راه خود را در پيش گرفت، در جريان 30 تير 1331 به فعاليت براي بازگرداندن دكتر مصدق بر مسند نخستوزيري پرداخت اما به فاصلة كوتاهي از مصدق روي برگرداند و ماجراي 9 اسفند 1331 پيش آمد. در اين روز به پيشنهاد دكتر مصدق، شاه قصد خروج از كشور و سفر به عتبات را داشت كه شعبان به همراه گروهي از اراذل و اوباش خود با تجمع در مقابل كاخ مرمر از اين امر جلوگيري كردند و با تهديد بازاريان، بازار تعطيل شد و اين گروه به مقابل خانه دكتر مصدق رفته و اقدام به شكستن در منزل وي نمودند. اين ماجرا منجر به حبس وي تا 28 مرداد 1332 شد و در ظهر 28 مرداد 1332 به حكم زاهدي از زندان آزاد شد و جريان هدايت اوباش را به عهده گرفت. پس از كودتاي 28 مرداد به تاجبخش شهرت يافت. پس از اين خدمت، بنابه پيشنهاد تيمسار زاهدي با شاه ملاقات كرد و زميني براي تاسيس باشگاه ورزشي به وي اهدا شد، در ضمن در همين ملاقات از شاه اجازه گرفت تا جمعيتي به نام جمعيت جوانان جانباز تشكيل دهد تا در مواقعي ضروري از آنان استفاده شود. ساخت باشگاه جعفري سه سال طول كشيد و محمدرضا پهلوي خود آن را افتتاح كرد. مدتي نيز تيمور بختيار رياست افتخاري آن را برعهده داشت. هزينههاي باشگاه از دربار و اطرافيان شاه و ساواك تامين ميشد. گرچه او منكر دريافت هرگونه وجهي از دربار است ولي اسناد تقاضاي پول از دربار توسط وي موجود ميباشد.
در اسفند 1332، دكتر حسين فاطمي دستگير شد و شعبان جعفري كه خصومتي خاص با وي داشت با دستة خود به مقابل شهرباني رفت و زماني كه دكتر فاطمي از شهرباني خارج شد به وي حمله كرد و او را مورد ضرب و شتم قرار داد و به روايتي با چاقو مورد حمله قرار داد. او در خاطرات خود به صراحت منكر اين مسئله است و آن را امري ناممكن از سوي خود ميخواند.
در مراسم 4 آبان هر سال جعفري به نمايش ورزشهاي باستاني در ورزشگاه امجديه، در مقابل شاه ميپرداخت. بسياري از مهمانان خارجي حكومت به باشگاه او دعوت ميشدند و در آنجا ورزش باستاني اجرا ميشد.
در جريان وقايع 15 خرداد 1342، باشگاه جعفري آتش زده شد. جعفري نيز با جمعيت جوانان جانباز خود به تلافي در روز 16 خرداد به خيابانها ريختند و ايجاد رعب و وحشت كردند. حضور او در چنين روزهايي آنچنان زننده بود كه وزارت اطلاعات و امنيت كشور خواهان آن بود كه هرچه كمتر در محافل ظاهر شود. از ديگر اقدامات وي برگزاري مراسم روضهخواني در دهه ماه محرم در تكيه دباغخانه بود كه هزينه آن را از ساواك هر ساله دريافت ميكرد.
شعبان جعفری به همراه محمدرضا پهلوی، غلامرضا پهلوی، امیرعباس هویدا، امیراسدالله علم
او سالها با دريافت تابعيت امريكايي، در كاليفرنيا زندگي ميكرد و خاطرات وي به كوشش هما سرشار منتشر شد.
سرانجام شعبان جعفری در سن هشتاد و پنج سالگی و در روز ۲۸ مرداد، ۱۳۸۵ - سالگرد کودتای ۲۸ مرداد - در شهر لوس آنجلس واقع در ایالات متحده آمریکا درگذشت
لقب " بي مخ " از كجا آمد
به گفته خود شعبان جعفري: مدرسه كه مي رفتم، وقتي دستشويي ام مي گرفت سرم را مي انداختم پايين و بدون اجازه كلاس را ترك مي كردم. يك بار معلم دستش را محكم روي سرم گذاشت و پرسيد مگه تو مخ نداري؟ من هم جواب دادم: نه ندارم!»
لقب شعبان بي مخ از ده دوازده سالگي به او اعطا شد.
شعبان جعفری با پرچمی در دست، در فعالیتهای انتخاباتی مجلس دوره هجدهم
سند زير از جمله گزارش هاي ساواك پيرامون سفر «شعبان بي مخ» به فلسطين اشغالي است:
از : اداره دوم اطلاعات و ضداطلاعات تاريخ : 21/9/1349
به : ر. ك ساواك شماره : 64 ـ 100/09/7001
موضوع: شعبان جعفري
برابر اطلاع واصله:
ارزيابي خبر: خبر تصور ميرود صحيح باشد.
نظريه : ضمن اين كه مطالب بالا در اسرائيل اظهار گرديده ممكن است اظهار كننده روي اغراض شخصي و نداشتن روابط خوبي با ابراهيم اسحاقي چنين مطالبي را بيان نموده باشد. 1- شعبان جعفري روز 18/8/49 جهت معالجه به كشور اسرائيل وارد و روز 1/9/49 با هواپيماي ال آل به تهران عزيمت نموده است. 2- در مدت اقامت وي در آن جا از طرف وزارت امورخارجه اسرائيل چند روز يك دستگاه ماشين سواري براي گردش در اختيار نامبرده بوده و ضمناً خانم «ورد» رئيس شعبه كشورهاي خاورميانه يك مهماني ناهار ترتيب داده است كه چند نفر از يهوديان ايراني در آن شركت داشتند. 3- بطوري كه شخصي به نام سليم رحيمپور متولد قصر شيرين كه فعلاً تبعه اسرائيل است (طبق گفته خود نامبرده كارمند پليس است) اظهار نموده گويا چند نفر ميخواستهاند شعبان جعفري را به قتل برسانند و روز جمعه 29/8/49 چند نفر مزبور از طرف پليس بيمارستان تالاشومر بازداشت شدهاند كه در ميان آنها يك نفر يهودي ايراني تبعه اسرائيل به نام ابراهيم اسحاقي فرزند يوسف متولد قصر شيرين كه در سال 1950 جزو حزب توده بوده و همان سال به اسرائيل مهاجرت كرده و يك نفر ديگر به نام ابراهيم داوري فرزند احمد داوري كارمند فعلي سازمان برنامه و اهل قصر شيرين است بودهاند. 4- همان شخص اظهار ميكرده آمدن شعبان جعفري را نيز برادر ابراهيم اسحاقي به نام منشي اسحاقي كه فعلاً در قصر شيرين مغازه خرازي دارد اطلاع داده. 5- ترتيب آمدن جعفري براي معاينات به اسرائيل را عزت خالو و مهدي قصاب كه در محل يهوديها هستند داده بودهاند.